Dinh dưỡng sau phẫu thuật đục thủy tinh thể

1. Tầm quan trọng của chế độ dinh dưỡng sau phẫu thuật đục thủy tinh thể

Phẫu thuật đục thủy tinh thể là một trong những phẫu thuật nhãn khoa thường quy, với tỷ lệ thành công cao. Tuy nhiên, để đạt được kết quả tối ưu về thị lực cũng như giảm thiểu các biến chứng hậu phẫu, chế độ dinh dưỡng hợp lý đóng vai trò hỗ trợ thiết yếu trong quá trình phục hồi.

Chế độ ăn uống cân đối và đầy đủ chất dinh dưỡng có thể giúp:

• Tăng cường phục hồi mô và tế bào bị tổn thương trong quá trình phẫu thuật.

• Củng cố miễn dịch, giảm nguy cơ nhiễm trùng hậu phẫu.

• Kiểm soát tình trạng viêm, một yếu tố then chốt trong quá trình lành vết mổ và tái lập chức năng thị lực.

2. Các thực phẩm và yếu tố cần tránh sau phẫu thuật

Mặc dù hiện chưa có bằng chứng lâm sàng cụ thể cho thấy một loại thực phẩm đơn lẻ nào có thể làm chậm lành vết mổ thủy tinh thể, nhưng một số thực phẩm và chất được khuyến cáo nên hạn chế để tránh tăng viêm và ảnh hưởng đến quá trình hồi phục:

2.1. Thực phẩm chế biến sẵn

• Bao gồm: kẹo, ngũ cốc nhiều đường, khoai tây chiên.

• Đặc điểm: Giàu đường tinh luyện, muối, chất béo chuyển hóa.

• Tác động: Làm tăng phản ứng viêm, ảnh hưởng đến miễn dịch.

2.2. Thực phẩm chứa nhiều đường bổ sung

• Góp phần thúc đẩy quá trình viêm hệ thống.

• Thay thế khuyến nghị: dùng trái cây tươi giàu chất chống oxy hóa như dâu tây, kiwi, việt quất.

2.3. Carbohydrate tinh chế

• Bánh mì trắng, gạo trắng, mì ống tinh luyện.

• Ít chất xơ, gây biến động đường huyết, ảnh hưởng tiêu hóa và vi tuần hoàn.

2.4. Thực phẩm chiên rán, giàu chất béo bão hòa

• Nghiên cứu cho thấy chế độ ăn giàu chất béo bão hòa có liên quan đến tăng nguy cơ mắc đục thủy tinh thể và kéo dài hồi phục sau mổ.

2.5. Rượu

• Ảnh hưởng đến hệ miễn dịch và làm tăng tình trạng khô mắt sau phẫu thuật.

• Một nghiên cứu năm 2022 chỉ ra mối liên hệ giữa mức tiêu thụ rượu và nguy cơ mắc bệnh đục thủy tinh thể.

2.6. Hút thuốc lá

• Theo WHO, hút thuốc làm tăng nguy cơ biến chứng hậu phẫu như nhiễm trùng, chậm lành vết mổ và tổn thương mô nhãn cầu.

3. Khi nào có thể ăn sau phẫu thuật đục thủy tinh thể?

Người bệnh có thể ăn nhẹ ngay sau khi hồi tỉnh hoàn toàn khỏi thuốc gây mê hoặc thuốc an thần, thường trong vòng vài giờ sau mổ. Tuy nhiên, cần tuân thủ hướng dẫn cá nhân hóa của bác sĩ nhãn khoa, bao gồm:

• Tránh rượu trong ít nhất 1 tuần.

• Uống đủ nước để tránh mất nước và duy trì cân bằng nội môi.

4. Các nhóm thực phẩm hỗ trợ hồi phục sau phẫu thuật

4.1. Thực phẩm giàu protein

• Vai trò: Cung cấp acid amin cần thiết cho quá trình tổng hợp collagen, tái tạo mô.

• Nguồn: Cá, thịt nạc, trứng, sữa, đậu phụ, đậu lăng.

4.2. Thực phẩm giàu vitamin C

• Giảm viêm và hỗ trợ sản xuất collagen.

• Nguồn: Cam, chanh, bưởi, dâu tây, kiwi, bông cải xanh, ớt chuông.

4.3. Rau lá xanh

• Giàu lutein, zeaxanthin – các carotenoid tích tụ ở võng mạc, có vai trò chống oxy hóa mạnh mẽ.

• Nguồn: Cải bó xôi, cải xoăn, rau cải xanh.

4.4. Thực phẩm giàu kẽm

• Kẽm giúp tăng cường miễn dịch và là vi chất thiết yếu trong quá trình tái tạo biểu mô và ngăn ngừa tổn thương oxy hóa.

• Nguồn: Thịt đỏ, hàu, hạt bí, đậu, ngũ cốc nguyên hạt.

4.5. Axit béo omega-3

• Chống viêm, cải thiện triệu chứng khô mắt – một biến chứng thường gặp sau mổ.

• Nguồn: Cá béo (cá hồi, cá mòi, cá ngừ), hạt chia, hạt lanh.

4.6. Nước

• Uống đủ 2–3 lít nước mỗi ngày giúp hỗ trợ điều hòa thân nhiệt, bù dịch và chống khô mắt.

4.7. Lactoferrin

• Là một glycoprotein tự nhiên có trong nước mắt và sữa mẹ.

• Một nghiên cứu trên 64 bệnh nhân cho thấy bổ sung lactoferrin giúp cải thiện chỉ số “tear breakup time” (TBUT), giảm triệu chứng khô mắt sau 60 ngày hậu phẫu.

5. Dinh dưỡng dự phòng bệnh đục thủy tinh thể

Việc áp dụng chế độ ăn uống giàu chất chống oxy hóa trước phẫu thuật không chỉ giúp hỗ trợ miễn dịch mà còn có thể làm giảm nguy cơ hình thành đục thủy tinh thể.

Các vitamin và vi chất liên quan đến giảm nguy cơ mắc đục thủy tinh thể:

• Vitamin A, Vitamin E, Vitamin C

• Beta-caroten, lutein, zeaxanthin

• Omega-3, kẽm, selen

Nghiên cứu năm 2017 ghi nhận: người có chế độ ăn giàu chất chống oxy hóa có thể giảm đến 79% nguy cơ phát triển đục thủy tinh thể.

Kết luận

Một chế độ ăn uống lành mạnh, giàu dinh dưỡng, đặc biệt là các thực phẩm có tính chống viêm và chống oxy hóa, đóng vai trò quan trọng trong quá trình hồi phục sau phẫu thuật đục thủy tinh thể. Bên cạnh việc loại bỏ các yếu tố nguy cơ như rượu, thuốc lá và thực phẩm chế biến sẵn, việc duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý còn giúp tối ưu hóa thị lực sau mổ, giảm nguy cơ biến chứng và tăng cường sức khỏe tổng thể.