Điều trị hydrocortisone cho bệnh nhân suy thượng thận do thuốc: Một số hiểu lầm thường gặp

1. Liều hydrocortisone là 20mg/ngày: Liều dao động thường từ 15 - 25mg/ngày tùy BN cụ thể, phụ thuộc cân nặng

2. Uống hydrocortisone chia làm 2 lần: Có thể chia liều hydrocortisone uống làm 2 hoặc 3 lần. Ở trẻ em, có thể chia liều uống thành 3-4 lần/ngày. Ưu tiên uống 3 lần nếu BN bị mệt mỏi vào buổi chiều. Chia liều cho 3 lần uống, ví dụ tổng liều 20mg, sẽ là 10-5-5mg.

3. Uống thuốc sau ăn sẽ tốt hơn: Hydrocortisone được hấp thu tốt nhất là lúc đói, nhưng do nó có thể gây ảnh hưởng đến dạ dày nên được khuyên uống sau ăn, hoặc sau uống sữa.

4. Uống Hydrocortisone sau ăn sáng và tối: Liều đầu tiên tốt nhất là ngay lúc ngủ dậy buổi sáng. Liều thứ 2 tốt nhất là từ 16h-16h30 là phù hợp với sinh lý nhất, nếu muộn hơn thì nên uống trước khi đi ngủ ít nhất 4 giờ. Lý do là để tránh bị mất ngủ và phục hồi chức năng tuyến thượng thận tốt hơn.

5. Hydrocortisone thải trừ chủ yếu qua gan: Hydrocortisone thải trừ chủ yếu qua thận

6. Tác dụng của Hydrocortisone là như nhau ở mọi BN: Khả năng hấp thu Hydrocortisone rất khác nhau giữa người này với người khác, có thể chênh nhau đến 10 lần.

7. Xét nghiệm Cortisol máu 7-8h sáng để đánh giá kết quả điều trị: Xét nghiệm Cortisol máu sau uống thuốc Hydrocortisone 4h để đánh giá AUC Cortisol.

8. Điều chỉnh liều dựa vào xét nghiệm Cortisol máu đầu giờ sáng: Điều chỉnh liều Hydrocortisone dựa vào lâm sàng (mệt ?) và xét nghiệm Cortisol và có thể cả ACTH máu.

9. Việc chỉnh liều phải do bác sĩ thực hiện khi đi khám bệnh: Có thể hướng dẫn người bệnh tự chỉnh liều dựa trên triệu chứng lâm sàng. Nhưng việc ngừng thuốc Hydrocortisone phải do bác sĩ quyết định.

10. Tăng gấp đôi liều Hydrocortisone khi bị sốt, ỉa chảy: Nếu chỉ bị cảm cũm nhẹ, sốt < 38 độ C thì có thể không cần tăng liều, chỉ tăng liều khi BN bị sốt > 38 độ C hoặc bị nôn, ỉa chảy

11. Giữ nguyên liều Hydrocortisone khi BN nhập viện vì bệnh khác: Nên tăng thêm 10mg Hydrocortisone x 2 lần/ngày (gấp 2 – 3 liều thông thường) hoặc chuyển sang tiêm tĩnh mạch.

12. Nếu quên uống Hydrocortisone: hãy uống bù ngay Hydrocortisone khi biết mình quên thuốc, trừ khi đã sắp đến giờ uống liều thứ 2/3 trong ngày. Không được uống liều gấp đôi hoặc uống bù liều đã quên vào liều tiếp theo.

13. Nếu không mua được Hydrocortisone thì uống thay bằng bất kỳ loại Glucocorticoid nào cũng được: Thuốc thay thế Hydrocortisone nên là Prednisolone liều từ 3-5mg/ngày, nhưng nên tránh nếu là trẻ chưa ngừng phát triển chiều cao.

14. Ngoài Hydrocortisone, các BN cần được bổ sung cả thuốc Mineralocorticoid: Không cần bổ sung Mineralocorticoid

Nguồn:

1. Clin Med (Lond). 2017 Jun;17(3):258–262.

2. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, Volume 107, Issue 7, July 2022, Pages 2065–2076

3. European Journal of Endocrinology, 2024, 190, G25–G51

4. Adrenal insufficiency: identification and management. NICE guideline. Published: 28 August 2024

TS.BS Nguyễn Quang Bảy (BV Bạch Mai)