Thiếu hụt vitamin B12: Triệu chứng, Chẩn đoán và Điều trị

Vitamin B12 là một yếu tố dinh dưỡng thiết yếu, đóng vai trò quan trọng trong các quá trình sinh lý của cơ thể như tổng hợp DNA, sản xuất năng lượng và chức năng của hệ thần kinh trung ương. Mặc dù vitamin B12 có mặt trong nhiều loại thực phẩm động vật, tình trạng thiếu hụt vitamin B12 lại khá phổ biến, chủ yếu do chế độ ăn uống hạn chế, kém hấp thu hoặc sử dụng một số loại thuốc làm giảm sự hấp thụ B12.

Bài viết này sẽ trình bày chi tiết về các triệu chứng phổ biến liên quan đến thiếu hụt vitamin B12, cũng như phương pháp chẩn đoán và điều trị tình trạng này.

1. Mệt mỏi

Mệt mỏi là một trong những triệu chứng đầu tiên và phổ biến nhất của thiếu hụt vitamin B12. Vitamin B12 cần thiết cho sự tổng hợp các tế bào hồng cầu khỏe mạnh. Khi thiếu B12, cơ thể không thể sản xuất đủ tế bào hồng cầu, dẫn đến thiếu máu và giảm khả năng cung cấp oxy đến các mô cơ thể, gây ra cảm giác mệt mỏi và yếu ớt. Thiếu hụt B12 cũng có thể gây ra bệnh thiếu máu nguyên bào khổng lồ, đặc trưng bởi sự hình thành các tế bào hồng cầu lớn, bất thường và chưa trưởng thành.

2. Da nhợt nhạt hoặc vàng

Một triệu chứng khác của thiếu hụt B12 là da nhợt nhạt hoặc vàng, có thể do thiếu hụt tế bào hồng cầu trưởng thành. Bên cạnh đó, tình trạng này có thể gây ra vàng da do mức bilirubin trong máu tăng cao, là sản phẩm phân hủy của tế bào hồng cầu bị phá vỡ. Vàng da thường gặp trong các trường hợp thiếu máu nguyên bào khổng lồ, đặc biệt là thiếu B12.

3. Đau đầu

Thiếu hụt B12 cũng có thể dẫn đến các vấn đề thần kinh, bao gồm đau đầu. Đau đầu là một trong những triệu chứng thường gặp nhất ở những người thiếu vitamin B12. Nghiên cứu cho thấy, những người gặp phải các cơn đau đầu mãn tính thường có mức vitamin B12 thấp hơn so với người không bị đau đầu.

4. Triệu chứng trầm cảm

Vitamin B12 rất quan trọng đối với hệ thần kinh trung ương. Thiếu hụt B12 có thể làm tăng nồng độ homocysteine trong máu, một axit amin chứa lưu huỳnh. Sự gia tăng homocysteine có thể góp phần vào sự phát triển của bệnh trầm cảm thông qua cơ chế tăng căng thẳng oxy hóa, tổn thương DNA và chết tế bào. Do đó, thiếu hụt vitamin B12 có thể làm tăng nguy cơ mắc các rối loạn tâm thần, bao gồm trầm cảm và rối loạn tâm trạng.

5. Các vấn đề về tiêu hóa

Thiếu hụt B12 cũng có thể ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa, gây ra các triệu chứng như buồn nôn, tiêu chảy, táo bón, đầy bụng và chướng hơi. Những triệu chứng này có thể xuất hiện ở cả người lớn và trẻ em. Tuy nhiên, các triệu chứng này không đặc hiệu và có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau như rối loạn tiêu hóa, nhiễm trùng hoặc tác dụng phụ của thuốc.

6. Khó tập trung và suy giảm chức năng nhận thức

Thiếu vitamin B12 có thể tác động tiêu cực đến khả năng tập trung và nhận thức. Những người thiếu hụt B12 có thể gặp khó khăn trong việc hoàn thành các nhiệm vụ và suy giảm khả năng tư duy. Người cao tuổi có nguy cơ cao bị suy giảm tinh thần do mức vitamin B12 giảm theo độ tuổi. Tuy nhiên, điều đáng mừng là tình trạng này có thể cải thiện khi bổ sung vitamin B12.

7. Đau và viêm miệng, lưỡi

Viêm lưỡi, hay còn gọi là viêm miệng lưỡi, là tình trạng lưỡi bị viêm, đỏ và đau. Đây là một dấu hiệu có thể xuất hiện khi cơ thể thiếu vitamin B12. Viêm lưỡi có thể xảy ra mà không có thiếu máu, và có thể là dấu hiệu của thiếu hụt B12 sớm. Ngoài ra, viêm lưỡi cũng có thể liên quan đến các thiếu hụt dinh dưỡng khác như folate, riboflavin (B2) và niacin (B3).

8. Dị cảm ở tay và chân

Dị cảm (cảm giác bỏng rát hoặc kim châm) ở tay và chân là một triệu chứng phổ biến của thiếu hụt B12. Triệu chứng này có thể làm bệnh nhân cảm thấy khó chịu, và trong một số trường hợp, có thể gây nhầm lẫn với các triệu chứng của bệnh thần kinh tiểu đường. Người bệnh tiểu đường dùng metformin có nguy cơ cao bị thiếu hụt B12 vì thuốc này làm giảm khả năng hấp thu B12.

9. Các triệu chứng khác

Thiếu hụt vitamin B12 có thể dẫn đến các triệu chứng khác như:

• Chuột rút cơ và yếu cơ: Thiếu hụt B12 ảnh hưởng đến chức năng thần kinh và cơ bắp, gây ra chuột rút và yếu cơ.

• Suy giảm khả năng phối hợp: Mất khả năng giữ thăng bằng và phối hợp là triệu chứng thần kinh phổ biến do thiếu hụt B12.

• Rối loạn cương dương: Nam giới thiếu B12 có thể gặp phải rối loạn cương dương do tăng mức homocysteine trong cơ thể.

• Rối loạn thị lực: Thiếu hụt B12 có thể dẫn đến tổn thương dây thần kinh thị giác, gây ra các vấn đề về thị lực.

Chẩn đoán và Điều trị Thiếu hụt Vitamin B12

Việc chẩn đoán thiếu hụt vitamin B12 có thể gặp khó khăn vì các triệu chứng không đặc trưng và dễ bị nhầm lẫn với các tình trạng bệnh lý khác. Nếu bệnh nhân có các triệu chứng kể trên, đặc biệt là trong các trường hợp sau:

• Chế độ ăn uống hạn chế (chẳng hạn như chế độ ăn thuần chay)

• Trên 60 tuổi

• Mang thai hoặc cho con bú

• Có bệnh lý làm giảm khả năng hấp thu B12

• Sử dụng thuốc làm giảm B12 (như metformin hoặc thuốc ức chế bơm proton)

Bác sĩ sẽ tiến hành xét nghiệm máu để xác định mức B12 trong cơ thể và đưa ra phương pháp điều trị thích hợp, bao gồm bổ sung vitamin B12 qua đường uống hoặc tiêm B12. Tiêm B12 thường được chỉ định cho những bệnh nhân không thể hấp thu B12 qua đường tiêu hóa, như những người đã phẫu thuật cắt dạ dày hoặc mắc các bệnh tự miễn. Các loại thuốc bổ sung B12 là an toàn và có thể được sử dụng với liều lượng lớn mà không gây tác dụng phụ nghiêm trọng.

Điều trị thiếu hụt vitamin B12 có thể giúp cải thiện các triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng về thần kinh và sức khỏe tổng thể.