Cấp cứu ngừng tuần hoàn nâng cao

ĐẠI CƯƠNG

Hồi sinh tim phổi cơ bản (BLS) giúp duy trì dòng máu tuy nhỏ nhưng vô cùng quan trọng cho não và tim. Hồi sinh tim phổi nâng cao (ACLS) nhằm kiểm soát tưới máu não và tim tốt hơn nữa và nhanh chóng tái lập lại tuần hoàn vả quan trọng nhất là tiến hành sốc điện càng sớm càng tốt. sốc điện cấp cứu phá rung thất sẽ có hiệu quả nhất nếu được thực hiện trong vòng 5 phút đầu sau ngừng tim. Hồi sinh tim phổi kết hợp với sốc điện sớm trong vòng 3 đến 5 phút đầu tiên sau khi ngừng tuần hoàn có thể đạt tỉ lệ cứu sống lên đến 50% - 75%.

CHÁN ĐOÁN

Chẩn đoán xác định

Chẩn đoán xác định ngừng tuần hoàn dựa vào 3 dấu hiệu: mất ý thức đột ngột, ngừng thở, mất mạch cảnh.

Chẩn đoán phân biệt

Phân biệt vô tâm thu với rung thất sóng nhỏ: cần xem điện tim trên ít nhất 2 chuyển đạo.

Phân biệt phân li điện cơ với sốc, trụy mạch: cần bắt mạch ở 2 vị trí trờ lên.

Phân biệt mất mạch cảnh/mạch bẹn do tắc mạch: cần bắt mạch ờ 2 vị trí trờ lên.

Chẩn đoán nguyên nhân

Song song với cấp cửu hồi sinh tim phổi, cần nhanh chóng tìm kiếm nguyên nhân gây NTH đề giúp cấp cứu có hiệu quả và ngăn ngừa tái phát. Lưu ý, 12 nguyên nhân thường gặp và có thể điều trị nhanh chóng (xem quy trình cấp cứu cơ bản NTH).

XỬ TRÍ CẤP CỨU

Xử trí cấp cứu NTH được khởi động ngay từ khi phát hiện trường hợp nghi ngờ NTH.

Cần có 1 người là chỉ huy để phân công, tổ chức công tác cấp cứu đúng trình tự và đồng bộ.

Cần ghi chép các thông tin cần thiết và tiến trinh cấp cứu.

Thiết lập không gian cấp cứu đủ rộng và hạn chế tối đa các nhân viên hoặc những người không không tham gia cấp cứu vào và làm cản trở công tác cấp cứu.

Tiến hành ngay hồi sinh tim phổi cơ bản (ABC), đồng thời gọi hỗ trợ khi phát hiện bệnh nhân nghi ngờ bị NTH (không cử động, không phản ứng khi lay gọi...) [xem quy trình cấp cứu cơ bản NTH].

Ghi điện tim sớm ngay khi có thể và sốc điện ngay nếu có chì định

Nhanh chóng ghi điện tim và theo dõi điện tim trên mảy theo dõi.

Nhận định 3 dạng điện tim: rung thất/nhịp nhanh thất, vô tâm thu, phân li điện cơ.

Rung thất hoặc nhịp nhanh thất vô mạch

Tiến hành sốc điện ngay: sốc 360J (máy sốc điện 1 pha); 120 - 200J (máy sốc điện 2 pha). Tiến hành ngay 5 chu kì ép tim/thổi ngạt sau mỗi lần sốc điện.

Các thuốc dùng trong xử trí rung thất: adrenalin, amiodaron, magiê sultat, lidocain (xylocain), vasopressin, procainamid.

Xử trí vô tâm thu

Vô tâm thu là tình trạng hình ảnh sóng điện tim là đường thẳng nhưng phải kiếm tra ít nhất ờ 2 chuyển đạo điện tim để không nhầm với rung thất sóng nhò.

Tiến hành ngay hồi sinh tim phổi cơ bản, đặt NKQ càng sớm cảng tốt và đảm bảo thông khí có hiệu quả. Đặt ngay đường truyền tĩnh mạch lớn, theo dõi điện tim trên máy monitor nếu có. Nếu có loạn nhịp dùng ngay thuốc chống loạn nhịp thích hợp.

Đánh giá và tìm kiếm tình trạng vẫn còn dòng tuần hoàn nhưng yếu (giả phân li điện cơ) bằng siêu âm tim làm nhanh tại giường.

Nhanh chỏng tìm kiếm các nguyên nhân gây ra NTH (xem quy trình cấp cứu cơ bản NTH) và xử trí theo nguyên nhân.

Nếu có thể đặt ngay tạo nhịp ngoài qua da.

Các thuốc dùng trong xử trí phân li điện cơ: adrenalin, atropin.

Xử trí phân li điện cơ

Phân li điện cơ là tình trạng có hình ảnh sóng điện tim nhưng không bắt được mạch cảnh.

Tiến hành ngay hồi sinh tim phổi cơ bản, đặt NKQ càng sớm càng tốt và đảm bảo thông khí có hiệu quả. Đặt ngay đường truyền tĩnh mạch lớn, theo dõi điện tim trên máy monitor nếu có. Nếu có loạn nhịp dùng ngay thuốc chống loạn nhịp thích hợp. Đánh giá và tìm kiếm tình trạng vẫn còn dòng tuần hoàn nhưng yếu (giả phân li điện cơ) bằng siêu âm tim làm nhanh tại giường.

Nhanh chóng tìm kiếm các nguyên nhân gây ra NTH (xem quy trình cấp cứu cơ bản NTH) và xử trí theo nguyên nhân.

Các thuốc dùng trong xử trí phân li điện cơ: adrenàlin, atropin (nếu nhịp tim chậm), natri bicarbonat truyền tĩnh mạch nếu có toan hóa máu.

PHÒNG BỆNH

NTH thường xảy ra đột ngột, không dự đoán trước được. Tất cả các nhân viên cấp cứu, nhân viên y tế cứu hộ phải được tập luyện và chuẩn bị sẵn sàng cấp cứu NTH. Các xe cấp cứu, các cơ sờ cấp cứu cần có các phương tiện và thuốc cắp cứu cần thiết cho cấp cứu NTH.

PHÁC ĐỒ XỬ TRÍ CẤP CỨU NÂNG CAO ĐỐI VỚI RUNG THẤT VÀ NHỊP NHANH THẤT VÔ MẠCH

BẮT ĐẦU CÁC BƯỚC ABCD CỦA HỒI SINH TIM PHỔI (HSTP) CƠ BẢN
(HSTP cơ bản + xốc điện khử rung)

Đánh giá đáp ứng của nạn nhân.

Khỏi đông hệ thống cấp cứu ngừng tim.

Gọi máy khử rung.

A: Đường thờ (Airway): áp dụng các biện pháp khai thông đường thở.

B: Hô hấp (Breathing): tiến hành 2 nhịp thổi ngạt, môi nhịp thổi ngạt trong vòng 1 giây.

C:Tuần hoàn (Circulation): ép tim ngoài lồng ngực: 30 lần ép tim/2 lần thông khí tới khi chuẩn bị song máy khử rung.

D: Khử rung (Dehbrillation): đánh giá và tiễn hành làm sốc điện nếu có rung thất và nhịp nhanh thất vô mạch, đánh 1 lần sốc điện (360J với máy sốc điện một pha hay 150 - 200J với máy sốc điện hai pha).

PHÁC ĐỒ XỬ TRÍ CÁP CỨU NÂNG CAO ĐỐI VỚI TÌNH TRẠNG CÓ HOẠT ĐỘNG ĐIỆN SONG KHÔNG CÓ MẠCH

PHÁC ĐỒ XỬ TRÍ CÁP CỨU NÂNG CAO ĐỐI VỚI VÔ TÂM THU

Đánh giá các chỉ số lâm sàng chỉ dẫn: không còn chi định cấp cứu (VD: dấu hiệu chúng tỏ bệnh nhàn đã tử vong).

Đặt máy tạo nhịp không được khuyến cáo chỉ định thường quy để điều trị vô tâm thu ngoại trừ trong các trường hợp được chọn lọc như vô tâm thu xảy ra trong quá trinh làm thủ thuật.

Adrenalin 1mg TM 3-5phút/lần.

Nếu không có hiệu quả, có thể dùng liều cao hơn (tới 0,2mg/kg) nhưng không được Hội Tim mạch Mỹ khuyến cáo.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

American Heart Association, 2005. “AHA Guideline for CPR and ECC". Circulation. 2005, 112 (suppl 4): S1, (trang web: www.circulationaha.org).

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP