Đau cơ nhị đầu cánh tay: Nguyên nhân, chẩn đoán và định hướng điều trị

1. Giải phẫu học cơ bản

Cơ nhị đầu cánh tay (musculus biceps brachii) là cơ nằm ở vùng cánh tay trước, kéo dài từ mỏm quạ xương vai và ổ chảo xương vai đến mặt trước trên của xương quay, có vai trò quan trọng trong gấp khuỷu tay và xoay cẳng tay. Cánh tay được chia làm hai khoang chính: khoang trước (chứa cơ nhị đầu, cơ cánh tay...) và khoang sau (chứa cơ tam đầu).

Đau ở vùng cơ nhị đầu có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm tổn thương gân, dây chằng, viêm cơ, hoặc chấn thương do vận động quá mức.

2. Nguyên nhân thường gặp gây đau cơ nhị đầu

2.1. Viêm gân cơ nhị đầu (Biceps tendinitis)

Viêm gân cơ nhị đầu xảy ra khi gân dài hoặc gân ngắn của cơ nhị đầu bị kích thích hoặc thoái hóa, thường do:

• Tình trạng lão hóa

• Chấn thương do lặp lại (overuse)

• Mang vác vật nặng sai tư thế

Triệu chứng:

• Đau âm ỉ hoặc đau nhói ở vùng vai trước

• Đau tăng khi gấp khuỷu tay hoặc xoay ngoài cẳng tay

• Có thể kèm theo giảm biên độ vận động khớp vai

Nếu không điều trị, viêm gân có thể tiến triển thành rách một phần hoặc đứt hoàn toàn gân cơ nhị đầu.

2.2. Đứt hoặc rách dây chằng/gân nhị đầu

Đây là tình trạng đứt hoặc rách gân, thường gặp ở người lớn tuổi hoặc sau chấn thương cấp tính (kéo giật, nâng vật nặng khi tay duỗi).

Triệu chứng:

• Đau dữ dội ở mặt trước khuỷu tay

• Biến dạng cánh tay (dấu hiệu "Popeye")

• Sưng nề, nóng đỏ quanh khuỷu

• Giảm lực gấp khuỷu tay

Điều trị:

• Phẫu thuật tái tạo gân được chỉ định trong đa số trường hợp, đặc biệt ở người trẻ.

• Vật lý trị liệu được khuyến nghị sau phẫu thuật để phục hồi chức năng.

2.3. Đau cơ khởi phát muộn (Delayed Onset Muscle Soreness – DOMS)

Là hiện tượng đau cơ xảy ra sau 24–48 giờ kể từ khi thực hiện các hoạt động gắng sức hoặc tập luyện cường độ cao.

Triệu chứng:

• Đau âm ỉ, căng tức ở cơ nhị đầu

• Đau khi duỗi tay, mang vật nặng hoặc sờ nắn

• Cơn đau tự giới hạn, thường hết sau 3–7 ngày

Can thiệp hỗ trợ:

• Xoa bóp nhẹ

• Nghỉ ngơi

• Chườm ấm hoặc lạnh

• Vận động nhẹ không gây đau

3. Khi nào cần khám chuyên khoa

Bệnh nhân cần được khám và đánh giá y tế trong các trường hợp:

• Đau kéo dài > 1 tuần không cải thiện

• Đau cấp tính dữ dội sau chấn thương

• Có biến dạng cánh tay, mất chức năng gấp – duỗi

• Sưng đỏ, nóng vùng khuỷu tay hoặc vai

• Yếu cơ rõ rệt

Bác sĩ có thể chỉ định thêm các cận lâm sàng như:

• Siêu âm phần mềm

• MRI vùng vai/cánh tay

• Xét nghiệm viêm hoặc cơ men (CK, CRP) nếu nghi viêm cơ

4. Phòng ngừa đau cơ nhị đầu

Để giảm nguy cơ tổn thương cơ nhị đầu và các cấu trúc liên quan, cần áp dụng các nguyên tắc vận động an toàn:

• Khởi động kỹ trước khi tập luyện

• Căng cơ sau khi tập

• Tăng cường độ tập luyện dần dần

• Tránh vận động lặp đi lặp lại quá mức

• Tránh nâng vật nặng sai tư thế

• Nghỉ giữa các bài tập hoặc hoạt động dài hạn

Đối với DOMS, cần:

• Bắt đầu các chương trình tập thể dục từ cường độ thấp

• Chú trọng vào các bài tập khởi động, thả lỏng

• Tránh tập luyện cường độ cao khi chưa thích nghi

5. Kết luận

Đau cơ nhị đầu cánh tay là tình trạng thường gặp, có thể do viêm gân, rách gân, đau cơ khởi phát muộn hoặc chấn thương. Hầu hết các trường hợp nhẹ có thể cải thiện với nghỉ ngơi và chăm sóc hỗ trợ. Tuy nhiên, những cơn đau cấp tính, kèm yếu cơ hoặc biến dạng nên được thăm khám sớm bởi bác sĩ chuyên khoa cơ xương khớp hoặc chấn thương chỉnh hình để tránh biến chứng lâu dài.