Cây xương khỉ hay miền bắc còn gọi với tên cây bìm bịp là loại cây phổ biến được sử dụng như một loại thảo dược chữa bệnh hiệu quả. Cây mang lại công dụng hỗ trợ điều trị viêm gan, mát gan, lợi mật, cải thiện huyết áp, chữa những bệnh xương khớp, đặc biệt còn hỗ trợ điều trị ung thư.
+ Tên khác: Cây xương khỉ, cây mảnh cộng, lá cầm, ưu độn thảo.
+ Tên khoa học: Clinacanthus nutans
+ Họ: ô rô
I. Cây bìm bịp/Xương khỉ là cây gì?
+ Đặc điểm thực vật
Là loại cây nhỏ, mọc thành bụi, có thể cao tới 3 m. Lá nguyên, cuống ngắn, lá mặt hơi nhẵn, màu xanh thẫm. Lá non có thể dùng nấu canh ăn. Lá khô có mùi thơm đặc trưng, như mùi cơm nếp, nên thường dùng để ngâm bột gạo nếp, làm bánh.
Hoa màu đỏ hay màu hồng, rủ xuống ở ngọn; tràng hoa có 2 môi, môi dưới có 3 răng; bao phấn vàng xanh, quả hình trùy dài khoảng 1,5 cm, cuống ngắn, chứa 4 hạt.
+ Cây bìm bịp mọc ở đâu?
Cây bìm bịp này mọc hoang ở rất nhiều vùng nông thôn Việt Nam và Châu Á. Tại một số địa phương bà con trồng để dùng lá non nấu canh ăn. Lá khô thường dùng để ướp bánh (bánh mảnh cộng). Để làm thuốc bà con thu hái cây lá quanh năm, dùng tươi hay phơi khô dùng dần
+ Bộ phận dùng, thu hái, chế biến và bảo quản
Toàn bộ cây đều được dùng làm thuốc, nhiều nơi còn dùng lá cây để làm bánh gọi là Bánh mảng cộng (Loại bánh này thường có ở một số tỉnh miền núi phía Bắc).
Cây được thu hái quanh năm. Cách chế biến có thể dùng tươi hoặc phơi khô dùng dần.
+ Thành phần hóa học
Theo nghiên cứu cây xương khỉ tính bình, vị ngọt, chứa nhiều vitamin, khoáng chất, tanin, flavon, glycosind, không gây độc hại. Không chỉ chứa chất xơ, canxi, loài cây này còn có hàm lượng đạm và chất béo vừa phải, có tác dụng cung cấp dinh dưỡng và chăm sóc sức khỏe tốt.
II. Tác dụng của cây bìm bịp/ Xương khỉ
Ngày nay qua các thử nghiệm và công trình nghiên cứu của nước ngoài, cho thấy các chất flavonoid, glycerol, cerebrosid, glycosid,… trong cây có tác dụng làm chậm sự phát triển của các tế bào ung thư.Do vậy cây được sử dụng làm thuốc để hỗ trợ điều trị bệnh ung thư. Đây là tác dụng đáng quý nhất của cây, bởi hiện nay cây thuốc có tác dụng với bệnh ung thư không nhiều và chỉ tính trên đầu ngón tay.
Bên cạnh đó loại cây này còn mang đến các công dụng tốt khác với sức khỏe như:
-
Tác dụng mát gan, lợi mật
-
Tác dụng hỗ trợ điều trị viêm gan, vàng da
-
Cây bìm bịp chữa xương khớp điều trị phong thấp, đau nhức xương khớp
-
Tác dụng chóng liền xương (Do gãy xương)
-
Cây xương khỉ trị viêm xoang
Đối tượng sử dụng cây xương khỉ
-
Bệnh nhân ung thư, tốt nhất cho ung thư hạch
-
Bệnh nhân viêm gan
-
Người có men gao cao, suy giảm chức năng gan do dùng nhiều bia rượu
-
Người gì bị phong tê thấp, đau nhức xương khớp
-
Người bị chấn thương (Sai khớp, bó xương đắp vào vết thương để chóng liền)
Cách dùng, liều dùng cây bìm bịp /xương khỉ
Thân Lá bìm bịp có thể xem là cây cỏ, cũng có thể dùng làm rau ăn. Hoặc phơi khô hãm lấy nước dùng. Liều lượng: dùng hàng ngày, 30-40g cây khô hãm nước uống.
Loại cây này cũng có thể được sử dụng để ngâm rượu: Dùng thân cây bìm bịp xắt lát, sao vàng, hạ thổ cho vào rượu 40 độ ngâm thân cây với rượu trong 3 tháng.
– Dùng Uống: Uống 15ml Chữa đau bụng, tiêu chảy, chóng mặt, say tàu xe.
– Dùng bôi ngoài da: Xoa ngoài vùng đau nhức giúp thư giãn cơ, giảm viêm, tiêu sưng, làm tan máu bầm, trật khớp xương.
– Dùng lá tươi giã đắp trị vết thương hở, giúp vết thương mau lành.
III. Bài thuốc với cây bìm bịp/ Xương khỉ
Mộ số bài thuốc từ cây bìm bịp được nhiều người áp dụng để chữa bệnh có thể kể đến:
-
Dùng cho bệnh nhân Ung thư:
Cây bìm bịp 30g, cây xạ đen 40g, hoa đu đủ đực 30g nấu với 1.5lít nước uống trong ngày.
-
Bài thuốc cho các bệnh về gan:
Dùng toàn cây mảnh cộng khoảng 30g (đã khô), 20g râu ngô, 12g lá cây vọng cách, 12g lá quao, 16g sâm đại hành, 10g trân bì. Sau đó dùng hỗn hợp trên sắc với 1000ml nước sôi, đun nhỏ lửa trong vòng 30 phút và chia làm 3 lần uống trong ngày.
-
Bài thuốc có tác dụng hỗ trợ chữa thoái hóa cột sống:
Dùng lá cây mảnh cộng tươi khoảng 80g, 50g cây thuốc cứu tươi, 50g củ sâm đại hành.Sau đó dùng hỗn hợp và giã nhuyễn, xào nóng với dấm và để âm ấm sau đó đắp vào chỗ bị đau. Băng chặt lại mỗi tối sau khi đi ngủ, buổi sáng mở ra. Làm liên tục từ 5 đến 10 ngày. Hoặc dùng khô 30g cây xương khỉ, 20g sâm đại hành, ngải cứu 30g sắc với 2 lít nước đun còn khoảng 1l uống trước khi ăn lấy bã và cho 1 củ gừng tươi ( giã nát ) trộn đều đắp trực tiếp đến khi hết nóng thì bỏ ra.
-
Bạn cũng có thể dùng Bài thuốc uống sau:
Cả cây bìm bịp 12g, tang ký sinh 16g, thục địa (chế) 16g, ba kích nhục 12g, đương quy 12g, đỗ trọng 12g, dây trâu cổ 12g, cẩu tích 12g, đậu đen (sao thơm) 12g, dây tơ hồng xanh 10g. Đem thuốc sắc với 1,2 lít nước sao cho còn lại 300ml, chia thuốc ra uống 2 – 3 lần trong ngày sau khi ăn. Uống từ 1-2 tuần, trong quá trình sử dụng thuốc không được ăn măng.
-
Bài thuốc hỗ trợ chữa bệnh lở miệng:
Dùng 60g lá cây mảnh cộng tươi sau đó rửa sạch và để ráo. Sau đó thêm chút nước sạch và giã nát rồi lọc lấy nước. Dùng hỗn hợp đã giã nát ngậm và nuốt dần trong ngày. Ngoài ra, bạn nên xúc miệng bằng nước muối nhiều lần trong ngày kết hợp với việc chải răng và vệ sinh sạch sẽ.
-
Bài thuốc hỗ trợ chữa khớp xương sưng đau:
Khi bị sưng đau khớp xương, dùng 30g cây mảnh cộng, 20g rễ và thân cây gối hạc, 20g trâu cổ và 20g cây dâu tằm cùng với 1.200ml. Dùng sắc lấy 300ml và chia làm 3 lần sau bữa ăn trong ngày và uống liên tục trong 15 ngày
IV. Một số lưu ý khi sử dụng cây xương khỉ để hỗ trợ điều trị bệnh
-
Cần phải lưu ý, không được sử dụng thuốc Tây Y cùng lúc với cây xương khỉ. Nếu có sử dụng chung thì dùng cách nhau trong khoảng thời gian từ 45p – 60 phút.
-
Thực hiện đúng liều lượng thuốc được bào chế từ cây xương khỉ.
-
Không nên sử dụng chất kích thích trong thời gian điều trị bệnh, như: rượu, bia, thuốc lá.
-
Bệnh nhân ung thư nên kiên tối đa thịt đỏ (bò, heo, dê), tôm, cá và sữa.
-
Tham khảo ý kiến chuyên gia trước khi sử dụng cho phụ nữ mang thai.
Trên đây chúng tôi đã cung cấp cho các bạn những thông tin hữu ích về loài cây bìm bịp/ xương khỉ, tác dụng của cây xương khỉ. Đây là cây thảo dược lành tính, dễ sử dụng cũng như mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe người dùng.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
