Tác động của tiếp xúc ánh sáng ban đêm đến nguy cơ ung thư

Tổng quan về nguy cơ ung thư và yếu tố môi trường

Ung thư là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong trong nhóm bệnh không lây nhiễm trên toàn cầu. Các yếu tố nguy cơ đã được xác định bao gồm hút thuốc lá, lạm dụng rượu, chế độ ăn thiếu trái cây và rau quả, béo phì, và ít vận động. Ngoài ra, các yếu tố môi trường như ô nhiễm không khí, nước và đất cũng có liên quan đến một số loại ung thư như phổi, gan, đại tràng, vú, tuyến tiền liệt và bàng quang.

Vai trò của ánh sáng ban đêm trong cơ chế gây ung thư

Tiếp xúc với ánh sáng vào ban đêm, đặc biệt là ánh sáng nhân tạo giàu bước sóng xanh (440–495 nm), có thể gây ức chế sản xuất melatonin – một hormone có vai trò điều hòa nhịp sinh học và được cho là có tính chất chống ung thư. Melatonin giảm sản xuất do ánh sáng xanh có thể làm gián đoạn đồng hồ sinh học nội sinh, ảnh hưởng đến giấc ngủ và các chức năng sinh lý khác.

Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) đã phân loại "làm việc ca đêm gây rối loạn nhịp sinh học" là một yếu tố có khả năng gây ung thư nhóm 2A, tức là có thể gây ung thư ở người. Đặc biệt, mối liên hệ giữa tiếp xúc ánh sáng ban đêm và nguy cơ ung thư vú đã được ghi nhận trong nhiều nghiên cứu dịch tễ học.

Cơ chế sinh học tiềm năng

• Ức chế melatonin: Melatonin có đặc tính chống oxy hóa, điều hòa tăng sinh tế bào và ức chế sự phát triển khối u. Giảm nồng độ melatonin làm mất cơ chế bảo vệ này.

• Rối loạn giấc ngủ: Thiếu ngủ và giấc ngủ gián đoạn làm suy giảm miễn dịch và thay đổi các hormone liên quan đến sự phát triển ung thư.

• Ảnh hưởng chuyển hóa: Ánh sáng xanh ban đêm có thể liên quan đến tăng nguy cơ béo phì, tiểu đường type 2 – các yếu tố nguy cơ ung thư đã được chứng minh.

Khuyến nghị giảm thiểu tiếp xúc ánh sáng xanh ban đêm

• Hạn chế sử dụng thiết bị điện tử có màn hình (điện thoại, máy tính, tivi) ít nhất 1–2 giờ trước khi đi ngủ.

• Sử dụng các loại đèn ánh sáng đỏ hoặc vàng dịu vào buổi tối thay vì ánh sáng trắng hoặc xanh dương.

• Duy trì phòng ngủ tối hoàn toàn, sử dụng rèm cản sáng hoặc bịt mắt khi ngủ.

• Ưu tiên sử dụng chế độ "ánh sáng ban đêm" (night mode) hoặc bộ lọc ánh sáng xanh trên thiết bị điện tử.

Kết luận

Mặc dù mối liên hệ giữa tiếp xúc ánh sáng ban đêm và ung thư, đặc biệt là ung thư vú, đang ngày càng được chứng minh rõ hơn qua các nghiên cứu, vẫn cần thêm dữ liệu dịch tễ học và thực nghiệm để xác định mức độ ảnh hưởng. Tuy nhiên, trong bối cảnh đô thị hóa và sử dụng điện tử gia tăng, việc kiểm soát phơi nhiễm ánh sáng nhân tạo ban đêm là một biện pháp dự phòng hợp lý. Việc duy trì lối sống lành mạnh và khám sức khỏe định kỳ sẽ góp phần phát hiện sớm và kiểm soát các yếu tố nguy cơ tiềm ẩn liên quan đến ung thư.