Dấu hiệu nhận biết bạn đang mất cân bằng điện giải

Các chất điện giải là gì?

Bạn có thể đã nghe thấy việc bổ sung chất điện giải từ đồ uống thể thao. Chất điện giải thực ra các các khoáng chất, như natri, kali, clo, magie, canxi, phosphate, bicarbonate, có thể hòa tan trong các dịch cơ thể, tạo ra các ion tích điện. Một số ion sẽ tích điện âm và một số ion sẽ tích điện dương. Các chất điện giải rất cần thiết với cơ thể vì chúng giúp thực hiện các chức năng thần kinh, cơ bắp, giúp giữ cân bằng lượng dịch cơ thể, huyết áp và pH máu.

Mất nước

Mất nước có thể dẫn đến mất cân bằng điện giải. Các triệu chứng mất nước có thể rất đa dạng, phụ thuộc vào loại chất điện giải nào đang bị mất cân bằng và phụ thuộc vào việc mất điện giải hay thừa điện giải. Một trong số những chất điện giải có chứa nhiều nhất trong cơ thể là natri, và vai trò của natri rất quan trọng. Natri giúp duy trì lượng dịch trong cơ thể. Luyện tập quá nhiều, sốt, nôn mửa, tiêu chảy và tiếp xúc quá nhiều với nhiệt độ cao là những tình trạng có thể khiến cơ thể bị mất nước và tăng natri máu. Triệu chứng tăng natri máu bao gồm khát nước, dễ bị kích động, lú lẫn, trong những trường hợp nặng hơn có thể bị co giật, hôn mê. Bất cứ khi nào bạn bị mất nước nặng, đó có thể coi là tình trạng mất cân bằng điện giải. Nhiều người sẽ không gặp vấn đề gì cả nếu họ uống ít nước, nhưng nếu bạn luyện tập thể thao trong một thời gian dài, bạn nên bổ sung thêm đồ uống thể thao.

Uống quá nhiều nước

Tất cả chúng ta đều biết rằng, mỗi người nên uống nhiều nước mỗi ngày, nhưng uống quá nhiều nước có thể gây ra vấn đề. Thừa nước xảy ra khi lượng natri trong máu thấp hơn mức bình thường. Các nguyên nhân khác có thể dẫn đến thừa nước bao gồm dùng thuốc lợi tiểu, thuốc chống trầm cảm hoặc bị tiêu chảy, nôn mửa nặng sau đó chỉ uống bổ sung thêm nước lọc. Natri giúp kiểm soát lượng dịch xung quanh các tế bào nhưng khi cơ thể bị thừa nước, natri sẽ bị hòa tan và các tế bào sẽ bị phù lên. Các triệu chứng thừa nước có từ nhẹ đến nặng, đe dọa tính mạng và có thể bao gồm buồn nôn, nôn mửa, đau đầu, lú lẫn, mệt mỏi, bồn chồn, yếu cơ, co giật và hôn mê. Nguồn cung cấp natri tốt nhất là từ thực phẩm, ví dụ như dầu oliu, dưa muối, bắp cải muối. Và mặc dù đa số mọi người hiện nay đều có xu hướng tiêu thụ nhiều muối, nhưng bạn cũng không nên cắt giảm hoàn toàn lượng muối khỏi chế độ ăn.

Mệt mỏi

Một trong số những triệu chứng phổ biến của mất cân bằng điện giải là mệt mỏi. Thiếu magie có thể là nguyên nhân dẫn đến triệu chứng này. Magie tham gia vào hơn 300 quá trình khác nhau trong cơ thể. Nhu cầu khuyến nghị magie một ngày là 400mg/ngày cho nam giới và 300mg/ngày cho nữ giới. Thiếu magie có thể liên quan đến thói quen ăn uống kém, uống quá nhiều rượu, sử dụng thuốc lợi tiểu trong thời gian dài, tiêu chảy, rối loạn tiêu hóa và sử dụng thuốc giảm axit dạ dày. Bạn có thể bổ sung magie bằng cách ăn nhiều ngũ cốc có màu tối, các loại hạt, ngũ cốc nguyên cám, hải sản và thịt gà.

Tim đập chậm hoặc tim đập bất thường

Kali sẽ giúp điều chỉnh các chất cân bằng điện giải, giúp cơ co thắt và để điều chỉnh chức năng bình thường của não và thần kinh. Kali cũng phối hợp với natri để duy trì chức năng bình thường của cơ bắp và chức năng tim. Do vậy, kali là một khoáng chất quan trọng để kiểm soát nhịp tim của bạn. Hạ kali máu xảy ra khi cơ thể bị mất nước (tiêu chảy và nôn mửa) và do sử dụng các thuốc như thuốc lợi tiểu, thuốc nhuận tràng. Các trường hợp bị hạ kali máu nhẹ có thể không có triệu chứng, nhưng hạ kali máu mức độ trung bình khiến cơ bắp bị yếu, co giật cơ, ngứa râm ran, tê bì, tim đập nhanh, nhịp tim chậm và trong những trường hợp nghiêm trọng có thể gây ngừng tim. Quá nhiều kali, có thể liên quan đến bệnh thận, nhưng cũng có thể do một số loại thuốc gây ra. Quá nhiều kali trong cơ thể có thể gây yếu cơ, liệt và thậm chí là rối loạn nhịp tim đe dọa tính mạng. Thừa kali có thể được điều trị bằng cách lọc máu và dùng các thuốc hạ kali, nhưng hạn chế kali trong chế độ ăn có thể giúp điều trị được các trường hợp thừa kali mức độ trung bình.

Cảm giác ngứa râm ran ở bàn chân và ngón tay

Canxi có thể tìm thấy trong các tế bào và máu, nhưng 99% canxi trong cơ thể được dự trữ ở xương. Canxi chịu trách nhiệm cho việc hình thành xương, co thắt cơ, đông máu, hoạt động của nhiều enzyme và duy trì nhịp tim bình thường. Hàm lượng canxi trong cơ thể được duy trì bởi tuyến cận giáp. Tuyến cận giáp có thể làm tăng hoặc giảm lượng canxi trong máu và chịu trách nhiệm sản xuất ra hormone. Khi cơ thể có quá nhiều canxi, thường liên quan đến các rối loạn tuyến cận giáp, nhưng sử dụng các loại thuốc, như thuốc lợi tiểu và một số thuốc điều trị ung thư cũng có thể gây ra tình trạng thừa canxi. Quá nhiều canxi có thể gây khát nước, sỏi thận, đi tiểu thường xuyên, đau xương, yếu cơ, lú lẫn, đau bụng, trầm cảm, mệt mỏi và táo bón. Thiếu canxi thường có nguyên nhân là do thiếu vitamin D vì vitamin D rất cần thiết để hấp thụ canxi. Triệu chứng thiếu canxi có thể rất nhẹ, ví dụ như ngứa râm ran ở bàn chân, ngón tay, lưỡi, môi hoặc các dấu hiệu nặng hơn như co giật, rối loạn nhịp tim.

Ngứa nhiều và tuần hoàn kém

Nồng độ phosphate trong máu là rất cần thiết để tạo ra các phân tử năng lượng gọi là ATP, giúp lưu trữ và vận chuyển năng lượng tới các tế bào. Quá nhiều phosphate nghĩa là thận của bạn đang có vấn đề. Phosphate có nguồn gốc từ phosphor, chất dinh dưỡng có rất nhiều trong các loại thực phẩm giàu protein, ví dụ như chế phẩm từ sữa và thịt và phosphor sẽ được cân bằng bởi thận. Do vậy, yếu tố nguy cơ hàng đầu của tình trạng thừa phosphor là do bệnh thận tiến triển, nhưng cũng có thể là do các mô cơ bị phá hủy. Khi lượng phosphor trong cơ thể tăng quá cao, bạn sẽ bị ngứa và canxi hóa các mạch máu, gây ảnh hưởng đến hệ tuần hoàn và gây sỏi thận. Khi lượng phosphor trong cơ thể xuống quá thấp do thiếu dinh dưỡng hoặc nghiện rượu, triệu chứng có thể bao gồm yếu cơ hô hấp, rối loạn nhịp tim và thậm chí là tử vong. Thịt chế biến sẵn hoặc thịt đóng hộp rất giàu phosphate bởi phosphate là mộ thành phần phổ biến trong các chất bảo quản và tạo hương vị.

Bổ sung điện giải bằng đường ăn uống, chứ không phải là uống

Chúng ta thường nghĩ rằng bổ sung các chất điện giải thường thông qua các loại đồ uống thể thao, nhưng bạn cũng có thể bổ sung các chất điện giải thông qua việc ăn. Ăn để đảm bảo cân bằng điện giải cũng giống như ăn để duy trì sức khỏe tốt và là cách tốt nhất để tránh mất cân bằng điện giải. Các thực phẩm giàu các chất điện giải bao gồm khoai tây, trái bơ, rau bina, khoai lang, nấm, các loại đậu và các loại vitamin/khoáng chất.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

  facebook.com/BVNTP

  youtube.com/bvntp