Lợi ích từ canxi, vitamin D và vitamin K

Khi nói đến tăng trưởng chiều cao của trẻ nhỏ, trong khi các yếu tố di truyền quy định “chiều cao tiềm năng”, thì dinh dưỡng lại là một yếu tố quan trọng quyết định trẻ có đạt được mức chiều cao tối đa đó không. Do đó để tăng chiều cao trong giai đoạn tiền dậy thì cần "khuyến khích" các hormone tăng trưởng sản xuất và làm việc hết công suất, nhờ một chế độ ăn uống cân bằng với đúng loại vitamin và khoáng chất để tăng cường sự hình thành, phát triển của xương. Trong số đó, vitamin K2, cùng với canxi và vitamin D là 3 vi chất quan trọng giúp hình thành, phát triển và đảm bảo sức khỏe của xương, nhất là trong thời kỳ 6-11 tuổi.

Những phát hiện mới nhất cho thấy rằng, bộ ba canxi, vitamin D và vitamin K chính xác là “kiềng ba chân” cần thiết cho sự phát triển của xương và chiều cao của trẻ.

Vitamin K2

Là một khám phá khoa học quan trọng cho sức khỏe xương, Vitamin K2 là một trong số những loại vitamin K phổ biến nhất (nhóm vitamin K bao gồm vitamin K1, K2 và K3) và cũng là loại vitamin K được nghiên cứu nhiều nhất về tác dụng với sức khỏe xương.

Quá trình hình thành xương được điều hòa cân bằng nhờ 2 quá trình là quá trình tạo cốt bào (tạo xương) và quá trình hủy cốt bảo (hủy xương). Miễn là quá trình hình thành xương xảy ra nhiều hơn quá trình phá hủy xương, thì cấu trúc khỏe mạnh của xương sẽ được duy trì. Quá trình tạo cốt bào sản xuất ra osteocalcin, giúp lấy canxi từ tuần hoàn máu và gắn vào ma trận xương. Osteocalcin có ảnh hưởng đến quá trình khoáng hóa xương vì osteocalcin có thể gắn với các chất khoáng có trong xương, do đó có thể giúp xương chắc khỏe và giảm nguy cơ gãy xương. Tuy nhiên, các tế bào osteocalcin mới hình thành lại ở dạng chưa hoạt động và cần có vitamin K2 để được hoạt hóa hoàn toàn (thông qua quá trình carboxyl hóa) và có thể gắn với canxi. Bên cạnh đó, Vitamin K2 còn giúp canxi không bị lắng đọng ở các thành mạch máu thông qua một loại protein điều chỉnh quá trình canxi hóa là Matrix Gla Protein (MGP). MGP là một loại protein phụ thuộc vitamin K, được các tế bào cơ trơn sản xuất ra và có chức năng điều chỉnh lượng canxi trong cơ thể.

Như vậy, có thể nói, vitamin K2 như một chiếc công tắc, sẽ giúp “bật” osteocalcin  và MGP, giúp canxi không bị lắng đọng tại các mô mềm mà đi vào xương một cách hiệu quả hơn. Thiếu vitamin K2, lượng canxi được hấp thu vào sẽ không được sử dụng hiệu quả, thậm chí có thể gây nguy hiểm vì tình trạng lắng đọng, vôi hóa canxi.

Canxi

Canxi là một khoáng chất cần thiết đối với đời sống của các loài sinh vật nói chung và với con người nói riêng. Không chỉ đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển xương, canxi còn giúp duy trì hoạt động của các cơ bắp, kích thích máu lưu thông và phát tín hiệu cho các tế bào thần kinh đồng thời điều tiết các hormone trong cơ thể. Khoảng 99% canxi trong cơ thể chúng ta nằm trong xương và răng của chúng ta. Một lượng nhỏ canxi còn lại phân bố trong các mô mềm, máu, gan và tim. Trong số đó thì một nửa số canxi trong máu tồn tại dưới dạng ion hòa tan Ca 2+, 40% số canxi trong máu gắn với các protein và 7-10% canxi trong máu tồn tại dưới dạng phức hợp ion như canxi citrate, canxi phosphate. Tuy rằng chỉ có một lượng nhỏ canxi nằm ngoài tế bào nhưng chúng cũng có một vai trò sống còn với cơ thể.

Mỗi ngày chúng ta mất canxi qua da, móng, tóc, mồ hôi, nước tiểu và phân, nhưng cơ thể chúng ta không thể tự sản xuất canxi mới. Đó là lý do tại sao việc nạp canxi từ thực phẩm chúng ta ăn là điều rất quan trọng. Khi chúng ta không có đủ canxi cho các nhu cầu của cơ thể, cơ thể sẽ lấy canxi từ xương để ưu tiên cho các hoạt động quan trọng.

Canxi từ thực phẩm là nguồn canxi tốt nhất. Sữa và các chế phẩm từ sữa, sữa chua và phô mai đều có hàm lượng canxi cao, dễ hấp thu. Một số loại rau xanh và các thực phẩm khác như tôm, cua, cá cũng có chứa canxi nhưng với một lượng nhỏ hơn. Bên cạnh đó, hiện nay, các nhà sản xuất thường bổ sung canxi vào các sản phẩm nước trái cây, sữa đậu nành, ngũ cốc, snack, bánh mì và nước đóng chai. Nhiều sản phẩm dược, thuốc dạng siro, viên chứa can xi, vitamin D hoặc phối hợp các vi chất khác được sản xuất để bổ sung hàng ngày. Khi sử dụng cần chú ý tới hàm lượng trong thuốc để tránh gây tác hại của sử dụng quá liều.

Tuy nhiên, chỉ bổ sung canxi từ sữa và thực phẩm chức năng thôi là chưa đủ, bởi canxi nếu không được sự hỗ trợ của các vi chất dinh dưỡng khác (cụ thể là vitamin D và vitamin K2) sẽ có tỷ lệ hấp thu vào cơ thể rất thấp và khó có thể đi đến xương được.

Vitamin D

Vitamin D đóng một vai trò quan trọng trong việc hấp thụ canxi và kích thích bài tiết hormone chuyển hóa xương. Vitamin D có thể được tổng hợp một phần qua da của chính cơ thể chúng ta khi được tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.

Lượng vitamin D được tổng hợp qua da phụ thuộc vào thời gian trong ngày, mùa, vĩ độ, sắc tố da và các yếu tố khác. Tùy thuộc vào nơi sinh sống, lượng sản xuất vitamin D có thể giảm hoặc hoàn toàn không sản xuất, đặc biệt trong mùa đông.

Thời gian tắm nắng tốt nhất ở Việt Nam vào khoảng 7-8 giờ sáng hoặc 4-5 giờ chiều, khi ánh nắng đã dịu xuống; mỗi lần khoảng 30 phút, tuần khoảng 2-3 lần. Khi tắm nắng phải bộc lộ toàn bộ cơ thể được tiếp xúc với ánh nắng, trừ một số bộ phận tế nhị.

Vitamin D tự nhiên có sẵn trong một số thực phẩm, bao gồm các loại cá như cá thu, cá hồi và cá ngừ, gan dộng vật, lòng đỏ trứng. Vitamin D cũng được các nhà sản xuất thêm vào sữa và một số các sản phẩm khác như nước cam, sữa đậu nành và ngũ cốc, tương tự canxi.

Nếu không nhận được đủ vitamin D từ ánh sáng mặt trời và thực phẩm, bạn có thể bổ sung vitamin D thông qua các sản phẩm bổ sung có chứa vitamin D. Hai dạng vitamin D có lợi cho sức khỏe của xương thường có mặt trong các sản phẩm bổ sung là vitamin D2 (ergocalciferol) và vitamin D3 (cholecalciferol).

Trẻ mới sinh ra, đặc biệt trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn, có thể bị thiếu vitamin D từ những tuần đầu tiên với biểu hiện thóp rộng, xương sọ mềm, quấy khóc, kích thích…, cần được khám bác sỹ và bổ sung vitamin D sớm để tránh biến chứng.

Vitamin D quan trọng với phát triển chiều cao bởi vì một trong số những chức năng chính của vitamin D là kích thích hấp thu canxi và duy trì đủ lượng canxi trong máu. Thiếu vitamin D ở trẻ nhỏ có thể dẫn đến tình trạng còi xương, kém phát triển chiều cao. Như vậy có thể nói, vitamin D là người gác cổng, kiểm soát việc ra vào của canxi trong cơ thể. Ngoài ra, khi nạp vitamin D, cơ thể sẽ tạo ra nhiều protein phụ thuộc vào vitamin K2 – một loại protein giúp vận chuyển canxi vào xương. Tuy nhiên chức năng vận chuyển này chỉ được kích hoạt khi có mặt vitamin K2. Như vậy có thể hiểu là khi bạn bổ sung vitamin D, cơ thể bạn cũng sẽ cần được bổ sung thêm nhiều vitamin K2 hơn. Vitamin K2 như người cảnh sát, giúp điều phối canxi trong cơ thể, hướng canxi đi đúng hướng (vào xương). Và vitamin D và K2 sẽ hoạt động phối hợp với nhau giúp tăng cường hấp thu canxi tại ruột và tăng gắn canxi tại xương, giúp xương chắc khỏe.

Tại sao lại cần “kiềng ba chân”?

Với những giải thích trên chúng ta đã hiểu vai trò của từng chất trong "kiềng ba chân" Canxi - vitamin D và vitamin K2 đối với sức khỏe, đặc biệt là với sức khỏe xương. Lý do mà chúng ta cần đến “kiềng ba chân” này là do khẩu phần ăn của người Việt Nam nói chung và trẻ em Việt Nam nói riêng thiếu hụt canxi rất nhiều. Hơn thế việc hấp thu và phân bổ canxi đến những cơ quan của cơ thể không hề hiệu quả.

Do  đó  mọi người đặc biệt là trẻ em cần  bổ sung những vi chất trên nhằm hỗ trợ hấp thu canxi vào xương giúp xương chắc khỏe tạo tiền đề cho sự phát triển chiều cao và phòng chống  bệnh loãng xương về già. Bổ sung đủ kiềng ba chân canxi – vitamin D và vitamin K2 tốt nhất nên thông qua các thực phẩm chẳng hạn như sữa có bổ sung đầy đủ cả ba chất vừa tiện dụng vừa dễ hấp thu.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

  facebook.com/BVNTP

  youtube.com/bvntp