Ngộ độc Magie: Cơ chế, triệu chứng và các khuyến cáo lâm sàng

1. Tổng quan

Magie (Mg²⁺) là một khoáng chất vi lượng thiết yếu, tham gia vào hơn 300 phản ứng enzyme trong cơ thể, bao gồm các quá trình liên quan đến dẫn truyền thần kinh, co cơ, chuyển hóa năng lượng và điều hòa đường huyết, huyết áp. Nhu cầu magie có thể được đáp ứng đầy đủ thông qua chế độ ăn cân đối. Tuy nhiên, một số đối tượng cần bổ sung magie từ thực phẩm bổ sung hoặc thuốc.

Mặc dù bổ sung magie đúng liều có thể mang lại lợi ích sức khỏe, nhưng việc tiêu thụ quá mức—đặc biệt là từ chế phẩm bổ sung và thuốc—có thể dẫn đến tăng magie máu (hypermagnesemia), một tình trạng có thể gây biến chứng nghiêm trọng.

2. Nguyên nhân gây tăng magie huyết

Ở người khỏe mạnh, thận có khả năng điều chỉnh và đào thải magie dư thừa. Ngộ độc magie thường liên quan đến:

• Dùng liều cao chế phẩm chứa magie (thuốc nhuận tràng, thuốc kháng acid)

• Suy giảm chức năng thận

• Sử dụng kéo dài thuốc chứa magie ở bệnh nhân suy thận

• Dùng truyền magie sulfat trong sản khoa (điều trị tiền sản giật) mà không theo dõi sát

3. Triệu chứng lâm sàng

Các biểu hiện của ngộ độc magie phụ thuộc vào nồng độ magie huyết thanh:

Các biểu hiện sớm có thể bao gồm:

• Rối loạn tiêu hóa: buồn nôn, tiêu chảy, đầy hơi, đau bụng

• Huyết động: hạ huyết áp, chóng mặt, mạch chậm

• Thần kinh - cơ: yếu cơ, mệt mỏi, giảm phản xạ

Biểu hiện nặng:

• Rối loạn nhịp tim

• Co giật

• Sốc tuần hoàn

• Suy hô hấp

• Tử vong nếu không được xử trí kịp thời

4. Ngưỡng bổ sung an toàn

Theo Viện Y học Hoa Kỳ (IOM), mức hấp thu tối đa (UL) đối với magie từ thực phẩm bổ sung hoặc thuốc (không tính từ thực phẩm tự nhiên) như sau:

• Trẻ 1–3 tuổi: 65 mg/ngày

• Trẻ 4–8 tuổi: 110 mg/ngày

• Từ 9 tuổi trở lên: 350 mg/ngày

Liều > 5.000 mg/ngày có thể dẫn đến ngộ độc cấp tính. Các triệu chứng ban đầu thường là tiêu chảy, buồn nôn, sau đó là các rối loạn thần kinh – cơ và tim mạch.

5. Nguồn cung cấp magie

Magie có trong nhiều thực phẩm tự nhiên như:

• Rau lá xanh (đặc biệt là rau bina, cải xoăn)

• Ngũ cốc nguyên hạt

• Các loại đậu, hạt

• Cá béo

• Nước máy hoặc nước khoáng (tùy vào nguồn cung)

Thực phẩm bổ sung magie phổ biến dưới các dạng muối: magnesium oxide, citrate, glycinate, chloride, taurate, malate,… và thường có mặt trong các thuốc nhuận tràng và thuốc kháng acid.

6. Đối tượng nguy cơ cao

Ngộ độc magie hiếm gặp ở người có chức năng thận bình thường. Tuy nhiên, các nhóm nguy cơ cao bao gồm:

• Bệnh nhân suy thận cấp hoặc mạn

• Người cao tuổi sử dụng thuốc chứa Mg kéo dài

• Bệnh nhân được truyền MgSO₄ đường tĩnh mạch (điều trị tiền sản giật)

• Trẻ sơ sinh hoặc trẻ sinh non có chức năng thận chưa hoàn thiện

7. Chẩn đoán và xử trí

Xét nghiệm cần thiết:

• Magie huyết thanh (bình thường: 1.7–2.3 mg/dL hoặc 0.7–1.0 mmol/L)

• Điện giải đồ, chức năng thận, ECG

Điều trị ngộ độc magie:

• Ngưng ngay các nguồn bổ sung magie

• Tiêm tĩnh mạch canxi gluconat để đối kháng tác dụng lên tim – cơ

• Thuốc lợi tiểu quai (furosemide) nếu chức năng thận bình thường

• Lọc máu trong trường hợp nặng hoặc có suy thận

8. Khuyến nghị lâm sàng

• Không tự ý sử dụng thực phẩm bổ sung magie nếu không có chỉ định.

• Đánh giá chức năng thận trước khi dùng các chế phẩm chứa magie, đặc biệt ở bệnh nhân lớn tuổi, có bệnh lý nền hoặc phụ nữ mang thai.

• Theo dõi sát nồng độ magie huyết và các dấu hiệu ngộ độc khi dùng MgSO₄ truyền tĩnh mạch.

• Tư vấn chế độ ăn giàu magie từ thực phẩm tự nhiên thay vì bổ sung bằng thuốc.

9. Kết luận

Magie là vi khoáng thiết yếu cho nhiều chức năng sinh lý quan trọng. Tuy nhiên, việc bổ sung liều cao mà không có chỉ định và giám sát y tế có thể dẫn đến ngộ độc, đặc biệt ở các đối tượng có nguy cơ cao. Thực hành lâm sàng cần cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ khi sử dụng các sản phẩm bổ sung magie và đảm bảo theo dõi đầy đủ để phòng ngừa biến chứng nghiêm trọng.