Hiện tượng nheo mắt: Triệu chứng, nguyên nhân và phương pháp điều trị

Tổng quan

Nheo mắt là hành động co cơ quanh mắt nhằm làm hẹp khe mi, giúp tăng độ sắc nét của hình ảnh khi mắt không thể điều tiết hiệu quả. Đây có thể là hành vi mang tính phản xạ nhằm cải thiện tạm thời thị lực trong các tình huống nhất định, hoặc biểu hiện của một bệnh lý thị giác tiềm ẩn, đặc biệt là các tật khúc xạ hay lác (strabismus). Trong một số trường hợp, "nheo mắt" cũng là biểu hiện của tình trạng mất đồng bộ vận nhãn – một đặc điểm của bệnh lác mắt.

Triệu chứng đi kèm hành vi nheo mắt

Nheo mắt thường không đơn độc mà đi kèm các biểu hiện sau:

• Mỏi mắt, đặc biệt vào cuối ngày.

• Nhức đầu, đau vùng trán hoặc quanh hốc mắt.

• Cảm giác nhìn mờ, không rõ vật thể ở gần hoặc ở xa.

• Ở trẻ em: có thể kèm theo lác mắt, nháy mắt bất thường, nhìn lệch đầu, hoặc than phiền về song thị (nhìn đôi).

Nguyên nhân thường gặp gây nheo mắt

1. Tật khúc xạ

• Viễn thị (Hyperopia): Gặp khó khăn khi nhìn gần. Tình trạng này có thể không được nhận biết cho đến khi trẻ đi học hoặc người lớn phát sinh triệu chứng ở tuổi trưởng thành.

• Cận thị (Myopia): Gây khó khăn khi nhìn xa. Thường khởi phát ở lứa tuổi học sinh (8–12 tuổi).

• Loạn thị (Astigmatism): Do bất thường hình dạng giác mạc, dẫn đến hình ảnh không rõ ràng ở mọi khoảng cách.

• Lão thị (Presbyopia): Giảm khả năng điều tiết khi nhìn gần, thường xuất hiện sau 40 tuổi.

2. Lác mắt (Strabismus)

Là tình trạng mắt không thẳng hàng do mất cân bằng vận nhãn. Nguyên nhân có thể liên quan đến:

• Rối loạn thần kinh điều khiển cơ vận nhãn.

• Bất thường giải phẫu cơ mắt.

• Tổn thương trung ương (bại não, hội chứng Down).
  Lác thường biểu hiện từ nhỏ, nhưng cũng có thể khởi phát muộn hoặc thứ phát sau chấn thương, bệnh lý thị giác hoặc các phẫu thuật nội sọ.

Đánh giá và chẩn đoán nguyên nhân nheo mắt

Khám mắt toàn diện bởi bác sĩ nhãn khoa là bước cần thiết để:

• Đánh giá thị lực hai mắt.

• Kiểm tra tật khúc xạ bằng phương pháp khúc xạ kế tự động và soi bóng đồng tử.

• Đánh giá độ hợp thị và khả năng phối hợp vận nhãn qua các test như cover-uncover, test ánh sáng Hirschberg.

• Kiểm tra bệnh lý toàn thân có thể liên quan đến lác (ví dụ: bệnh thần kinh, hội chứng di truyền).

Phương pháp điều trị

1. Điều trị lác mắt

Tùy thuộc nguyên nhân, bác sĩ có thể chỉ định:

• Kính thuốc: Giúp điều chỉnh tật khúc xạ – một nguyên nhân phổ biến gây lác quy tụ ở trẻ.

• Lăng kính Fresnel: Dùng trong trường hợp có song thị để hợp hình ảnh.

• Tập vận nhãn (orthoptic therapy): Rèn luyện sự phối hợp vận động của hai mắt.

• Phẫu thuật cơ vận nhãn: Áp dụng trong trường hợp không đáp ứng với điều trị nội khoa, nhằm điều chỉnh vị trí mắt về thẳng trục thị giác.

2. Điều trị tật khúc xạ

• Kính thuốc hoặc kính áp tròng: Là phương pháp cơ bản và phổ biến.

• Phẫu thuật khúc xạ: Bao gồm:

  • LASIK: Dùng laser để tái tạo hình dạng giác mạc.

  • LASEK: Tương tự LASIK nhưng áp dụng cho người có giác mạc mỏng.

  • PRK: Dành cho bệnh nhân có sẹo giác mạc hoặc giác mạc bất thường.

Khi nào cần khám chuyên khoa mắt?

Cần được khám mắt sớm nếu:

• Nheo mắt xảy ra thường xuyên, gây ảnh hưởng đến sinh hoạt hoặc học tập.

• Kèm theo các triệu chứng như đau đầu, nhìn mờ, song thị hoặc mỏi mắt.

• Ở trẻ em: có biểu hiện lác, nghiêng đầu, hay nheo mắt khi nhìn, hoặc có dấu hiệu không theo dõi được vật thể.

Khám mắt định kỳ cũng là một phần quan trọng trong việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời các bất thường về thị lực.

Kết luận

Nheo mắt có thể là biểu hiện sinh lý nhằm cải thiện độ rõ nét khi mắt điều tiết không hiệu quả, nhưng cũng có thể là dấu hiệu của các bệnh lý nhãn khoa, đặc biệt là tật khúc xạ và lác. Việc thăm khám và điều trị sớm có thể cải thiện chức năng thị giác và phòng tránh các biến chứng về lâu dài, đặc biệt là ở trẻ em trong độ tuổi học đường.

Các câu hỏi thường gặp

• Nheo mắt có làm suy giảm thị lực không?
  Không, bản thân hành vi nheo mắt không gây hại cho mắt, nhưng có thể cho thấy nhu cầu điều chỉnh thị lực.

• Nguyên nhân nào thường gây nheo mắt?
  Các nguyên nhân phổ biến bao gồm viễn thị, cận thị, lác, loạn thị và lão thị.

• Làm sao để giảm tình trạng nheo mắt?
  Đeo kính thuốc đúng độ, điều chỉnh tật khúc xạ hoặc điều trị lác là những biện pháp hiệu quả. Cần được bác sĩ chuyên khoa đánh giá chính xác.