Collagen và nguy cơ hình thành sỏi thận

1. Khái quát

Collagen là loại protein cấu trúc chủ yếu của cơ thể, hiện diện trong hầu hết các mô liên kết như xương, da, gân, dây chằng và sụn khớp. Ngoài nguồn thực phẩm tự nhiên (thịt, cá, gia cầm), collagen còn phổ biến dưới dạng thực phẩm bổ sung, được sử dụng với mục đích hỗ trợ độ đàn hồi của da, giảm đau khớp và bảo vệ khối lượng xương.

Gần đây, một số người tiêu dùng băn khoăn liệu việc bổ sung collagen có thể gây ảnh hưởng xấu tới chức năng thận hoặc làm tăng nguy cơ sỏi thận hay không.

2. Nguyên nhân và cơ chế hình thành sỏi thận

Sỏi thận là khối kết tinh hình thành trong đường tiết niệu, thường gây đau quặn thận, buồn nôn và nôn. Trong các loại sỏi, sỏi canxi oxalat là dạng phổ biến nhất.

• Oxalat: Hợp chất tự nhiên có trong nhiều thực phẩm thực vật (một số loại rau, trái cây, quả hạch, ngũ cốc).

• Cơ chế hấp thu: Khi ăn thực phẩm giàu oxalat, hợp chất này có thể liên kết với canxi tại đường tiêu hóa và được đào thải qua phân hoặc nước tiểu.

• Nguy cơ tăng hình thành sỏi:

  • Lượng oxalat dư thừa đi qua thận.

  • Uống không đủ nước.

  • Thiếu canxi trong khẩu phần, làm tăng hấp thu oxalat ở ruột.

3. Collagen và hydroxyproline

Collagen, tương tự các protein nguồn gốc động vật khác, chứa hydroxyproline – một amino acid đặc trưng.

• Chuyển hóa: Hydroxyproline được chuyển hóa thành oxalat trong cơ thể.

• Bằng chứng:

  • Một nghiên cứu cho thấy tiêu thụ 30 g gelatin (nguồn collagen) làm tăng bài tiết oxalat niệu 43% trong 24 giờ so với nhóm đối chứng.

  • Nghiên cứu trên động vật: Liều hydroxyproline cao làm tăng oxalat niệu và nguy cơ sỏi thận.

  • Ảnh hưởng có thể trầm trọng hơn ở bệnh nhân tăng oxy niệu nguyên phát – rối loạn chuyển hóa bẩm sinh làm tăng oxalat và nguy cơ sỏi thận tái phát.

• Hạn chế bằng chứng: Phần lớn nghiên cứu sử dụng lượng hydroxyproline cao, chưa phản ánh chính xác mức collagen từ khẩu phần hoặc bổ sung thông thường.

4. Khuyến cáo sử dụng collagen ở người có nguy cơ sỏi thận

4.1. Nhóm nguy cơ cao

• Tiền sử sỏi thận tái phát.

• Bệnh nhân tăng oxy niệu nguyên phát.

• Người có tốc độ lọc cầu thận giảm hoặc bệnh thận mạn.

→ Khuyến cáo: Hạn chế hoặc tránh bổ sung collagen liều cao; ưu tiên nguồn protein thay thế ít hydroxyproline.

4.2. Nhóm dân số chung

• Tiêu thụ collagen ở mức vừa phải trong chế độ ăn lành mạnh nhìn chung không làm tăng đáng kể nguy cơ sỏi thận.

• Bổ sung collagen cần kết hợp với các yếu tố bảo vệ thận:

  • Uống đủ nước (≥ 2 lít/ngày, tùy tình trạng cá nhân).

  • Đảm bảo lượng canxi khẩu phần 1.000–1.200 mg/ngày để giảm hấp thu oxalat ở ruột.

  • Duy trì chế độ ăn cân đối, giàu rau xanh, hạn chế natri và thực phẩm siêu chế biến.

5. Kết luận

Collagen là nguồn protein giàu hydroxyproline, có thể làm tăng bài tiết oxalat niệu và lý thuyết là yếu tố nguy cơ hình thành sỏi thận, đặc biệt ở người có yếu tố nguy cơ cao hoặc rối loạn chuyển hóa oxalat.

Tuy nhiên, với người khỏe mạnh, tiêu thụ collagen từ thực phẩm hoặc bổ sung ở mức hợp lý khó gây ra sỏi thận nếu kết hợp uống đủ nước và đảm bảo canxi khẩu phần.

Lời khuyên: Trước khi bắt đầu bổ sung collagen hoặc thay đổi chế độ ăn đáng kể, nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng, đặc biệt nếu có bệnh sử sỏi thận hoặc bệnh lý thận.