✴️ Viên uống tránh thai kết hợp

Thuốc tránh thai kết hợp là viên uống chứa các loại nội tiết tố nữ tổng hợp gồm oestrogen và progesterone, đây là các nội tiết tố do buồng trứng sản xuất.

Điều kiện để mang thai là khi tinh trùng gặp trứng (noãn). Do đó, các biện pháp tránh thai sẽ nhằm mục đích ngăn tinh trùng gặp trứng hoặc ngăn sự rụng trứng xảy ra

Sơ lược về viên uống kết hợp

• Hiệu quả tránh thai của viên uống tránh thai kết hợp đạt 99% nếu sử dụng đúng cách. Tương đương với ít hơn 1 trong 100 trường hợp sử dụng viên uống tránh thai kết hợp trong vòng 1 năm có thể sẽ mang thai.
• Cách dùng đúng: uống mỗi ngày 1 viên trong 21 ngày rồi nghỉ thuốc 7 ngày, sau đó bắt đầu lặp lại chu kỳ tiếp theo. Trong tuần nghỉ thuốc sẽ hành kinh.
• Một số loại viên uống không có thời gian nghỉ thuốc hoặc thời gian nghỉ ngắn hơn, có thể giảm một số tác dụng phụ. Cần thảo luận cùng bác sĩ để chọn loại phù hợp.
• Cần uống thuốc cùng một khung giờ cố định hàng ngày. Có thể mang thai nếu không tuân thủ, quên uống thuốc, nôn hoặc tiêu chảy nặng.
• Một số thuốc làm giảm tác dụng của viên uống tránh thai kết hợp. Trao đổi với bác sĩ nếu đang sử dụng bất kỳ loại thuốc nào
• Viên tránh thai kết hợp có thể giúp cải thiện tình trạng kinh nguyệt lượng nhiều, đau bụng kinh, hội chứng tiền kinh nguyệt hoặc lạc nội mạc tử cung.
• Các tác dụng phụ nhẹ bao gồm thay đổi tâm trạng, buồn nôn, căng ngực và đau đầu – những tác dụng phụ này thường ổn định sau vài tháng sử dụng thuốc.
• Không có bằng chứng cho thấy viên uống tránh thai kết hợp gây tăng cân.
• Nguy cơ các tác dụng phụ nghiêm trọng như huyết khối và ung thư cổ tử cung rất thấp.
• Viên uống tránh thai kết hợp không phù hợp với những phụ nữ trên 35 tuổi và hút thuốc lá, hoặc có bệnh lý nền kèm theo.
• Viên uống tránh thai kết hợp không bảo vệ được các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs) vì vậy nên sử dụng kết hợp bao cao su để phòng tránh các bệnh lây truyền qua đường tình dục.
• Có thể có liên quan giữa viên uống tránh thai kết hợp và trầm cảm nhưng các bằng chứng chưa thống nhất và cần có thêm nghiên cứu.

 

Cơ chế hoạt động của viên tránh thai kết hợp

Cơ chế tránh thai

Viên uống tránh thai kết hợp ngăn sự rụng trứng tại buồng trứng. Tác dụng khác:

• Làm dày lớp chất nhầy ở cổ tử cung ngăn tinh trùng thâm nhập vào tử cung và gặp trứng.
• Làm mỏng lớp nội mạc tử cung, ngăn cản trứng được thụ tinh làm tổ và phát triển tại tử cung.

Viên uống tránh thai kết hợp đạt hiệu quả hơn 99% nếu sử dụng đúng cách. Một số phương pháp tránh thai khác có hiệu quả tốt hơn, như đặt dụng cụ tử cung, dụng cụ tử cung chứa progesterone, cấy que và tiêm thuốc tránh thai.

 

Viên uống tránh thai kết hợp có 3 loại chính:

Viên uống một pha 21 ngày

Đây là loại phổ biến nhất. Mỗi viên thuốc tránh thai có cùng một hàm lượng hormon. Uống một viên mỗi ngày trong 21 ngày và sau đó nghỉ 7 ngày tiếp theo. Biệt dược như Microgynon, Marvelon và Yasmin.

Viên uống theo pha 21 ngày

Viên uống gồm 2 hoặc 3 màu khác nhau tương ứng với mỗi pha trong một vỉ thuốc. Mỗi màu khác nhau tương ứng với hàm lượng hormon khác nhau. Uống một viên mỗi ngày trong 21 ngày sau đó nghỉ 7 ngày tiếp theo. Loại này cần uống theo đúng trình tự. Biệt dược như Logynon

Viên uống hằng ngày

Mỗi vỉ thuốc có hai loại viên khác nhau: 21 viên hoạt tính và 7 viên không hoạt tính (giả dược). Uống một viên mỗi ngày trong 28 ngày, không nghỉ giữa và cần uống đúng trình tự trên vỉ thuốc. Biệt dược như Microgynon ED.

Đọc kỹ hướng dẫn kèm theo trong vỉ thuốc. Nếu có bất kỳ vấn đề thắc mắc nào, cần liên hệ nhân viên y tế.

Phải uống thuốc theo hướng dẫn, bỏ thuốc hoặc uống cùng với một số loại thuốc khác có thể làm giảm hiệu quả tránh thai

 

Cách dùng viên 21 ngày – cách dùng chuẩn

• Uống viên đầu tiên trùng với ngày chính xác trong tuần được đánh dấu trên vỉ thuốc, hoặc viên đầu của màu thứ nhất (loại viên uống theo pha).
• Tiếp tục uống thuốc cùng một thời điểm cố định hàng ngày cho đến khi hết vỉ thuốc.
• Ngưng thuốc 7 ngày (trong thời gian này sẽ hành kinh).
• Bắt đầu vỉ thuốc tiếp theo vào ngày thứ 8 – cùng ngày với ngày đầu của tuần đầu tiên uống thuốc, không cần quan tâm đến còn hay đã sạch kinh.

Cách uống viên hằng ngày

• Uống viên đầu tiên từ vị trí đánh dấu “bắt đầu” trên vỉ thuốc . Đây là viên có hoạt tính.
• Tiếp tục uống mỗi ngày cùng một thời điểm và đúng theo trình tự cho đến khi hết vỉ thuốc (28 ngày).
• Trong 7 ngày sử dụng viên không có hoạt tính sẽ hành kinh.
• Bắt đầu vỉ thuốc tiếp theo sau khi uống hết vỉ đầu tiên mà không cần quan tâm đến còn kinh hay đã sạch kinh.

Điều chỉnh cách dùng

Có thể điều chỉnh cách sử dụng viên kết hợp theo cách phù hợp. Có thể uống thuốc trong 21 ngày và ngừng trong 4 ngày, hoặc uống liên tục không nghỉ. Để biết thêm thông tin, hãy trao đổi cùng với bác sĩ.

 

Thời điểm bắt đầu viên uống tránh thai kết hợp

Có thể bắt đầu uống thuốc vào bất kỳ thời điểm nào trong chu kỳ kinh nguyệt. Có hướng dẫn đặc biệt trong trường hợp sau sinh, sau phá thai hoặc sẩy thai. Hướng dẫn cũng có thể khác nếu có chu kỳ kinh nguyệt ngắn. Tham khảo tư vấn của bác sĩ trong những tình huống đó. Có thể cần sử dụng biện pháp tránh thai bổ sung trong ngày đầu sử dụng thuốc – điều này phụ thuộc vào thời điểm bắt đầu dùng thuốc trong chu kỳ kinh nguyệt.

Bắt đầu vào ngày đầu tiên của chu kỳ kinh

Nếu sử dụng viên kết hợp vào ngày đầu tiên trong chu kỳ kinh nguyệt có thể tránh thai và không cần bổ sung thêm biện pháp tránh thai khác.

Bắt đầu vào ngày thứ 5 của chu kỳ kinh hoặc sớm hơn

Nếu sử dụng thuốc vào ngày thứ 5 của chu kỳ kinh hoặc sớm hơn sẽ có thể tránh thai từ thời điểm đó.

Bắt đầu sau ngày thứ 5 của chu kỳ kinh

Không có hiệu quả tránh thai ngay lập tức và cần biện pháp tránh thai bổ sung cho đến khi dùng thuốc được 7 ngày. Nếu bắt đầu uống thuốc sau ngày thứ 5 của chu kỳ kinh, cần chắc chắn không có nguy cơ mang thai kể từ kỳ kinh cuối. Nếu không chắc chắn về khả năng mang thai trước khi bắt đầu uống thuốc, cần thử thai 3 tuần sau lần quan hệ tình dục không an toàn cuối cùng

 

Xử lý khi quên uống thuốc

Nếu quên một viên hoặc nhiều viên, hoặc bắt đầu vỉ thuốc trễ có thể làm giảm hiệu quả tránh thai. Khả năng có thai sau khi quên uống một hay nhiều viên phụ thuộc vào:

• Quên uống thuốc khi nào
• Quên uống bao nhiêu viên

Cần trao đổi ngay với bác sĩ về cách xử trí nếu quên uống thuốc.

 

Nôn và tiêu chảy

Nếu nôn trong vòng 3 giờ sau uống viên kết hợp, thuốc có thể không được hấp thụ hoàn toàn vào tuần hoàn. Uống một viên khác ngay lập tức và uống viên tiếp theo vào thời gian thường uống hàng ngày.

Nếu tiếp tục nôn, hãy sử dụng một biện pháp tránh thai khác cho đến khi uống lại thuốc tránh thai trong 7 ngày mà không bị nôn.

Tiêu chảy rất nặng (6 đến 8 lần đi cầu phân lỏng trong 24 giờ) có nghĩa là viên tránh thai không hoạt động hiệu quả. Tiếp tục uống thuốc như bình thường, nhưng sử dụng thêm biện pháp tránh thai bổ sung, như bao cao su, trong lúc bị tiêu chảy và 2 ngày sau hồi phục.

Thảo luận với bác sĩ để biết thêm thông tin nếu tình trạng nôn hoặc tiêu chảy vẫn tiếp tục

 

Đối tượng sử dụng

Có thể sử dụng thuốc đến khi mãn kinh nếu không có chống chỉ định và không hút thuốc. Tuy nhiên, viên uống tránh thai kết hợp không thích hợp cho tất cả mọi phụ nữ. Cần tham khảo ý kiến của nhân viên y tế.

Thuốc viên không phù hợp trong trường hợp:

• đang mang thai
• hút thuốc lá và 35 tuổi trở lên
• ngừng hút thuốc dưới một năm và 35 tuổi trở lên
• thừa cân
• sử dụng một số loại thuốc

Thuốc tránh thai kết hợp cũng không phù hợp nếu đang hoặc đã từng mắc bệnh sau:

• huyết khối tĩnh mạch, ví dụ như ở chân hoặc ở phổi
• đột quỵ hoặc những bệnh gây hẹp động mạch
• gia đình có thành viên bị huyết khối dưới 45 tuổi
• bất thường về tim hoặc bệnh tim, bao gồm cả tăng huyết áp
• đau nửa đầu nghiêm trọng, đặc biệt là kèm theo các tiền triệu
• ung thư vú
• bệnh về túi mật hoặc gan
• bệnh đái tháo đường có biến chứng hoặc đã bị đái tháo đường trên 20 năm

Sau khi sinh

Nếu vừa mới sinh con và đang không cho con bú, sau khi khám, có thể bắt đầu uống thuốc vào ngày thứ 21 sau khi sinh nhưng cần phải đến bác sĩ kiểm tra. Hiệu quả tránh thai ngay khi bắt đầu dùng thuốc.

Nếu bắt đầu uống muộn hơn 21 ngày sau sinh, cần có biện pháp tránh thai hỗ trợ (như bao cao su) trong 7 ngày tiếp theo.

Nếu đang cho con bú, không nên uống viên kết hợp cho đến 6 tuần sau sinh

Sau sẩy thai hoặc phá thai

Nếu sẩy thai hoặc phá thai, bắt đầu uống thuốc sau 5 ngày và hiệu quả tránh thai ngay khi dùng thuốc. Nếu bắt đầu uống thuốc sau khi sẩy thai hoặc phá thai muộn hơn 5 ngày, cần sử dụng biện pháp tránh thai hỗ trợ cho đến khi uống thuốc được 7 ngày.

Ưu điểm và nhược điểm

Một số ưu điểm bao gồm:

• không làm gián đoạn quan hệ tình dục
• kỳ kinh nguyệt đều, hành kinh lượng vừa phải và ít đau hơn
• giảm nguy cơ ung thư buồng trứng, tử cung và ruột già
• giảm các triệu chứng tiền kinh nguyệt
• đôi khi giảm mụn trứng cá
• bảo vệ chống lại bệnh viêm vùng chậu
• giảm nguy cơ u xơ, u nang buồng trứng và bệnh vú không phải ung thư

Một số nhược điểm:

• có thể gây ra các tác dụng phụ tạm thời ở lần đầu tiên sử dụng như đau đầu, buồn nôn
• căng tức ngực và thay đổi cảm xúc – nếu những tác dụng phụ này không biến mất sau vài tháng, có thể cần đổi loại thuốc khác.
• có thể gây tăng huyết áp
• không bảo vệ chống lại các bệnh lây truyền qua đường tình dục
• chảy máu đột ngột và nhỏ giọt thường xuất hiện trong vài tháng đầu tiên sử dụng thuốc
• có thể liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc một số bệnh nghiêm trọng như huyết khối và ung thư vú

 

Tương tác thuốc

Một số loại thuốc tương tác với viên thuốc kết hợp gây giảm tác dụng tránh thai. Một số tương tác được liệt kê bên dưới, nhưng danh sách này không đầy đủ. Nếu muốn kiểm tra các loại thuốc đang dùng có an toàn khi dùng cùng viên thuốc kết hợp hay không, có thể:

• hỏi nhân viên y tế
• đọc tờ thông tin dành cho bệnh nhân kèm vỉ thuốc

 

Thuốc kháng sinh

Thuốc kháng sinh rifampicin và rifabutin (được sử dụng điều trị bệnh lao và viêm màng não) làm giảm hiệu quả của viên tránh thai kết hợp. Các kháng sinh khác không có ảnh hưởng này.

Nếu đang kê đơn rifampicin hoặc rifabutin, nên đổi sang một biện pháp tránh thai khác. Nếu không, cần sử dụng biện pháp tránh thai hỗ trợ (như bao cao su) khi dùng thuốc kháng sinh và một thời gian ngắn sau đó. Nên trao đổi với bác sĩ để được tư vấn thêm.

 

Thuốc chống động kinh, HIV, và St John’s wort

Viên tránh thai kết hợp có thể tương tác với các loại thuốc có chứa hoạt chất tăng hoạt tính xúc tác của enzyme. Những hoạt chất này làm tăng tốc độ phân hủy các hormone tại gan, làm giảm hiệu quả của thuốc.

Ví dụ về chất hoạt chất tăng hoạt tính xúc tác của enzyme:

• thuốc động kinh carbamazepine, oxcarbazepine, phenytoin, phenobarbital, primidone và topiramate
• St John’s wort (cây Ban Âu, một loại thảo dược)
• thuốc kháng vi-rút sử dụng để điều trị HIV (nghiên cứu cho thấy có tương tác giữa những thuốc này và viên tránh thai chỉ chứa progestin và có thể ảnh hưởng đến sự an toàn và hiệu quả của thuốc tránh thai có thành phần progestin)

Bác sĩ có thể tư vấn sử dụng các biện pháp tránh thai thay thế hoặc hỗ trợ khi đang dùng bất kỳ loại thuốc nào trên.

 

Những nguy cơ khi dùng viên tránh thai kết hợp

Một số nguy cơ liên quan đến sử dụng viên tránh thai kết hợp. Tuy nhiên, những nguy cơ này là thấp.

 

Huyết khối

Estrogen trong thuốc tăng nguy cơ huyết khối. Nếu cục máu đông phát triển, có thể gây ra:

• huyết khối tĩnh mạch sâu (ở chân)
• thuyên tắc phổi (cục máu đông trong phổi của bạn)
• Đột quỵ
• Nhồi máu cơ tim

Nguy cơ hình thành cục máu đông là rất nhỏ, nhưng bác sĩ sẽ kiểm tra các yếu tố nguy cơ trước khi kê đơn.

 

Ung thư

Viên tránh thai kết hợp có thể làm tăng nguy cơ tiến triển ung thư vú, ung thư cổ tử cung, nhưng có thể làm giảm nguy cơ phát triển ung thư tử cung, ung thư buồng trứng và ung thư ruột.

Tuy nhiên, 10 năm sau khi ngừng uống thuốc, nguy cơ ung thư vú và ung thư cổ tử cung sẽ trở về như phụ nữ bình thường.

Viên thuốc kết hợp có ở đâu:

Những nơi có thể tiếp cận biện pháp tránh thai bao gồm:

• phòng khám tránh thai cộng đồng
• một số phòng khám sinh dục (GUM)
• phòng khám sức khỏe tình dục – cung cấp dịch vụ tránh thai và xét nghiệm STI
• bác sĩ gia đình hoặc y tá
• một số dịch vụ dành cho thanh niên
•  

Đổi loại thuốc tránh thai phối hợp khác?

Nếu muốn được tư vấn về việc thay đổi loại thuốc tránh thai, hãy đến gặp bác sĩ (chuyên viên kế hoạch hóa gia đình) hoặc phòng khám sức khỏe tình dục.

Khi đổi thuốc, không nên nghỉ giữa các vỉ thuốc, nên bắt đầu uống loại thuốc mới ngay lập tức hoặc đợi đến ngày hôm sau khi uống

viên cuối cùng của vỉ thuốc cũ.

Có thể sử dụng các phương pháp tránh thai thay thế trong quá trình chuyển đổi vì viên thuốc mới có thể cần thời gian ngắn để phát huy tác dụng.

 

Trường hợp dưới 16 tuổi

Các dịch vụ tránh thai miễn phí và được bảo mật, kể cả đối với những người dưới 16 tuổi.

Những trường hợp dưới 16 tuổi và muốn tránh thai, bác sĩ sẽ không báo cho cha mẹ (hoặc người chăm sóc) sau khi tư vấn đầy đủ các thông tin cũng như quyết định của đối tượng mong muốn tránh thai.

Các bác sĩ làm việc theo những nguyên tắc nghiêm ngặt khi tiếp xúc với những người dưới 16 tuổi và sẽ khuyến khích những người trường hợp này cân nhắc trao đổi với cha mẹ nhưng không bắt buộc.

Trong một số trường hợp, nhân viên y tế có thể cần phải thông tin cho những bên liên quan nếu nghi ngờ bị hãm hại, như bị lạm dụng, vấn đề này rất nghiêm trọng và bác sĩ thường sẽ thảo luận với những người dưới 16 tuổi trước khi đưa ra quyết định.

 

Tài liệu tham khảo:

https://www.nhs.uk/conditions/contraception/combined-contraceptive-pill/

 

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

  facebook.com/BVNTP

  youtube.com/bvntp