Đánh giá lợi ích và rủi ro của việc sử dụng phòng xông hơi khô trong chăm sóc sức khỏe

Phòng xông hơi khô (dry sauna) là một phương pháp thư giãn lâu đời được ứng dụng phổ biến trong nhiều nền văn hóa với mục đích hỗ trợ sức khỏe thể chất và tinh thần. Tuy nhiên, các bằng chứng khoa học hiện nay về hiệu quả của phương pháp này vẫn còn chưa thống nhất. Việc sử dụng phòng xông hơi nên được cá nhân hóa theo tình trạng sức khỏe và nhu cầu cụ thể của từng người.

1. Phân biệt giữa phòng xông hơi khô và phòng xông hơi ướt

Phòng xông hơi khô sử dụng nhiệt khô (lên đến 90,5°C) với độ ẩm rất thấp, tạo ra bởi lò điện hoặc đá nóng. Ngược lại, phòng xông hơi ướt (steam room) duy trì nhiệt độ thấp hơn (khoảng 43–49°C) nhưng độ ẩm đạt đến 100%. Cả hai phương pháp đều kích thích tiết mồ hôi và tạo phản ứng sinh lý tương tự như khi cơ thể hoạt động gắng sức.

2. Lợi ích tiềm năng của phòng xông hơi khô

2.1. Thư giãn và cải thiện giấc ngủ

Nhiệt độ cao làm giãn mạch ngoại vi và tăng lưu lượng máu đến da, thúc đẩy hoạt động hệ thần kinh giao cảm và các tuyến nội tiết. Những thay đổi này tạo cảm giác thư giãn, cải thiện tinh thần và có thể hỗ trợ chất lượng giấc ngủ, đặc biệt khi kết hợp với thực hành thiền hoặc hít thở sâu trong phòng xông hơi.

2.2. Giảm đau cơ và hỗ trợ một số tình trạng viêm xương khớp

Các nghiên cứu cho thấy xông hơi có thể giúp giảm đau nhẹ và giảm độ cứng khớp ở những bệnh nhân mắc viêm cột sống dính khớp, viêm khớp dạng thấp và đau lưng dưới. Một nghiên cứu năm 2008 cho thấy các triệu chứng như đau, cứng và mệt mỏi được cải thiện sau 4 tuần xông hơi đều đặn. Tuy nhiên, các bằng chứng vẫn chưa đủ mạnh về mặt thống kê để đưa ra khuyến nghị điều trị phổ quát.

3. Rủi ro và các lưu ý khi sử dụng phòng xông hơi khô

3.1. Nguy cơ mất nước

Nhiệt độ cao khiến cơ thể mất nhiều dịch qua mồ hôi. Các triệu chứng cảnh báo mất nước bao gồm chóng mặt, khát dữ dội, đau đầu. Mất nước nặng có thể dẫn đến tụt huyết áp, sốc giảm thể tích, suy thận, co giật và thậm chí hôn mê. Cần uống đủ nước trước và sau khi xông hơi.

3.2. Hiểu đúng về giảm cân và “thải độc”

Việc giảm cân do xông hơi chủ yếu là mất nước tạm thời, không phải giảm mỡ cơ thể. Cân nặng sẽ nhanh chóng trở lại khi tái bù dịch. Ngoài ra, dù một số nghiên cứu cho thấy mồ hôi có chứa một lượng nhỏ độc tố, thì gan và thận vẫn là cơ quan chính đảm nhận chức năng giải độc.

3.3. Tác động đến khả năng sinh sản nam giới

Một nghiên cứu tại Phần Lan (2018) chỉ ra rằng sử dụng phòng xông hơi 2 lần mỗi tuần trong 3 tháng làm giảm tạm thời chất lượng tinh trùng ở nam giới. Tuy nhiên, tình trạng này có thể hồi phục sau khi ngừng xông hơi. Cần nghiên cứu thêm để xác định ảnh hưởng lâu dài, đặc biệt ở những người có vấn đề sinh sản.

4. Đối tượng cần thận trọng hoặc tránh xông hơi

Việc sử dụng phòng xông hơi có thể không phù hợp với một số đối tượng, bao gồm:

• Người có bệnh tim mạch hoặc huyết áp không ổn định

• Người bị hen suyễn hoặc bệnh hô hấp mạn tính

• Phụ nữ đang mang thai

• Người đang điều trị bằng thuốc hướng thần, thuốc kích thích, hoặc chất an thần

• Người đang say rượu hoặc bị động kinh

Cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng phòng xông hơi nếu thuộc các nhóm trên.

5. Hướng dẫn sử dụng phòng xông hơi an toàn

• Thời gian: Bắt đầu với 10–15 phút mỗi lần, có thể tăng dần lên tối đa 30 phút.

• Trang phục: Tháo bỏ kính mắt, kính áp tròng, trang sức hoặc vật dụng kim loại trước khi vào phòng xông hơi để tránh bỏng.

• Dấu hiệu cảnh báo: Ngừng ngay nếu cảm thấy chóng mặt, đau đầu, buồn nôn hoặc khó chịu.

• Bù nước: Uống ít nhất 1–2 cốc nước sau mỗi lần xông hơi để bù dịch.

6. Kết luận

Xông hơi khô có thể mang lại một số lợi ích sức khỏe như thư giãn, cải thiện tuần hoàn máu và giảm đau nhẹ, đặc biệt nếu được sử dụng đúng cách và kết hợp với lối sống lành mạnh. Tuy nhiên, các rủi ro như mất nước, ảnh hưởng đến sinh sản và bệnh lý nền cần được xem xét cẩn trọng. Cần có thêm nhiều nghiên cứu có đối chứng để khẳng định rõ vai trò của xông hơi trong y học dự phòng và điều trị.