Muỗi không chỉ đơn thuần hút máu
Sốt rét là nguy cơ cao nhất trong số các bệnh truyền nhiễm gặp phải do muỗi truyền bệnh, chiếm 229 triệu trường hợp trên toàn cầu – trong đó khu vực Châu Phi dẫn đầu về số ca tử vong do sốt rét với khoảng 67% trường hợp tính trên toàn thế giới. Cho đến nay, các chiến lược kiểm soát véctơ sốt rét nhằm mục đích ngăn ngừa căn bệnh này vẫn là chưa đủ để khống chế chúng.
Các nhà nghiên cứu từ Đại học Pretoria mới đây đã tìm ra lý do vì sao muỗi lại thích một số cá thể nhất định hơn những người khác, và điều này có thể giúp ích trong việc tìm ra giải pháp cụ thể cho chiến lược mang tính toàn cầu. Theo đó, sự khác biệt của các chất hóa học trên bề mặt da là thứ có thể thu hút muỗi. Hai câu hỏi được đặt ra cho nghiên cứu bao gồm: những hợp chất nào có liên quan mật thiết đến vết muỗi đốt và những hợp chất nào liên quan đến việc cá nhân bất kỳ không hấp dẫn với muỗi – từ đó có thể được sử dụng để phát triển các loại thuốc đuổi muỗi.
Điều gì thu hút muỗi đối với một số người nhất định?
Theo các nhà khoa học, có nhiều yếu tố thu hút muỗi đến với một số người nhất định. Điều này bao gồm carbon dioxide (CO2), mùi cơ thể, màu sắc, nhiệt độ và hơi nước, thậm chí là học tập, rượu và thời gian mang thai. Tuy nhiên, nghiên cứu mới đây của các chuyên gia chỉ tập trung vào các chất hóa học được tìm thấy trên bề mặt da. Những chất hóa học này thu hút muỗi cái – và chỉ có muỗi cái mới đốt con người để lấy máu vì chúng cần cho việc đẻ trứng phát triển.
Các chuyên gia thấy rằng muỗi tìm thấy vật chủ thông qua một loạt các bước hành vi nhất định. Bước đầu tiên của quá trình tìm kiếm vật chủ thường được thực hiện bằng các dấu hiệu như carbon dioxide hoặc dấu hiệu trực quan. Muỗi cái sử dụng các tín hiệu về độ ẩm và nhiệt ở gần vật chủ, và cuối cùng, mùi da ảnh hưởng đến việc lựa chọn địa điểm hạ cánh và đốt của chúng. Các chất hóa học trên da được sử dụng để làm tín hiệu liên lạc với các loài khác được gọi là các chất bán hóa sinh – và đây có thể là lý do tại sao muỗi thích một số cá thể nhất định có những chất này.
.png)
Các chất bán hóa học được tìm thấy trên bề mặt da gây thu hút muỗi
Theo các nhà nghiên cứu, đã tìm thấy hơn 500 hợp chất hóa học trên da được xác định, trong khi vẫn còn rất nhiều loại vẫn chưa được biết đến. Bằng phương pháp sử dụng các biện pháp kỹ thuật và công nghệ hiện đại, việc xác định những hợp chất bán hóa sinh này đang ngày càng được khám phá, cũng như hiểu rõ tiềm năng của chúng trong khả năng thu hút muỗi.
Các nhà nghiên cứu đã phát triển một thiết bị đeo bằng silicone, có thể được đeo như một chiếc vòng tay hoặc một vòng chân trên mẫu da của 20 cá nhân. Kết quả cho thấy có 69 hợp chất dễ bay hơi và bán bay hơi đã được xác định góp phần tạo ra sự khác biệt trong cấu hình hóa học da của các đối tượng tham gia nghiên cứu, và điều này mang tới sự thu hút cao hơn so với những người không mang các hợp chất này. Bên cạnh đó, 31 hợp chất trước đây chưa được biết đến cũng mang đến sự thu hút muỗi nhất định. Vì vậy, các cuộc điều tra tiếp theo đã được tiến hành và đã phát hiện thêm 20/31 hợp chất làm tăng khả năng bị muỗi đốt.
Các nhà nghiên cứu tin rằng các hợp chất mà họ xác định được sẽ mang đến hữu ích trong việc phát triển chiến lược kiểm soát véctơ sốt rét trong tương lai, hoạt động như chất dẫn dụ hoặc chất đẩy lùi muỗi. Vẫn cần nhiều nghiên cứu hơn nữa để kiểm chứng khả năng này.
Tổng kết
Theo các nghiên cứu, một số người gặp phải tình trạng muỗi đốt nhiều hơn so với người khác thông qua nhiều yếu tố tác động, từ màu sắc, độ ẩm, nhiệt độ, mức khí CO2 và đặc biệt là các chất hóa học có trên da. Việc xác định các yếu tố liên quan – đặc biệt là sự thay đổi và khác biệt về các chất hóa học trên da mang đến tiềm năng xây dựng những biện pháp phòng tránh muỗi hiệu quả, thúc đẩy quá trình giảm thiểu và đẩy lùi các bệnh lây truyền đang tồn tại hiện nay.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
