Cơn nín thở ở trẻ nhỏ

Định nghĩa

Cơn nín thở (breath-holding spell) là một hiện tượng ngừng thở không tự chủ, xảy ra ở trẻ em, thường trong độ tuổi từ 2 tháng đến 2 tuổi. Tình trạng này được đặc trưng bởi sự ngưng thở thoáng qua sau một kích thích cảm xúc mạnh như sợ hãi, đau đớn hoặc tức giận, có thể dẫn đến mất ý thức và/hoặc thay đổi màu sắc da. Phần lớn các cơn kéo dài dưới 1 phút và mang tính lành tính, không cần can thiệp điều trị đặc hiệu và sẽ tự thuyên giảm khi trẻ lớn lên.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

Cơn nín thở có thể được kích hoạt bởi các phản ứng cảm xúc hoặc thể chất như:

• Đau cấp tính

• Sợ hãi hoặc giật mình

• Tức giận hoặc khó chịu

Các yếu tố nguy cơ bao gồm:

• Rối loạn di truyền thần kinh: Ví dụ, hội chứng Riley-Day (dysautonomia di truyền) hoặc hội chứng Rett

• Thiếu máu do thiếu sắt

• Tiền sử gia đình: Có người thân (đặc biệt là cha mẹ) từng có cơn nín thở trong thời thơ ấu

Phân loại lâm sàng và triệu chứng

Cơn nín thở có thể được chia thành hai dạng chính:

• Thể tím tái (cyanotic type): Liên quan đến sự ngừng thở sau khi khóc, da chuyển sang màu xanh tím do thiếu oxy. Đây là thể phổ biến nhất.

• Thể nhợt (pallid type): Thường xảy ra sau khi trẻ bị đau hoặc giật mình đột ngột, dẫn đến phản xạ cường phế vị, làm chậm tim hoặc ngừng tim thoáng qua, da trở nên nhợt nhạt.

Triệu chứng điển hình:

• Khóc hoặc kích thích mạnh ngay trước cơn

• Ngưng thở trong thì thở ra

• Thay đổi màu da: tím tái hoặc nhợt nhạt

• Có thể mất ý thức thoáng qua

• Co giật giống động kinh (thường là do thiếu oxy tạm thời)

• Hồi phục hoàn toàn sau vài giây đến 1 phút

Chẩn đoán

Chẩn đoán chủ yếu dựa vào bệnh sử lâm sàng và mô tả của người chăm sóc. Trong các trường hợp không điển hình hoặc nghi ngờ có bệnh lý nền, cần làm các xét nghiệm bổ sung:

• Công thức máu: Đánh giá tình trạng thiếu máu do thiếu sắt

• Điện tâm đồ (ECG): Loại trừ bất thường nhịp tim (ví dụ hội chứng QT dài)

• Điện não đồ (EEG): Khi có nghi ngờ động kinh

Xử trí

Phần lớn trường hợp không cần điều trị đặc hiệu. Các khuyến nghị bao gồm:

• Giữ an toàn cho trẻ trong cơn (tránh chấn thương đầu do té ngã)

• Không can thiệp mạnh trong cơn nín thở nếu không có dấu hiệu nguy hiểm

• Đắp khăn mát lên trán có thể giúp kích thích trẻ hít thở trở lại nhanh hơn

• Không củng cố hành vi tiêu cực: Tránh phản ứng quá mức hoặc chiều theo hành vi để trẻ không hình thành kiểu phản ứng tương tự

Bổ sung sắt được chỉ định nếu trẻ có thiếu máu thiếu sắt, nhằm giảm tần suất và mức độ các cơn.

Tiên lượng

Cơn nín thở thường không gây hại lâu dài và phần lớn sẽ tự hết khi trẻ được 4–8 tuổi. Trẻ có biểu hiện co giật thoáng qua trong cơn nín thở không có nguy cơ cao phát triển động kinh thực thụ. Tuy nhiên, những trường hợp kéo dài hoặc có yếu tố bất thường cần được theo dõi sát.

Khi nào cần đưa trẻ đến cơ sở y tế?

Cần thăm khám chuyên khoa khi:

• Trẻ có biểu hiện nghi ngờ cơn nín thở lần đầu

• Cơn nín thở xảy ra thường xuyên hơn hoặc nghiêm trọng hơn

• Có biểu hiện ngừng thở kéo dài hoặc khó thở

• Co giật kéo dài > 1 phút

• Cha mẹ lo lắng hoặc không rõ phân biệt giữa cơn nín thở và động kinh