Tóc bạc sớm: Vai trò của yếu tố di truyền, dinh dưỡng và các biện pháp can thiệp

Hiện tượng tóc bạc là một phần tự nhiên của quá trình lão hóa, chịu ảnh hưởng chủ yếu bởi yếu tố di truyền. Tuy nhiên, tình trạng tóc bạc sớm – được định nghĩa là sự xuất hiện của tóc bạc trước tuổi 30 – ngày càng trở thành mối quan tâm ở nhóm dân số trẻ. Bên cạnh yếu tố di truyền, các nguyên nhân thứ phát như thiếu hụt vi chất, rối loạn nội tiết, lối sống không lành mạnh hoặc bệnh lý hệ thống cũng được ghi nhận là những yếu tố liên quan. Việc can thiệp thông qua điều chỉnh chế độ ăn uống, bổ sung vi chất dinh dưỡng hoặc thay đổi lối sống có thể làm chậm quá trình mất sắc tố ở tóc.

Cơ chế hình thành tóc bạc

Sắc tố melanin, được tổng hợp bởi tế bào melanocyte trong nang tóc, quyết định màu sắc tự nhiên của tóc. Theo tuổi tác hoặc các yếu tố bệnh lý, hoạt động của melanocyte suy giảm hoặc ngừng hoàn toàn, dẫn đến sự mất dần của melanin và biểu hiện bằng tóc bạc.

Các vi chất dinh dưỡng liên quan đến quá trình bảo tồn sắc tố tóc

1. Canxi: Ngoài vai trò trong chuyển hóa xương, canxi có liên quan đến hoạt động tế bào thần kinh và cơ. Thiếu canxi có thể ảnh hưởng gián tiếp đến chức năng tế bào melanocyte. Nguồn cung cấp: sữa, chế phẩm từ sữa, rau xanh đậm.

2. Đồng (Cu): Là cofactor quan trọng của enzym tyrosinase – enzym xúc tác giai đoạn đầu trong tổng hợp melanin. Thiếu đồng có thể gây suy giảm sản xuất melanin. Nguồn giàu đồng: gan động vật, hải sản, đậu lăng, nấm.

3. Sắt (Fe): Tham gia tổng hợp hemoglobin và hỗ trợ oxy hóa mô, gián tiếp duy trì chức năng nang tóc. Nguồn cung cấp: thịt đỏ, rau xanh, đậu đỗ.

4. Kẽm (Zn): Cần thiết cho hoạt động enzyme và quá trình tổng hợp protein, trong đó có keratin và các enzym bảo vệ chống oxy hóa. Thiếu kẽm có liên quan đến rụng tóc và bạc tóc. Nguồn cung cấp: hải sản, ngũ cốc nguyên hạt, thịt đỏ.

5. Vitamin B5 (Axit pantothenic): Cần thiết trong quá trình chuyển hóa năng lượng và tổng hợp coenzyme A. Một số nghiên cứu trên động vật cho thấy thiếu hụt B5 có thể gây lông bạc.

6. Vitamin B6: Đóng vai trò trong chuyển hóa protein và miễn dịch. Thiếu B6 có thể làm tóc khô, dễ gãy rụng và bạc sớm. Có nhiều trong cá, thịt gia cầm, khoai tây.

7. Vitamin B9 (Axit folic): Cần thiết cho tổng hợp ADN và methyl hóa – quá trình có liên quan đến điều hòa biểu hiện gen melanocyte. Thiếu folate có thể gây thay đổi sắc tố tóc và móng. Nguồn giàu folate: rau lá xanh, đậu, trái cây họ cam.

8. Vitamin B12: Một trong những yếu tố quan trọng nhất trong duy trì màu tóc. Nhiều nghiên cứu cho thấy mối liên quan giữa tóc bạc sớm và thiếu vitamin B12, đặc biệt ở người ăn chay. Có trong thịt đỏ, sữa, trứng.

9. Vitamin D: Ngoài chức năng chuyển hóa canxi và sức khỏe xương, vitamin D còn liên quan đến biệt hóa tế bào, bao gồm cả melanocyte. Thiếu vitamin D có thể góp phần làm tóc bạc. Nguồn: tiếp xúc ánh sáng mặt trời, cá béo, trứng.

10. Biotin (Vitamin H): Thường được sử dụng trong điều trị tóc yếu, rụng tóc và bạc tóc sớm. Nguồn cung cấp: lòng đỏ trứng, gan, hạt.

11. Catalase: Enzym có chức năng phân giải hydrogen peroxide – chất oxy hóa gây tổn thương tế bào sắc tố. Thiếu catalase có thể dẫn đến tích tụ hydrogen peroxide trong nang tóc và gây bạc tóc.

Vai trò của lối sống và các yếu tố nguy cơ khác

• Hút thuốc lá: Nhiều nghiên cứu dịch tễ học cho thấy mối liên quan giữa hút thuốc lá và tóc bạc sớm do stress oxy hóa.

• Rối loạn lipid máu: Một số nghiên cứu ghi nhận nồng độ cholesterol toàn phần và LDL cao ở người tóc bạc sớm. Bổ sung dầu cá có thể cải thiện thông số lipid và hỗ trợ sức khỏe tóc.

• Bệnh lý nội tiết: Bệnh lý tuyến giáp, đặc biệt là suy giáp, có thể gây phù niêm và rối loạn sắc tố tóc.

• Stress mạn tính: Stress oxy hóa và rối loạn nội tiết do stress có thể làm giảm hoạt tính của tế bào melanocyte.

Các biện pháp điều chỉnh

• Bổ sung dinh dưỡng hợp lý: Ưu tiên nguồn thực phẩm giàu vi chất, đặc biệt ở người ăn chay trường hoặc có nguy cơ thiếu hụt.

• Ngưng hút thuốc: Là một trong những bước can thiệp quan trọng trong phòng ngừa bạc tóc sớm.

• Thận trọng với thảo dược: Một số thảo dược như hà thủ ô được dùng trong dân gian nhưng có nguy cơ gây độc gan, cần cân nhắc dưới sự tư vấn của bác sĩ.

• Thăm khám chuyên khoa: Bệnh nhân có tóc bạc sớm nên được tầm soát các rối loạn chuyển hóa, bệnh lý tuyến giáp, thiếu máu và rối loạn dinh dưỡng.