Ung thư da: phân loại, nguyên nhân, yếu tố nguy cơ và phòng ngừa

Ung thư da là loại ung thư phổ biến nhất tại Hoa Kỳ và cũng là một trong những bệnh ung thư có khả năng chữa khỏi cao nhất nếu được phát hiện sớm. Bệnh bao gồm nhiều dạng khác nhau, trong đó ung thư biểu mô tế bào hắc tố (melanoma) là dạng hiếm gặp nhưng nguy hiểm nhất, phát triển từ các tế bào hắc tố (melanocytes) – những tế bào chịu trách nhiệm tạo sắc tố melanin cho da.

Phần lớn ung thư da thuộc nhóm không phải hắc tố (non-melanoma skin cancer), chủ yếu là ung thư biểu mô tế bào đáy (basal cell carcinoma) và ung thư biểu mô tế bào vảy (squamous cell carcinoma). Các loại ung thư da không hắc tố thường có tiên lượng rất tốt nếu được phát hiện và điều trị kịp thời.

1. Nguyên Nhân Phát Triển Ung Thư Da

Ung thư da hình thành khi một trong ba loại tế bào chính của da sinh sản bất thường, mất kiểm soát về quá trình phát triển và phân chia, dẫn đến khả năng xâm lấn tại chỗ và di căn sang các vị trí khác qua hệ thống bạch huyết.

Yếu tố chủ yếu gây tổn thương tế bào da và thúc đẩy ung thư là tiếp xúc với tia cực tím (UV) từ ánh nắng mặt trời hoặc nguồn nhân tạo như giường tắm nắng. Tia UV gây tổn thương DNA trong tế bào da, làm suy giảm cơ chế kiểm soát tăng sinh tế bào và thúc đẩy quá trình ung thư hóa.

2. Yếu Tố Nguy Cơ Ung Thư Da

Các yếu tố nguy cơ chung đối với cả ung thư da hắc tố và không hắc tố bao gồm:

• Tổn thương da do ánh sáng mặt trời: Tiền sử cháy nắng hoặc tiếp xúc kéo dài với ánh nắng làm tăng nguy cơ.

• Đặc điểm da: Người có da, mắt và tóc sáng màu, ít melanin bảo vệ da khỏi tia UV dễ bị tổn thương. Tuy nhiên, ung thư da có thể xảy ra ở mọi chủng tộc; ở người da màu, ung thư tế bào vảy là phổ biến nhất và thường được chẩn đoán muộn hơn.

• Vị trí địa lý: Sống ở vùng khí hậu nóng, nhiều nắng hoặc khu vực núi cao có tỷ lệ tiếp xúc tia UV cao hơn.

• Tuổi tác: Tích lũy tổn thương do tia UV qua nhiều năm làm tăng nguy cơ ung thư da ở người trên 50 tuổi.

• Tiền sử gia đình và cá nhân: Có người thân hoặc bản thân từng bị ung thư da, đặc biệt ung thư da hắc tố, làm tăng nguy cơ do yếu tố di truyền.

• Giới tính: Nam giới có nguy cơ ung thư da không hắc tố cao hơn nữ. Trong khi đó, phụ nữ dưới 50 tuổi có nguy cơ mắc ung thư hắc tố cao hơn nam giới cùng độ tuổi.

• Phơi nhiễm độc tố môi trường: Tiếp xúc với hóa chất độc hại như asen hoặc bức xạ ion hóa có thể làm tăng nguy cơ.

• Số lượng nốt ruồi: Người có nhiều nốt ruồi có nguy cơ phát triển ung thư da hắc tố cao hơn.

• Hệ miễn dịch suy giảm: Suy giảm miễn dịch làm giảm khả năng cơ thể kiểm soát sự tăng sinh tế bào bất thường.

• Tiền sử tiếp xúc bức xạ: Tiền sử xạ trị điều trị các bệnh da như chàm hoặc mụn trứng cá có thể làm tăng nguy cơ ung thư biểu mô tế bào đáy.

3. Phòng Ngừa Ung Thư Da

Mặc dù không thể loại trừ hoàn toàn nguy cơ mắc ung thư da, các biện pháp phòng ngừa có thể làm giảm đáng kể khả năng mắc bệnh, bao gồm:

• Sử dụng kem chống nắng phổ rộng với chỉ số SPF cao, thoa đều và thường xuyên khi ra ngoài trời

• Mặc quần áo bảo hộ, đội mũ rộng vành để che chắn da

• Tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời trong khoảng thời gian có tia UV mạnh nhất (10 giờ sáng đến 4 giờ chiều)

• Hạn chế sử dụng giường tắm nắng do nguy cơ tổn thương da cao

• Đối với người dùng thuốc có thể làm tăng nhạy cảm ánh sáng, cần tuân thủ hướng dẫn bác sĩ để tránh tác hại

• Tự khám da định kỳ để phát hiện sớm các tổn thương bất thường

• Thăm khám da liễu định kỳ để được đánh giá và tư vấn chuyên môn

4. Kết Luận

Ung thư da, dù phổ biến, là một bệnh có khả năng điều trị thành công cao nếu được phát hiện ở giai đoạn sớm. Hiểu rõ các yếu tố nguy cơ và áp dụng các biện pháp phòng tránh hợp lý đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh. Tự kiểm tra da thường xuyên và đến khám bác sĩ da liễu khi phát hiện dấu hiệu nghi ngờ là cách tiếp cận hiệu quả nhất để bảo vệ sức khỏe da.