Dị ứng mùa xuân là gì?

1. Đặt vấn đề

Dị ứng mùa xuân là một rối loạn miễn dịch phổ biến, đặc trưng bởi phản ứng quá mẫn của cơ thể đối với các dị nguyên trong môi trường như phấn hoa, nấm mốc, lông động vật và bụi nhà. Bệnh lý này thường bùng phát vào thời điểm chuyển mùa, đặc biệt là mùa xuân, khi điều kiện khí hậu thuận lợi cho sự phát tán của các dị nguyên trong không khí. Dị ứng mùa xuân không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống mà còn có thể làm trầm trọng thêm các bệnh lý nền như hen phế quản và viêm da cơ địa.

2. Cơ chế bệnh sinh

Dị ứng mùa xuân là kết quả của phản ứng miễn dịch type I (quá mẫn tức thì), trong đó hệ miễn dịch nhận diện nhầm các dị nguyên vô hại như phấn hoa là tác nhân gây hại. Quá trình này bao gồm:

• Giai đoạn mẫn cảm: Cơ thể sản xuất IgE đặc hiệu sau lần tiếp xúc đầu tiên với dị nguyên.

• Giai đoạn tái phơi nhiễm: Khi tiếp xúc lại, dị nguyên gắn vào IgE trên bề mặt tế bào mast và bạch cầu ái toan, gây giải phóng các chất trung gian như histamin, leukotrien và prostaglandin.

• Các chất trung gian này gây ra biểu hiện viêm và triệu chứng lâm sàng của dị ứng.

3. Tác nhân gây dị ứng

3.1. Phấn hoa

Là dị nguyên chính trong dị ứng mùa xuân. Phấn hoa từ các loài cây như cỏ, bạch đàn, thông, và các loại hoa dại phát tán qua gió, dễ xâm nhập đường hô hấp trên.

3.2. Nấm mốc

Phát triển mạnh trong điều kiện ẩm ướt, phổ biến ở góc tường, nhà vệ sinh, điều hòa không khí chưa được vệ sinh định kỳ.

3.3. Lông động vật và bụi nhà

Tồn tại quanh năm nhưng dễ kích hoạt triệu chứng hơn khi thời tiết ấm và độ ẩm cao, tạo điều kiện tích tụ và phát tán.

4. Biểu hiện lâm sàng

Các triệu chứng dị ứng mùa xuân có thể biểu hiện ở nhiều cơ quan, mức độ khác nhau tùy cơ địa người bệnh:

• Viêm mũi dị ứng: hắt hơi, chảy nước mũi, nghẹt mũi, ngứa mũi.

• Viêm kết mạc dị ứng: ngứa mắt, đỏ mắt, chảy nước mắt, sưng mí.

• Viêm da dị ứng: da khô, ngứa, nổi mẩn đỏ, bong tróc, đôi khi kèm rỉ dịch.

• Mề đay cấp/mạn: sẩn phù, ngứa dữ dội.

• Biểu hiện đường hô hấp dưới: ho khan, khó thở, khò khè – đặc biệt ở bệnh nhân có tiền sử hen phế quản.

• Biểu hiện toàn thân: mệt mỏi, khó ngủ, ảnh hưởng sinh hoạt và chất lượng cuộc sống.

5. Biện pháp dự phòng và kiểm soát

5.1. Hạn chế tiếp xúc với dị nguyên

• Hạn chế ra ngoài vào thời điểm nồng độ phấn hoa cao (buổi sáng sớm và chiều tối).

• Đeo khẩu trang khi ra ngoài, đặc biệt ở khu vực có cây cối nhiều hoa.

• Đóng kín cửa sổ, sử dụng máy lọc không khí tại nhà nếu cần thiết.

• Vệ sinh định kỳ chăn ga, rèm cửa, hệ thống điều hòa, tránh bụi và nấm mốc.

• Hạn chế tiếp xúc trực tiếp với thú cưng; nếu nuôi cần vệ sinh sạch sẽ và chải lông thường xuyên.

5.2. Tăng cường sức đề kháng

• Chế độ dinh dưỡng đầy đủ, tăng cường rau xanh, trái cây giàu vitamin C, E và kẽm.

• Uống đủ nước (2–2.5 lít/ngày), hỗ trợ thải độc và điều hòa nhiệt độ cơ thể.

• Tập thể dục thường xuyên để tăng cường miễn dịch.

• Tránh các thay đổi nhiệt độ đột ngột, giữ ấm cơ thể khi thời tiết thay đổi.

5.3. Quản lý triệu chứng và điều trị

• Không tự ý sử dụng thuốc kháng histamin hoặc corticosteroid mà không có chỉ định bác sĩ.

• Người có tiền sử hen phế quản cần tuân thủ điều trị dự phòng, sử dụng thuốc giãn phế quản khi cần.

• Thăm khám chuyên khoa dị ứng-miễn dịch lâm sàng để được tư vấn điều trị phù hợp, có thể thực hiện test dị ứng hoặc điều trị giải mẫn cảm nếu cần thiết.

6. Kết luận

Dị ứng mùa xuân là tình trạng phổ biến, ảnh hưởng đến nhiều người trong cộng đồng. Việc hiểu rõ cơ chế bệnh sinh, nhận biết sớm các triệu chứng, thực hiện biện pháp dự phòng và kiểm soát dị nguyên là các bước thiết yếu để bảo vệ sức khỏe. Với những trường hợp dị ứng nặng hoặc có biểu hiện bất thường, người bệnh cần được thăm khám và điều trị sớm nhằm hạn chế biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống.