Những nguyên nhân gây ảnh hưởng đến hệ vi sinh đường ruột

Khi dạ dày và ruột non không thể tiêu hóa loại thức ăn nào đó, vi khuẩn đường ruột sẽ hỗ trợ để đảm bảo hấp thụ được các chất dinh dưỡng cần thiết. Tuy nhiên một số thói quen trong ăn uống và sinh hoạt của chúng ta đang có tác động rất lớn đối với sự tồn tại của các vi khuẩn vô cùng quan trọng này.

Trong một nghiên cứu đột phá mới đây, các nhà khoa học Mỹ đã khám phá ra rằng hệ vi khuẩn đường ruột không chỉ ảnh hưởng đến chức năng của các tế bào miễn dịch mà trên thực tế chúng còn hỗ trợ cho sự sản xuất ra các tế bào miễn dịch – hàng rào bảo vệ đầu tiên của cơ thể chống lại nhiễm trùng. Nói một cách chính xác, các vi khuẩn chí đường ruột có vai trò rất lớn đối với đáp ứng miễn dịch của cơ thể.

Hệ vi khuẩn đường ruột vô cùng phức tạp và tham gia vào quá trình điều hòa nhiều chức năng cơ thể đến nỗi chúng còn được coi là “bộ não thứ hai” của cơ thể. Khoảng 80% chất dẫn truyền thần kinh serotonin được sản xuất ra tại đường tiêu hóa  mà không phải ở não bộ. Điều đó cũng đồng nghĩa với việc hệ tiêu hóa của bạn cũng đồng thời chịu trách nhiệm đối với sức khỏe về thể chất và tinh thần.

Theo tiến sỹ Elizabeth Lipski thuộc Đại học Maryland, các vi khuẩn đường ruột tham gia vào điều hòa các quá trình chuyển hóa và đồng thời có sự tương tác với các gen của cơ thể. Do vậy, khi hệ vi khuẩn chí ở trạng thái cân bằng thì chúng ta cũng khỏe mạnh hơn và não bộ cũng hoạt động tốt hơn.

Một số thông tin thú vị về đường ruột của con người:

• Số lượng vi khuẩn đường ruột nhiều gấp 10 lần so với số lượng tế bào trong cơ thể.
• Theo kết quả của một số nghiên cứu về bộ gen người, các nhà khoa học nhận thấy rằng con người có ít gen hơn cả ruồi giấm, cà rốt và dứa. 
• Niêm mạc đường ruột của con người chỉ dày khoảng một lớp tế bào – mỏng hơn nhiều  độ dày của mí mắt – và các tế bào này được đổi mới mỗi vài ngày.

Không có gì phải bàn cãi rằng sự phát triển khỏe mạnh của hệ vi khuẩn đường ruột vô cùng quan trọng đối với sức khỏe của con người. Tuy nhiên, hiện nay có tới 1/3 dân số trên thế giới gặp phải một vài vấn đề nào đó về tiêu hóa. Chính những thói quen sau đây đã trở thành kẻ gây rắc rối và tiêu diệt hệ vi khuẩn đường ruột.

Sử dụng những thực phẩm không có nguồn gốc tự nhiên

Những thực phẩm được phát triển trong phòng thí nghiệm, như các loại chất béo công nghiệp hay siro ngô chứa hàm lượng cao fructose (HFCS) vẫn còn là những cái gì đó bí ẩn đối với cơ thể của chúng ta. Theo tiến sỹ Lipski, những thực phẩm mới này sẽ cung cấp những thông tin hoàn toàn khác biệt so với thực phẩm từ thiên nhiên cho các vi khuẩn đường ruột. Do vậy, một số thực phẩm sẽ cung cấp năng lượng giúp chúng ta luôn cảm thấy tràn trề sinh lực, song một số loại lại khiến chúng ta cảm thấy khó chịu hơn.

HFCS là một chất cần rất nhiều năng lượng cho quá trình hấp thu tại ruột, dẫn tới tình trạng rò rỉ ruột và gây viêm. Những loại dầu từ tự nhiên có vai trò rất quan trọng để xây dựng cấu trúc tế bào, tuy nhiên chất béo từ công nghiệp lại làm suy giảm các chất chống oxy hóa và vitamin và ngăn cản tế bào hấp thu các dưỡng chất cần thiết. Hầu như tất cả mọi người ngày nay đều đang ăn những thực phẩm khiến cơ thể chúng ta bị hủy hoại.

Lời khuyên của chuyên gia: tăng cường ăn những thực phẩm hữu cơ và hạn chế các thực phẩm chế biến sẵn như HFCS và dầu ăn công nghiệp…

Carrageenan

Có nguồn gốc từ rong biển, carrageenan được sử dụng chủ yếu như một chất tạo keo trong kem, sữa chua, sữa đậu nành và kem chua – thậm chí trong một số thực phẩm hữu cơ. Đây là một chất hoàn toàn không cần thiết khi sử dụng trong thực phẩm và việc lạm dụng nó trong nhiều sản phẩm sẽ gây phản ứng viêm tại đường tiêu hóa, kích thích đáp ứng miễn dịch tương tự như khi cơ thể bị tấn công bởi vi khuẩn Salmonella.

Lời khuyên của chuyên gia: Đọc kỹ nhãn thực phẩm trước khi mua bất cứ sản phẩm nào. Nên tránh sử dụng các sản phẩm có chứa carrageenan bất kể là thực phẩm hữu cơ hay không hữu cơ.

Lúa mỳ

Gần đây có những nghiên cứu cho rằng lúa mỳ không thực sự tốt cho sức khỏe, đặc biệt đối với một số nhóm đối tượng mắc các bệnh đường ruột. Nhưng ngay cả khi bạn không mắc bệnh celiac, lúa mỳ có thể là tác nhân kích thích hiện tượng trào ngược acid, bệnh viêm ruột và một số căn bệnh khác. Tại sao? Con người ngày nay không còn ăn loại lúa mỳ giống như thế hệ của ông bà chúng ta. Nhiều giống lúa mỳ đã được lai tạo nhiều và không còn giữ được bản chất tự nhiên trong vòng 40 năm qua. Điều này có thể thay đổi đáng kể các amino acid và protein gliadin, là những thành phần gây ra cảm giác đói và có thể làm tổn thương hệ vi khuẩn chí.

Lời khuyên của chuyên gia: Hãy thử loại bỏ lúa mỳ khỏi chế độ dinh dưỡng để xem nó có phải là nguyên nhân khiến hệ tiêu hóa của bạn khó chịu hay không. Bạn có thể thay thế bằng loại mỳ ống từ diêm mạch (quinoa), cũng là một loại hạt rất giàu protein.

Thực phẩm biến đổi gien

Một nghiên cứu vào năm 2013 xuất bản trên tạp chí Jouranl of Organic System chỉ ra rằng những con lợn được cho ăn thực phẩm biến đổi gien sẽ dễ bị mắc bệnh viêm dạ dày nghiêm trọng. Do vậy, có khả năng rằng những thực phẩm này cũng sẽ gây ra những bệnh tương tự cho con người.

Glyphosate, thành phần có hoạt tính trong Roundup, là một hóa chất được sử dụng để phun lên những thực vật được biến đổi gien. Hóa chất này được sử dụng khá phổ biến và tồn tại với dư lượng rất lớn trong thực vật. Đây quả là một tin không vui bởi glyphosate cũng đồng thời là một chất kháng khuẩn, có khả năng tiêu diệt các vi khuẩn có lợi trong đường ruột có vai trò bảo vệ cơ thể trước một số bệnh tật. Chỉ có những vi khuẩn có hại như Salmonella và E.coli là còn tồn tại.

Lời khuyên của chuyên gia: Nên hạn chế tiêu thụ các thực phẩm biến đổi gien và thay vào đó và thực phẩm hữu cơ. Cũng nên hạn chế tiêu thụ các thực phẩm chế biến sẵn bởi chúng thường chứa những thành phần đã được biến đổi gien như ngô, đậu nành, dầu bông hay dầu hạt cải.

Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs)

Theo tiến sỹ Lipski, sử dụng các thuốc chống viêm không steroid có thể gây tổn thương đường tiêu hóa, khiến cho các vi khuẩn, các phân tử thức ăn được tiêu hóa và các độc tố xâm nhập vào máu.

NSAIDs là nhóm thuốc có tác dụng giảm đau theo cơ chế ngăn chặn sản xuất eicosanoid và các cytokine gây viêm. Tuy nhiên, chúng đồng thời cũng làm giảm sản xuất các yếu tố kích thích quá trình lành vết thương, do vậy ngăn cản quá trình tái tạo của các tế bào đường ruột đã bị tổn thương.

Lời khuyên của chuyên gia: 

NSAIDs có thể được sử dụng để giảm các cơn đau cấp và tạm thời, tuy nhiên nếu cơn đau có tính chất mãn tính thì tốt nhất là nên tìm hiểu nguyên nhân. Theo Lipski, chính hiện tượng rò rỉ ruột cũng đóng vai trò quan trọng gây ra các cơn đau toàn thân. Nhiều bệnh nhân mắc viêm khớp hay các bệnh tự miễn khi áp dụng các biện pháp để cải thiện hệ vi khuẩn đường ruột thì cơn đau thường tự biến mất, dù chỉ trong vòng vài tuần.

Rượu

Trên thực tế, các loại đồ uống có cồn có chứa các chất có thể gây độc cho tế bào. Khi rượu được chuyển hóa tại gan, các chất độc này vừa được giáng hóa hoặc dự trữ trong cơ thể. Tình trạng lạm dụng rượu sẽ gây áp lực rất lớn đối với gan, gây ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa, đồng thời làm tổn thương đường ruột.

Lời khuyên của chuyên gia: Hạn chế tiêu thụ rượu thường xuyên, đặc biệt nếu bạn đang gặp phải các vấn đề về tiêu hóa. Nếu việc cai rượu quá khó khăn, bạn nên tìm hiểu xem mình có đang rơi vào tình trạng nghiện rượu hay không và tìm kiếm sự trợ giúp của nhân viên y tế.

Kháng sinh

Kháng sinh đã cứu hàng triệu mạng sống trên Trái Đất. Tuy nhiên, nên nhớ rằng kháng sinh cũng loại trừ những vi khuẩn có lợi trong hệ tiêu hóa của bạn, và thuốc này thường tiêu diệt cả những lợi khuẩn lẫn hại khuẩn đường ruột, gây tổn thương đến hệ miễn dịch.

Lời khuyên của chuyên gia: 

• Khi bạn phải sử dụng kháng sinh, nên sử dụng kèm những sản phẩm có chứa men vi sinh như Saccharomyces boulardii và dùng kéo dài trong vòng 2 tuần sau khi kết thúc liệu trình điều trị kháng sinh. Lợi khuẩn này có họ hàng với loại men trong bánh mỳ và có thể giúp phòng sự sinh trưởng quá mức của nấm men trong quá trình thiết lập lại hệ vi sinh đường ruột. Do vậy, men vi sinh giúp giảm nguy cơ tiêu chảy và các biến chứng khác khi sử dụng kháng sinh.
• Nếu bạn muốn sử dụng các thực phẩm chức năng có chứa probiotic, nên sử dụng xen kẽ giữa các lần uống kháng sinh chứ không nên uống kèm kháng sinh.

Stress mãn tính

Stress vô cùng có hại cho cơ thể. Stress mãn tính có thể khiến cơ thể giảm sản xuất IgA, một trong những kháng thể miễn dịch đầu tiên được sản xuất ra khi cơ thể tiếp xúc với dị nguyên. Stress cũng làm giảm sản xuất DHEA là một hormon có tác dụng chống lão hóa và giảm stress của tuyến thượng thận. Cơ thể bạn phản ứng với stress bằng cách làm chậm lại quá trình tiêu hóa, làm giảm lưu lượng máu tới các cơ quan và sản xuất ra các chất độc chuyển hóa.

Lời khuyên của chuyên gia: Luyện tập ngồi thiền và áp dụng chương trình định hướng tư tưởng (một chương trình bao gồm các ý tưởng được định hướng và các đề xuất có tác dụng hướng dẫn sự tưởng tượng của bạn đến một trạng thái thư giãn và tập trung) để giúp giảm stress một cách tự nhiên.

Mất ngủ vào ban đêm

Tình trạng mất ngủ sẽ ngăn cản khả năng tái tạo và hồi phục của cơ thể. Thiếu ngủ dẫn tới stress và nồng độ cortisol tăng cao, gây rò rỉ ruột. Ngủ ít hơn 7-8 tiếng/đêm còn gây rối loạn chu kỳ phó giao cảm/thư giãn của giấc ngủ để có thể sửa chữa và tái tạo các mô ruột đã bị tổn thương.

Lời khuyên của chuyên gia: Giữ cho nhiệt độ trong phòng ngủ ổn định và phù hợp với cơ thể. Nếu không có quá trình hạ nhiệt vào ban đêm, sự giải phóng của hormon melatonin và hormon phát triển sẽ bị rối loạn. Theo kết quả từ một cuộc điều tra của chính phủ, hầu hết mọi người trong chúng ta đều ngủ ít hơn khoảng thời gian tối ưu là 1 giờ. Do vậy, hãy thử tăng thời gian ngủ vào ban đêm thêm 1 tiếng trong khoảng 2 tuần và tự đánh giá sự khác biệt của cơ thể.

Nguồn: Viện y học ứng dụng Việt Nam

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

  facebook.com/BVNTP

  youtube.com/bvntp