Cơn động kinh khởi phát cục bộ ở trẻ em

Tổng quan

Cơn động kinh khởi phát cục bộ (Focal Onset Seizures) là một dạng rối loạn thần kinh đặc trưng bởi hoạt động điện bất thường xuất phát từ một vùng khu trú trong não. Trước đây, tình trạng này được gọi là “cơn động kinh một phần” (partial seizures). Các triệu chứng lâm sàng phụ thuộc vào vị trí trong vỏ não nơi xảy ra hoạt động động kinh, có thể biểu hiện từ co giật khu trú đến rối loạn cảm giác, hành vi hoặc ý thức.

Cơ chế bệnh sinh

Trong điều kiện bình thường, các tế bào thần kinh (neuron) giao tiếp với nhau thông qua các xung điện được truyền có tổ chức. Cơn động kinh là hậu quả của một bùng phát điện bất thường, quá mức và đồng thời, gây rối loạn tạm thời chức năng thần kinh tại vùng não liên quan. Trong cơn động kinh khởi phát cục bộ, hoạt động này được giới hạn ở một bán cầu não.

Phân loại

Hiện nay, theo Hệ thống phân loại cơn động kinh của Liên đoàn Quốc tế về Động kinh (ILAE), cơn động kinh khởi phát cục bộ được phân thành hai nhóm chính:

1. Cơn động kinh khởi phát cục bộ không kèm mất ý thức

(Tên cũ: cơn động kinh một phần đơn giản)

• Trẻ vẫn còn tỉnh táo và nhận thức được môi trường xung quanh trong suốt cơn động kinh.

• Triệu chứng có thể bao gồm:

  • Co giật khu trú, thường ở tay hoặc mặt

  • Triệu chứng cảm giác bất thường: tê, ngứa ran, nóng rát

  • Rối loạn thị giác tạm thời nếu ổ động kinh ở thùy chẩm

  • Triệu chứng thần kinh tự động như tăng tiết mồ hôi, cảm giác buồn nôn hoặc đau bụng vùng thượng vị

• Thời gian thường kéo dài dưới 2 phút

2. Cơn động kinh khởi phát cục bộ kèm mất ý thức

(Tên cũ: cơn động kinh một phần phức tạp)

• Trẻ mất ý thức một phần hoặc hoàn toàn trong cơn, thường không ghi nhớ sự kiện xảy ra.

• Hành vi có thể bao gồm:

  • Hành vi vô thức lặp đi lặp lại: nhai môi, cử động tay chân không có mục đích

  • Trẻ có thể trông như tỉnh táo nhưng không phản ứng với lời gọi hoặc kích thích

• Sau cơn, trẻ có thể mệt mỏi, lú lẫn, đau đầu hoặc buồn ngủ

Nguyên nhân

Cơn động kinh khởi phát cục bộ ở trẻ em có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:

• Rối loạn chuyển hóa:

  • Hạ đường huyết

  • Rối loạn điện giải (hạ canxi, tăng hoặc giảm natri)

• Chấn thương sọ não

• Nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương: viêm não, viêm màng não, nhiễm trùng huyết

• Tai biến mạch máu não

• Khối u nội sọ (hiếm gặp ở trẻ em)

• Sốt cao co giật: thường xảy ra ở trẻ từ 6 tháng đến 5 tuổi, do đặc điểm sinh lý thần kinh chưa trưởng thành hoàn toàn

• Rối loạn chất dẫn truyền thần kinh hoặc bất thường cấu trúc vỏ não bẩm sinh

Chẩn đoán

Chẩn đoán dựa trên khai thác tiền sử, mô tả cơn, thăm khám thần kinh và xét nghiệm cận lâm sàng:

• Điện não đồ (EEG): ghi nhận hoạt động điện não bất thường

• Chẩn đoán hình ảnh thần kinh học:

  • MRI sọ não: đánh giá bất thường cấu trúc vỏ não

  • CT scan: chỉ định trong trường hợp cấp cứu hoặc không có MRI

• Xét nghiệm máu: điện giải, đường huyết, chức năng gan thận, xét nghiệm chuyển hóa

Tiên lượng và điều trị

Phần lớn các trường hợp cơn động kinh khởi phát cục bộ ở trẻ em có thể kiểm soát hiệu quả bằng thuốc chống động kinh. Việc lựa chọn thuốc phụ thuộc vào loại cơn, độ tuổi, nguyên nhân nền và đáp ứng điều trị. Ngoài ra, một số trẻ có thể được chỉ định:

• Can thiệp phẫu thuật nếu xác định được ổ động kinh rõ ràng

• Chế độ ăn ketogenic trong các trường hợp kháng trị

• Hỗ trợ tâm lý, giáo dục đặc biệt nếu có kèm theo rối loạn phát triển

Kết luận

Cơn động kinh khởi phát cục bộ là một dạng động kinh thường gặp ở trẻ em, có thể biểu hiện đa dạng tùy thuộc vào vị trí khởi phát trong não. Việc phát hiện sớm, chẩn đoán chính xác và tuân thủ điều trị là yếu tố quan trọng để kiểm soát bệnh hiệu quả, bảo đảm phát triển thể chất và trí tuệ cho trẻ. Phối hợp chặt chẽ giữa gia đình và nhân viên y tế là điều cần thiết trong quản lý lâu dài bệnh lý này.