Nhận biết các loại vết do côn trùng cắn

Bị côn trùng cắn có thể là một trải nghiệm đáng sợ, đặc biệt nếu bạn không biết sinh vật nhỏ bé nào đã để lại cho mình vết mẩn đỏ, đau nhức trên da. Không nên hoảng loạn vì hầu hết các vết cắn và đốt từ côn trùng thông thường đều vô hại và nhanh lành. Nhưng một số vết cắn và đốt, chẳng hạn như vết đốt của kiến lửa, ong bắp cày có thể gây đau dữ dội hoặc thậm chí là phản ứng dị ứng nghiêm trọng. Những trường hợp khác, chẳng hạn như vết nhện độc cắn, cần được chăm sóc y tế khẩn cấp ngay lập tức.

Các triệu chứng của vết côn trùng cắn sẽ cho biết nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng. Ví dụ, hầu hết các vết côn trùng cắn đều gây ra các vết sưng đỏ kèm theo đau, ngứa hoặc rát. Một số vết cắn của côn trùng còn có vết phồng rộp hoặc vết hàn. Dưới đây là một số gợi ý về vết cắn của côn trùng phổ biến:

Rệp để lại vết cắn nhỏ trên da, đỏ và ngứa hoặc trong một số trường hợp hiếm gặp, gây ra phản ứng dị ứng nghiêm trọng.
Vết ong đốt gây ra vết sưng đỏ trên da với màu trắng xung quanh.
Bọ chét cắn để lại vết ngứa trên da, thường ở mắt cá chân và chân.
Muỗi để lại vết sưng tấy trên da màu hồng, ngứa ngáy hoặc trong một số trường hợp hiếm gặp là phản ứng dị ứng nghiêm trọng.
Vết cắn của nhện gây ra các triệu chứng nhỏ như đỏ da, sưng tấy và đau tại chỗ hoặc các triệu chứng rất nghiêm trọng cần được cấp cứu.
Bọ ve có thể mang bệnh Lyme và vết cắn của chúng để lại vết phát ban trông giống như mắt bò đang mở to.

Hầu hết các vết cắn của côn trùng gây ra trực tiếp bởi côn trùng và xảy ra ngoài trời. Hai trường hợp ngoại lệ là rệp (những con ve nhỏ sống trong và gần giường) và chấy, lây lan qua tiếp xúc với người bị nhiễm bệnh, lược hoặc quần áo.

Một số vết cắn của côn trùng cũng có thể lây lan bệnh tật, chẳng hạn như vi rút Zika, vi rút West Nile, vi rút Chikungunya, sốt xuất huyết và sốt vàng da (tất cả đều lây truyền qua muỗi); bệnh Lyme (từ ve); Sốt (do ve chó hoặc ve gỗ); và bệnh Chagas (do một loại côn trùng hút máu được gọi là "bọ hôn").

Nếu bạn bị dị ứng với vết côn trùng cắn, hãy hỏi bác sĩ về cách chăm sóc khẩn cấp. Một số người bị dị ứng nặng với vết côn trùng cắn cần phải luôn mang theo thuốc chống dị ứng, bao gồm cả epinephrine.

Cho dù bạn bị loại côn trùng nào cắn thì cũng nên biết loại côn trùng đó là gì. Học cách xác định vết côn trùng cắn qua hình dáng và cảm giác sẽ giúp bạn biết nên điều trị tại nhà hay tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức. Dưới đây là 13 vết cắn của bọ và chúng trông như thế nào:

1. Muỗi đốt có thể gây bệnh nghiêm trọng.

Vết muỗi đốt xuất hiện dưới dạng vết sưng ngứa, tròn màu đỏ hoặc hồng. Đây thường là vết cắn của côn trùng vô hại nhưng đôi khi có thể gây bệnh nghiêm trọng, chẳng hạn như vi rút zika (đặc biệt có hại ở phụ nữ mang thai), sốt rét hoặc viêm não. Đối với hầu hết mọi người, vi rút Zika gây ra một căn bệnh giống như bệnh cúm trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, trẻ sinh ra từ những phụ nữ mang thai bị nhiễm virus sốt rét có tỷ lệ dị tật bẩm sinh đầu nhỏ ở mức đáng báo động.

Vết cắn của muỗi nhiễm ký sinh trùng có thể gây ra bệnh sốt rét. Các triệu chứng tương tự như bệnh cúm, có thể bao gồm sốt, nhức đầu, đau cơ, buồn nôn và nôn từ 10 ngày đến 4 tuần sau khi bị cắn. Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), bệnh sốt rét rất nghiêm trọng nhưng chúng có thể phòng ngừa và điều trị được.

Một mối quan tâm gần đây là một loài muỗi được tìm thấy ở Florida, có tên là Aedes scapularis. Trước đây được tìm thấy chủ yếu ở vùng Caribe và châu Mỹ Latinh, nghiên cứu chỉ ra rằng loài muỗi này hiện đã sinh sống phổ biến ở Florida. Không rõ liệu muỗi Aedes scapularis ở Florida có lây lan bất kỳ loại bệnh nào hay không, nhưng ở những nơi khác, chúng đã được chứng minh là lây lan một số loại vi-rút, bao gồm cả vi-rút viêm não ngựa Venezuela (VEEV) và vi-rút gây bệnh sốt vàng da.

2. Vết rệp cắn trông như thế nào?

Bạn có thể không cảm thấy đau khi bị rệp cắn, nhưng có thể xuất hiện ba vết đỏ trở lên tập trung lại, tạo thành một đường. Một số người có phản ứng dị ứng nhẹ hoặc nặng với nước bọt của chúng trong khoảng từ 24 giờ đến 3 ngày sau đó. Điều này có thể dẫn đến tấy hoặc sưng đỏ trên da, gây ngứa dữ dội và viêm trong vài ngày.

Theo Viện Da liễu Hoa Kỳ, nếu bạn bị nổi mề đay, bị nhiều vết cắn hoặc nhận thấy vết cắn có vẻ bị nhiễm trùng, bạn nên đến gặp bác sĩ da liễu để điều trị. Vết cắn của rệp có thể xảy ra ở bất cứ đâu trên cơ thể bạn nhưng thường xuất hiện ở những vùng không được bảo vệ, chẳng hạn như cổ, mặt, cánh tay và bàn tay. Mặc dù chúng phổ biến nhưng rệp không mang mầm bệnh.

3. Khi nào cần tới gặp bác sĩ nếu bị nhện cắn?

Hầu hết các vết cắn của nhện không độc và chỉ gây ra các triệu chứng nhỏ như da đỏ, sưng và đau tại chỗ. Những vết nhện cắn khác thực sự là một trường hợp khẩn cấp. Nếu bạn xuất hiện dị ứng với vết cắn của nhện, với các triệu chứng như tức ngực, khó thở, khó nuốt hoặc sưng mặt, bạn cần được chăm sóc y tế ngay lập tức. Vì vết cắn của nhện có thể lây nhiễm bệnh uốn ván, bạn nên theo dõi các mũi tiêm tăng cường uốn ván bằng cách tiêm một mũi 10 năm một lần.

Vết cắn của nhện độc, như nhện góa phụ đen hoặc nhện nâu ẩn dật, cực kỳ nguy hiểm và có thể gây phản ứng nghiêm trọng. Vết cắn của góa phụ đen, biểu hiện dưới dạng hai vết đâm, ban đầu có thể gây đau hoặc không. Nhưng 30 đến 40 phút sau, bạn có thể bị đau và sưng ở vùng đó. Trong vòng tám giờ, bạn có thể bị đau và cứng cơ, đau dạ dày và lưng, buồn nôn và nôn cũng như khó thở.

4. Vết cắn của nhện nâu cần được chăm sóc y tế ngay lập tức.

Nhện nâu ẩn dật có độc và thường sống ở những không gian tối tăm, không được sử dụng tới. Một số người cảm thấy ngay sau một vết chích nhỏ là một cơn đau nhói, trong khi những người khác không nhận ra rằng họ đã bị nhện nâu ẩn dật cắn cho đến nhiều giờ sau đó. Bốn đến tám giờ sau, vết cắn có thể trở nên đau đớn hơn và trông giống như một vết bầm tím hoặc vết phồng rộp với vùng màu xanh tím xung quanh. Sau đó, vết cắn chuyển sang màu sẫm.

Các triệu chứng khi bị nhện ẩn dật màu nâu cắn xảy ra trong vòng vài giờ, bao gồm sốt, ớn lạnh, ngứa, buồn nôn và đổ mồ hôi. Vì một số người sẽ có phản ứng nghiêm trọng có thể dẫn đến suy thận, co giật và hôn mê, điều quan trọng là phải được chăm sóc y tế ngay lập tức.

5. Bọ ve mang bệnh Lyme.

Một số vết cắn của bọ ve có thể nguy hiểm vì côn trùng có thể mang mầm bệnh. Ve chân đen, trước đây gọi là ve hươu, có thể mang bệnh Lyme, còn ve chó có thể lây truyền bệnh sốt phát ban. Có tới 30.000 trường hợp mắc bệnh Lyme được báo cáo mỗi năm ở Hoa Kỳ.

Các triệu chứng của bệnh Lyme bao gồm phát ban trên da có dạng vòng, xuất hiện một tháng sau khi bị bọ ve cắn. Bạn cũng có thể bị sốt, mệt mỏi, nhức đầu, đau cơ và khớp cũng như nhịp tim không đều. Nhưng 20% đến 30% những người bị nhiễm bệnh không bao giờ bị phát ban. Các triệu chứng như sưng hoặc đau khớp, mất trí nhớ hoặc các phản ứng tự miễn dịch khác có thể xuất hiện khi bệnh Lyme đang ở giai đoạn nặng. Việc chẩn đoán ban đầu có thể khó khăn vì nhiều bác sĩ sẽ không đánh đồng những triệu chứng không đặc hiệu này với bệnh Lyme.

6. Bọ chét cắn có thể dẫn tới nhiễm trùng da.

Các dấu hiệu vết cắn của bọ chét có thể bắt đầu trong vòng vài giờ sau khi bị cắn và vết cắn có xu hướng xuất hiện thành nhóm ba hoặc bốn vết. Bạn có thể thấy ngứa, nổi mề đay và sưng tấy xung quanh vết thương hoặc vết loét, hoặc nổi mẩn đỏ, có thể chảy máu hoặc không. Bọ chét cắn phổ biến nhất ở mắt cá chân và chân, nhưng cũng có thể xuất hiện ở nách, quanh eo và ở các khớp đầu gối và khuỷu tay. Phát ban do bọ chét cắn chuyển sang màu trắng khi ấn vào và có xu hướng lớn hơn hoặc lan rộng theo thời gian. Gãi vào vết phát ban có thể dẫn đến nhiễm trùng da và có thể cần được chăm sóc y tế.

Trong những trường hợp cực kỳ hiếm gặp, bọ chét bị nhiễm vi khuẩn gây bệnh dịch hạch. Bệnh có thể lây lan từ loài gặm nhấm hoang dã sang vật nuôi và con người. Trong 10 năm qua, có ít nhất 1 và nhiều nhất 17 trường hợp mắc bệnh dịch hạch được báo cáo ở Hoa Kỳ. Các triệu chứng của bệnh dịch hạch bao gồm sưng hạch bạch huyết, nhức đầu, sốt và ớn lạnh xuất hiện từ một đến sáu ngày sau khi bị cắn.

7. Ong đốt có thể dẫn tới phản ứng dị ứng nghiêm trọng.

Vết ong đốt gây ra cảm giác đau nhói, có thể kéo dài trong vài phút trước khi chuyển sang cảm giác đau nhức âm ỉ. Khu vực này vẫn có thể cảm thấy đau khi chạm vào vài ngày sau đó. Xung quanh vị trí vết đốt có thể xuất hiện vết sưng đỏ, xung quanh màu trắng, vùng da này có thể ngứa và có cảm giác nóng khi chạm vào. Nếu đã từng bị ong đốt trước đó, cơ thể bạn cũng có thể có phản ứng miễn dịch với nọc độc trong vết đốt, dẫn đến sưng tấy ở nơi bị đốt hoặc toàn bộ vùng trên cơ thể, bao gồm cả cổ họng và phổi. Nếu bạn có các phản ứng dị ứng này, được gọi là sốc phản vệ, đây là trường hợp cấp cứu y tế cần được điều trị ngay lập tức. Các triệu chứng dị ứng nghiêm trọng do ong đốt bao gồm nổi mề đay, sưng tấy, khó thở, chóng mặt, chuột rút, buồn nôn, tiêu chảy và thậm chí là ngừng tim.

8. Chấy cắn gây ngứa, nổi mẩn đỏ.

Chấy cắn là những đốm đỏ nhỏ trên vai, cổ và da đầu do côn trùng ký sinh nhỏ có thể sống trên quần áo hoặc trên giường của bạn. Vì vết cắn của chấy rất nhỏ nên chúng thường không đau nhưng gây ngứa. Một số người có thể bị phát ban da lớn hơn, khó chịu do chấy cắn. Việc gãi liên tục các chỗ ngứa có thể dẫn đến nhiễm trùng, biểu hiện bằng các triệu chứng bao gồm sưng hạch bạch huyết và da đỏ, mềm. Vết cắn của chấy nhiễm trùng cũng có thể chảy nước và đóng vảy; nó sẽ cần được bác sĩ điều trị, nhưng chấy được biết là không thể mang các bệnh khác.

9. Kiến cắn và đốt có thể dẫn tới nhiễm trùng.

Vết cắn và vết đốt của kiến thường gây đau đớn và gây nổi mẩn đỏ trên da. Một số loại kiến, như kiến lửa, có nọc độc và vết cắn của chúng có thể gây ra phản ứng dị ứng nghiêm trọng. Kiến lửa cắn trước để giữ, sau đó đốt, gây đau nhói và cảm giác nóng rát. Nếu bị kiến lửa cắn, bạn có thể thấy các mụn mủ hoặc mụn nước màu trắng, chứa đầy dịch một hoặc hai ngày sau khi bị kiến đốt. Các vết sưng cũng có thể bị ngứa và đỏ, đồng thời bạn có thể bị sưng tấy quanh vết đốt đó. Lưu ý rằng điều quan trọng là không gãi hoặc làm vỡ các mụn nước vì chúng có thể bị nhiễm trùng. Vết cắn của kiến thợ mộc cũng gây đau đớn vì chúng phun axit formic vào vết cắn, gây cảm giác nóng rát.

10. Vết cắn của bọ đỏ và bọ ve gây ngứa dữ dội.

Bọ ve thường không truyền bệnh nhưng vết cắn của chúng có thể gây kích ứng da và gây ngứa dữ dội. Ve ngứa thường ăn côn trùng nhưng sẽ cắn các động vật khác, kể cả con người. Các vết cắn thường không được chú ý cho đến khi ngứa ngáy, xuất hiện các vết đỏ trông giống như phát ban trên da.

Mò đỏ là một dạng bọ ve, chúng tiết nước bọt để có thể hóa lỏng và ăn da. Để đối phó với vết cắn, vùng da xung quanh vết cắn sẽ cứng lại, bị kích ứng và viêm, đồng thời xuất hiện vết đỏ ngứa.

Ve cũng gây ra tình trạng gọi là bệnh ghẻ, có thể lây từ người sang người. Ve ghẻ cái chui vào da để đẻ trứng. Khi trứng nở, ấu trùng nổi lên bề mặt da. Chúng bắt đầu lột xác và sau đó chui trở lại vào da để kiếm ăn. Điều này dẫn đến phát ban da có thể trông giống như mụn trứng cá, gây ngứa dữ dội và trở nên tồi tệ hơn vào ban đêm. Bạn cũng có thể nhận thấy những đường mỏng, nhẹ trên da nơi bọ ve chui vào, kể cả giữa các ngón tay, ở các chỗ uốn cong ở cổ tay và đầu gối cũng như dưới đồ trang sức trên cổ tay và ngón tay.

11. Vết cắn của bọ xít có thể truyền ký sinh trùng gây bệnh.

Bọ xít có thể truyền ký sinh trùng gây bệnh Chagas. Theo một nghiên cứu, hơn một nửa số côn trùng này mang ký sinh trùng. Bọ xít ẩn náu vào ban ngày nhưng xuất hiện vào ban đêm, thường để lại vết cắn trên mặt và gây sưng mí mắt. Trong vài tuần đầu tiên sau khi nhiễm bệnh, các triệu chứng của bệnh Chagas có thể bao gồm sốt, mệt mỏi, đau nhức cơ thể, nhức đầu, phát ban, chán ăn, tiêu chảy và nôn mửa. Tuy nhiên, về lâu dài và thậm chí nhiều thập kỷ sau, khoảng 30% số người bị nhiễm bọ xít sẽ phát triển các biến chứng nghiêm trọng của bệnh Chagas: tim to, suy tim, nhịp tim bất thường, ngừng tim, tim to hoặc đại tràng phì đại.

12. Vết đốt của tò vò có thể gây ra phản ứng dị ứng nghiêm trọng.

Các vết đốt của tò vò thường gây đau, ngứa, đỏ và sưng tấy ngay sau khi đốt mà không để lại hậu quả lâu dài. Nhiều người có thể chỉ cần chườm đá lên vùng da đó để làm dịu cơn đau và bôi thuốc kháng histamine không kê đơn như diphenhydramine (Benadryl) để giảm ngứa. Các triệu chứng thường biến mất sau một hoặc hai ngày.

Tuy nhiên, nếu bạn bị dị ứng với vết đốt tò vò hoặc bạn đã bị chích nhiều lần, vết đốt có thể gây ra phản ứng dị ứng nghiêm trọng, bao gồm buồn nôn, nhịp tim nhanh, sưng tấy, chóng mặt, nổi mề đay và khó thở.

Tò vò thường xây tổ trong các hốc cây cũng như những vị trí yên tĩnh trong chuồng trại, gác mái và thậm chí cả các bức tường. Chúng sẽ bảo vệ tổ (và có thể tấn công bạn) nếu bạn đến quá gần, nên hãy rời khỏi khu vực nếu bạn gặp tổ tò vò. Và chúng cũng có thể đốt khi bị đe dọa.

13. Một số loại ruồi cũng có thể cắn.

Mặc dù ruồi ngựa và ruồi hươu ảnh hưởng nhiều nhất đến các loài động vật có cùng tên, nhưng chúng cũng có thể nhắm mục tiêu vào con người ở bên ngoài và cường độ tấn công của chúng thay đổi theo từng năm. Vết cắn có thể gây đau và gây chảy máu, sưng tấy, kích ứng hoặc phản ứng dị ứng. Sưng và kích ứng sẽ biến mất sau một hoặc hai ngày.

Hiệp hội quản lý loài gây hại quốc gia đề xuất mặc quần áo sáng màu và bôi thuốc chống côn trùng là chiến lược quan trọng nhất để phòng ngừa.

Ruồi đen (đôi khi được gọi là muỗi trâu hoặc ruồi không nhìn thấy) có thể cắn (mặc dù chúng không được biết là có khả năng lây lan bệnh). Chúng có kích thước nhỏ và thường cắn quanh đầu, đặc biệt là mắt, tai và da đầu. Vết cắn của chúng có thể gây sưng tấy, tê và đau nhức kéo dài vài ngày.Đối với tất cả các loại vết ruồi cắn này, chúng thường xuất hiện dưới dạng những vết sưng nhỏ màu đỏ và gây ngứa.

Làm thế nào bạn có thể ngăn chặn vết côn trùng cắn? Dưới đây là một số lời khuyên từ CDC:

Sử dụng thuốc chống côn trùng đã được đăng ký với Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA).
Khi đi du lịch, hãy tìm hiểu xem bạn có thể cần những mũi tiêm hoặc loại thuốc nào và bất kỳ biện pháp phòng ngừa nào bạn có thể thực hiện.
Mặc quần áo che kín da.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP