Mối liên hệ giữa lượng vitamin D và nguy cơ ung thư đại tràng khởi phát sớm ở người trẻ tuổi

Trong những thập niên gần đây, tỷ lệ mắc ung thư đại trực tràng (colorectal cancer – CRC) đang có xu hướng gia tăng ở nhóm dân số trẻ tuổi (< 50 tuổi), trái ngược với xu hướng giảm chung ở dân số trưởng thành lớn tuổi. Nhiều giả thuyết được đặt ra nhằm giải thích hiện tượng này, trong đó thay đổi về lối sống và chế độ ăn uống được cho là đóng vai trò then chốt. Một yếu tố đang được chú ý là sự suy giảm hấp thu vitamin D trong khẩu phần ăn, bắt đầu từ những năm 1980.

1. Vitamin D và nguy cơ ung thư đại tràng ở người trẻ

Một nghiên cứu dịch tễ học quy mô lớn đã chỉ ra mối liên quan giữa tổng lượng vitamin D (từ thực phẩm và thực phẩm bổ sung) với giảm nguy cơ mắc ung thư đại tràng khởi phát sớm (early-onset colorectal cancer – EOCRC). Kết quả ghi nhận rằng, ở những người trưởng thành dưới 50 tuổi, lượng vitamin D cao có liên quan đến nguy cơ mắc EOCRC thấp hơn. Cụ thể, mức tiêu thụ ≥600 IU vitamin D/ngày – mức khuyến nghị hiện tại – có thể mang lại lợi ích phòng ngừa đáng kể.

2. Cơ chế tiềm năng

Vitamin D được biết đến với vai trò điều hòa miễn dịch và biệt hóa tế bào. Một số nghiên cứu tiền lâm sàng cho thấy vitamin D có thể làm giảm sự tăng sinh của tế bào biểu mô đại tràng, ức chế quá trình viêm và thúc đẩy quá trình chết tế bào theo chương trình (apoptosis). Tuy nhiên, phần lớn dữ liệu hiện tại chủ yếu đến từ các nghiên cứu trên dân số người lớn tuổi; các nghiên cứu chuyên biệt về EOCRC còn tương đối hạn chế.

3. Vai trò của chế độ ăn và thực phẩm nguồn gốc tự nhiên

Dữ liệu từ nghiên cứu Nurses’ Health Study II – một đoàn hệ tiến cứu gồm 116.429 phụ nữ từ 25–42 tuổi – cho thấy, trong suốt thời gian theo dõi từ năm 1991 đến 2015, có 111 trường hợp được chẩn đoán EOCRC. Sau khi hiệu chỉnh các yếu tố nguy cơ (hút thuốc, rượu, thịt đỏ, lối sống ít vận động…), kết quả cho thấy lượng vitamin D trong khẩu phần ăn – đặc biệt từ sữa và các sản phẩm từ sữa – có liên quan đến giảm nguy cơ mắc EOCRC. Vitamin D từ nguồn thực phẩm được ghi nhận mang lại lợi ích bảo vệ cao hơn so với vitamin D từ thực phẩm chức năng.

4. Tác động của xu hướng giảm tiêu thụ sữa

Một điểm đáng lưu ý là sự sụt giảm tiêu thụ sữa và các sản phẩm từ sữa kể từ thập niên 1980 trùng khớp với sự gia tăng tỷ lệ EOCRC. Dù đây chỉ là mối liên hệ quan sát, nhưng sự tương đồng này đã gợi mở giả thuyết rằng việc giảm hấp thu vitamin D qua sữa có thể là yếu tố góp phần gia tăng tỷ lệ EOCRC.

5. Hạn chế và hướng nghiên cứu tương lai

Các tác giả nghiên cứu nhấn mạnh rằng mối liên hệ giữa vitamin D và EOCRC cần được xác nhận qua các nghiên cứu ngẫu nhiên có đối chứng và khảo sát trên các quần thể đa dạng về giới tính và chủng tộc. Hạn chế chính của nghiên cứu hiện tại là mẫu nghiên cứu chủ yếu gồm phụ nữ da trắng, dẫn đến khả năng kết quả không phản ánh đầy đủ cho các nhóm đối tượng khác.

Kết luận:

Vitamin D – đặc biệt khi được hấp thu từ khẩu phần ăn – có thể đóng vai trò bảo vệ chống lại nguy cơ mắc ung thư đại tràng khởi phát sớm ở người trẻ tuổi. Tuy nhiên, cần thêm các nghiên cứu lâm sàng sâu rộng để làm rõ mối quan hệ nhân quả và xác định liều lượng tối ưu trong phòng ngừa bệnh lý này.