Đánh giá tác động sức khỏe của thuốc lá điện tử và sản phẩm vaping không chứa nicotine

Thuốc lá điện tử (electronic cigarettes – e-cigarettes) và các thiết bị vaping là những sản phẩm ngày càng phổ biến với mục đích thay thế thuốc lá truyền thống. Tuy nhiên, tính an toàn và ảnh hưởng lâu dài của việc sử dụng các sản phẩm này vẫn chưa được chứng minh đầy đủ. Kể từ tháng 9 năm 2019, các cơ quan y tế liên bang và tiểu bang tại Hoa Kỳ đã ghi nhận và điều tra sự bùng phát của một loạt các trường hợp tổn thương phổi nghiêm trọng liên quan đến việc sử dụng thuốc lá điện tử – hiện tượng được gọi là EVALI (E-cigarette or Vaping Use-Associated Lung Injury).

Cơ chế hoạt động và thành phần chất lỏng thuốc lá điện tử

Chất lỏng trong thuốc lá điện tử (e-liquid hoặc vape juice) là hỗn hợp chứa nước, propylene glycol (PG), glycerin thực vật (VG), các hợp chất tạo hương và đôi khi là nicotine hoặc cannabinoid (như THC). Các thành phần tạo hương thường được công nhận là an toàn khi sử dụng trong thực phẩm (GRAS – Generally Recognized as Safe) bởi Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA). Tuy nhiên, các thành phần này chưa được xác nhận là an toàn khi được làm nóng và hít vào qua đường hô hấp.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), khí dung phát sinh từ thuốc lá điện tử có thể chứa các chất độc hại như:

• Diacetyl: liên quan đến bệnh viêm tiểu phế quản tắc nghẽn (bronchiolitis obliterans).

• Kim loại nặng: bao gồm niken, thiếc và chì.

• Hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOCs): có thể gây kích ứng niêm mạc và độc tính toàn thân.

Tác động sức khỏe liên quan đến việc sử dụng sản phẩm vaping không chứa nicotine

Mặc dù việc loại bỏ nicotine khỏi sản phẩm vaping có thể giúp tránh được các tác dụng phụ của chất gây nghiện này, các dữ liệu hiện có cho thấy chất lỏng điện tử không chứa nicotine vẫn có thể gây ra nhiều tác hại sức khỏe:

1. Độc tính toàn thân

   • Nhiều hợp chất tạo hương sử dụng trong e-liquid, khi được làm nóng, có thể chuyển hóa thành các chất gây độc. Nghiên cứu năm 2015 chỉ ra rằng quá trình gia nhiệt propylene glycol và glycerol tạo ra formaldehyde – một chất được phân loại là chất gây ung thư Nhóm 1 theo Tổ chức Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC).

   • Một nghiên cứu năm 2012 phát hiện rằng chính các chất tạo hương – chứ không phải nicotine – là nguyên nhân gây độc tế bào trong môi trường phòng thí nghiệm.

2. Kích ứng đường hô hấp

   • Các báo cáo mô tả cảm giác ngứa ran, nóng rát ở cổ họng và ngực ngay sau khi hít phải khí dung từ e-liquid. Đây là hậu quả của việc hít trực tiếp hỗn hợp hóa chất bị đốt nóng. Các tác giả trong một nghiên cứu năm 2015 nhận định rằng mức độ các chất gây kích ứng có trong khí dung đủ cao để gây phản ứng chỉ sau một lần sử dụng.

3. Phản ứng viêm tại mô phổi

   • Một nghiên cứu năm 2018 sử dụng mô hình tế bào in vitro cho thấy một số thành phần tạo hương trong e-liquid, ngay cả khi không chứa nicotine, vẫn gây ra phản ứng viêm cấp tính. Viêm mạn tính tại mô phổi có thể dẫn đến xơ hóa phổi không hồi phục. Các nghiên cứu dịch tễ học quy mô lớn trên người là cần thiết để đánh giá toàn diện nguy cơ viêm mạn tính do vaping gây ra.

Những thay thế hành vi không sử dụng sản phẩm vaping

Trong bối cảnh chưa có bằng chứng chắc chắn về tính an toàn của vaping, kể cả loại không chứa nicotine, nhiều chuyên gia y tế đề xuất sử dụng các biện pháp thay thế hành vi nhằm giảm cảm giác thèm hút hoặc nhu cầu thực hiện hành vi tương tự:

• Uống nước có ga: tạo cảm giác râm ran ở miệng và cổ họng tương tự khi vaping.

• Nhai kẹo cao su (có hoặc không có nicotine): giúp tạo hương vị thay thế và giảm thèm thuốc.

• Ngậm tăm hoặc ăn hạt hướng dương: duy trì động tác tay – miệng, giúp làm giảm cảm giác trống trải khi bỏ thói quen vaping.

Kết luận

Mặc dù một số người sử dụng thuốc lá điện tử không chứa nicotine với mục đích tránh phụ thuộc vào chất gây nghiện, các dữ liệu hiện có cho thấy các thành phần của e-liquid vẫn có thể gây độc tính, phản ứng viêm và tổn thương mô phổi, đặc biệt khi bị làm nóng và hít qua đường hô hấp. Việc thiếu các nghiên cứu dịch tễ học quy mô lớn và dài hạn khiến cho tính an toàn của sản phẩm vaping chưa thể được xác định rõ ràng. Do đó, không nên xem vaping là một lựa chọn hoàn toàn an toàn để thay thế thuốc lá truyền thống. Cần thận trọng và tư vấn đầy đủ cho người sử dụng, đặc biệt là người trẻ tuổi, để phòng ngừa các hệ lụy sức khỏe tiềm tàng.