Có an toàn khi sử dụng sữa hết hạn sử dụng?

1. Tổng quan

Sữa là một sản phẩm có giá trị dinh dưỡng cao nhưng dễ bị hư hỏng do đặc tính sinh học. Mặc dù hầu hết các sản phẩm sữa hiện nay đều được thanh trùng hoặc tiệt trùng để kéo dài thời hạn sử dụng và giảm thiểu nguy cơ vi sinh vật, sữa vẫn có thể hỏng ngay cả khi chưa hết hạn sử dụng. Việc hiểu đúng ý nghĩa của nhãn hạn sử dụng và các dấu hiệu nhận biết sữa hỏng đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an toàn thực phẩm và giảm lãng phí không cần thiết.

2. Ý nghĩa của các ngày ghi trên nhãn sản phẩm

Theo hướng dẫn của Cục Kiểm tra và An toàn Thực phẩm (FSIS – Hoa Kỳ), các nhãn hạn sử dụng thường gặp bao gồm:

• “Dùng trước” (Use by): Ngày cuối cùng mà sản phẩm nên được tiêu thụ để đảm bảo chất lượng tối ưu theo khuyến nghị của nhà sản xuất.

• “Tốt nhất nếu dùng trước” (Best if used by): Ngày khuyến cáo sử dụng để đạt được chất lượng cảm quan tốt nhất (về hương vị, kết cấu).

• “Bán trước” (Sell by): Thời hạn mà nhà bán lẻ nên trưng bày sản phẩm.

• “Đông lạnh trước” (Freeze by): Thời điểm lý tưởng để làm đông sản phẩm nhằm bảo quản chất lượng.

Các mốc thời gian này không phải là chỉ báo tuyệt đối về mức độ an toàn vi sinh vật. Riêng đối với sữa công thức cho trẻ sơ sinh, quy định về ngày sử dụng là bắt buộc do liên quan trực tiếp đến an toàn sức khỏe trẻ nhỏ.

3. Khả năng an toàn của sữa sau ngày hết hạn

Không có quy định cố định nào về thời gian sữa còn an toàn để tiêu thụ sau ngày ghi hạn sử dụng, do điều này phụ thuộc vào loại sữa và điều kiện bảo quản:

• Sữa thanh trùng (pasteurized milk): Có thể giữ chất lượng trong 2–5 ngày sau khi mở nắp nếu bảo quản ở nhiệt độ dưới 5°C.

• Sữa tiệt trùng UHT: Có thể để ở nhiệt độ phòng trong 30–90 ngày nếu chưa mở nắp. Sau khi mở, cần bảo quản lạnh và sử dụng trong vài ngày.

• Sữa chưa tiệt trùng (raw milk): Không được khuyến cáo sử dụng do nguy cơ cao nhiễm vi khuẩn gây bệnh.

4. Nguyên nhân gây hư hỏng sữa

Sữa có thể bị hỏng do:

• Phát triển của vi khuẩn psychrotrophic – nhóm vi khuẩn có khả năng phát triển ở nhiệt độ thấp, gây biến đổi chất lượng cảm quan và an toàn thực phẩm.

• Quá trình sau chế biến: Vi khuẩn có thể xâm nhập khi vận chuyển, bảo quản không đúng cách hoặc khi sữa đã được mở nắp.

• Không bảo quản lạnh liên tục: Khi để ngoài nhiệt độ phòng lâu, vi khuẩn phát triển nhanh hơn, đặc biệt sau khi mở bao bì.

5. Nhận biết sữa bị hỏng

Một số dấu hiệu cảm quan giúp nhận diện sữa hư hỏng gồm:

• Mùi chua do vi khuẩn tạo axit lactic.

• Vón cục, xuất hiện màng, bọt khí hoặc màu sắc bất thường.

• Đóng cặn hoặc màng mỏng quanh miệng hộp.

Ngày hết hạn không thể thay thế cho việc quan sát cảm quan khi đánh giá an toàn sữa.

6. Cách bảo quản sữa đúng cách

Để kéo dài thời gian sử dụng an toàn, nên:

• Đảm bảo sữa được bảo quản lạnh dưới 5°C ngay sau khi mua.

• Đậy kín nắp sau mỗi lần sử dụng.

• Tránh để sữa tiếp xúc gần với thực phẩm nóng trong tủ lạnh.

• Không để sữa ngoài tủ lạnh trong thời gian dài.

7. Tác dụng phụ của việc tiêu thụ sữa hỏng

Mặc dù uống một lượng nhỏ sữa hỏng có thể chỉ gây ra các triệu chứng tiêu hóa nhẹ (buồn nôn, tiêu chảy, đau bụng), nhưng nguy cơ ngộ độc thực phẩm nghiêm trọng vẫn hiện hữu nếu sữa bị nhiễm vi sinh vật gây bệnh. Một số vi khuẩn nguy hiểm thường gặp trong sữa bị nhiễm bao gồm:

• Escherichia coli

• Salmonella spp.

• Listeria monocytogenes

• Campylobacter jejuni

• Cryptosporidium spp.

Đặc biệt cần tránh tuyệt đối sữa tươi chưa tiệt trùng do khả năng gây nhiễm trùng nặng, đặc biệt ở trẻ nhỏ, người cao tuổi, phụ nữ mang thai và người suy giảm miễn dịch.

8. Kết luận

Sữa có thể vẫn an toàn để tiêu thụ sau ngày ghi hạn sử dụng trong một khoảng thời gian ngắn, tùy thuộc vào loại sữa và điều kiện bảo quản. Tuy nhiên, việc dựa vào cảm quan (mùi, màu, kết cấu) đóng vai trò quan trọng hơn trong việc đánh giá độ an toàn của sữa so với việc chỉ dựa vào ngày ghi trên bao bì. Việc bảo quản đúng cách và hiểu rõ quy trình sản xuất – phân phối giúp người tiêu dùng sử dụng sữa một cách an toàn, tránh lãng phí và bảo vệ sức khỏe.