Dấu hiệu của testosterone cao ở nam giới
Một nghiên cứu năm 2017 với hơn 9.000 nam giới sống ở Châu Âu và Hoa Kỳ cho thấy tổng lượng testosterone bình thường ở nam giới từ 19–39 tuổi là 264–916 nanogram trên mỗi decilit (ng/dl). Mức cao hơn mức này là cao bất thường. Nam giới có mức testosterone rất cao có thể gặp phải các tình trạng như:
- Nổi mụn;
- Nóng nảy;
- Mọc lông nhiều;
- Đau đầu;
- Các vấn đề về tim hoặc gan;
- Huyết áp cao;
- Ham muốn tình dục cao;
- Tăng khẩu vị;
- Mất ngủ;
- Số lượng tinh trùng thấp;
- Tâm trạng bồn chồn;
- Phì đại tuyến tiền liệt, có thể gây khó đi tiểu;
- Phù chân và bàn chân;
- Tăng cân không rõ nguyên do.
Nguyên nhân ở nam giới
Việc mức testosterone cơ bản cao ở nam giới xảy ra một cách tự nhiên là điều hiếm gặp. Thông thường, mức testosterone cao bất thường ở nam giới là do sử dụng steroid đồng hóa. Trường hợp này thường xuyên gặp ở các vận động viên và người tập thể hình sử dụng những loại thuốc này để cải thiện hiệu suất thể thao và xây dựng khối lượng cơ.
Các nguyên nhân khác của mức testosterone cao ở nam giới bao gồm khối u ở tuyến thượng thận hoặc tinh hoàn. Các khối u tuyến thượng thận sản xuất hormone giới tính là rất hiếm (2 phần triệu). Các khối u này có thể là lành tính hoặc ác tính.
Dấu hiệu của testosterone cao ở phụ nữ
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), tổng lượng testosterone bình thường ở phụ nữ trưởng thành là 8,37–48,8 ng/dl. Kết quả trên ngưỡng này cho thấy mức testosterone cao bất thường. Testosterone cao ở phụ nữ có thể gây ra:
- Nổi mụn;
- Lo lắng hoặc trầm cảm;
- Da sạm đen, dày lên;
- Giọng trầm hơn;
- Âm vật mở rộng;
- Mọc nhiều lông trên mặt và cơ thể;
- Tăng khối lượng cơ;
- Kinh nguyệt không đều;
- Mất ham muốn tình dục;
- Giảm kích thước ngực;
- Rụng tóc;
- Tăng cân.
Nguyên nhân ở nữ
Tương tự như nam giới, nữ giới có thể có mức testosterone cao do sử dụng steroid đồng hóa hoặc các khối u của tuyến thượng thận hoặc buồng trứng. Ngoài ra, testosterone cao bất thường ở phụ nữ thường do một tình trạng sức khỏe, chẳng hạn như:
Hội chứng buồng trứng đa nang
Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất của testosterone cao ở phụ nữ. PCOS ảnh hưởng đến 20% tất cả phụ nữ trong độ tuổi sinh sản.
Các dấu hiệu và triệu chứng bao gồm chu kỳ kinh nguyệt không đều, không rụng trứng, lông mọc trên cơ thể và siêu âm phát hiện u nang trên buồng trứng. Các bác sĩ không biết nguyên nhân chính xác của PCOS.
Các biến chứng có thể xảy ra của PCOS bao gồm vô sinh, béo phì, tiểu đường loại 2 và bệnh tim. Điều trị kịp thời có thể làm giảm nguy cơ biến chứng này.
Tăng sản thượng thận bẩm sinh
Tăng sản thượng thận bẩm sinh (CAH) là một nhóm các rối loạn di truyền hiếm gặp ảnh hưởng đến tuyến thượng thận. Những người bị CAH thiếu một trong những enzym cần thiết để điều chỉnh việc sản xuất một số hormone có thể dẫn đến sản xuất quá mức testosterone.
CAH có thể từ nhẹ đến nặng và không có phương pháp chữa khỏi tình trạng này. Việc điều trị có thể làm giảm các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Chẩn đoán testosterone cao
Một số phương thức sau có thể được sử dụng để chẩn đoán testosterone cao ở nam và nữ:
Khám sức khỏe
Bác sĩ có thể kiểm tra các dấu hiệu và triệu chứng của testosterone cao, bao gồm nhiều lông trên cơ thể, mụn trứng cá, tăng khối lượng cơ cũng như các vấn đề về ham muốn tình dục và tâm trạng.
Đối với phụ nữ, bác sĩ có thể hỏi về các vấn đề với chu kỳ kinh nguyệt.
Xét nghiệm máu
Xét nghiệm máu giúp kiểm tra nồng độ hormone testosterone, glucose và cholesterol. Do sự tiết testosterone thường cao nhất vào những giờ sáng sớm, vì vậy, xét nghiệm sẽ lấy máu để xét nghiệm vào buổi sáng.
Siêu âm
Bác sĩ có thể kiểm tra PCOS bằng cách siêu âm buồng trứng và tử cung.
Điều trị
Phương pháp điều trị cho testosterone cao sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân cơ bản gây ra tình trạng này. Ngoài ra cần kết hợp thêm các biện pháp thay đổi lối sống:
Ngừng sử dụng steroid hoặc testosterone bổ sung
Khi mức testosterone quá cao do sử dụng steroid đồng hóa hoặc bổ sung testosterone, việc ngừng sử dụng những chất này thường sẽ giải quyết được vấn đề.
Trong một nghiên cứu, 88,4% nam giới bổ sung testosterone không sản xuất tinh trùng. Tuy nhiên, 6 tháng sau khi ngừng sử dụng các chất bổ sung, 65% những trường hợp đã bắt đầu sản xuất tinh trùng trở lại.
Điều trị khối u hoặc ung thư
Nếu sự phát triển của khối u hoặc ung thư góp phần làm tăng mức testosterone cao thì việc điều trị vấn đề sẽ giúp giảm mức testosterone.
Phẫu thuật là cần thiết để loại bỏ khối u. Trong trường hợp ung thư, các phương pháp điều trị khác chẳng hạn như hóa trị hoặc xạ trị cũng có thể cần thiết.
Thuốc
Các thuốc sử dụng cho testosterone cao bao gồm:
- Eflornithine (Vaniqa), kem bôi tại chỗ làm chậm sự phát triển của lông mặt;
- Glucocorticosteroid giúp làm giảm viêm;
- Metformin - thuốc tiểu đường loại 2 có thể hỗ trợ khả năng sinh sản ở những người bị PCOS
- Thuốc tránh thai;
- Progestin có thể điều chỉnh kinh nguyệt và hỗ trợ khả năng sinh sản;
- Spironolactone (Aldactone), một loại thuốc lợi tiểu điều chỉnh nồng độ muối và nước trong cơ thể và làm giảm sự phát triển của lông và tóc ở phụ nữ
Cách kiểm soát các triệu chứng
Thay đổi lối sống và các biện pháp khắc phục tại nhà có thể giúp kiểm soát các triệu chứng. Trong một số trường hợp có thể làm giảm mức testosterone.
Kiểm soát cân nặng
Cần đạt được và duy trì trọng lượng cơ thể vừa phải để giúp cân bằng nội tiết tố. Ví dụ, ở những người bị PCOS, giảm cân từ 5–10% trọng lượng cơ thể có thể cải thiện các triệu chứng và giảm mức testosterone.
Thay đổi chế độ ăn uống
Một nghiên cứu năm 2015 cho thấy chế độ ăn ít tinh bột, ít sữa đã giúp giảm mức testosterone ở phụ nữ mắc PCOS sau 8 tuần đồng thời cũng cải thiện độ nhạy insulin. Kháng insulin là một biến chứng của PCOS.
Các liệu pháp tẩy lông
Một số phương pháp điều trị tại nhà hoặc điều trị thẩm mỹ có thể loại bỏ lông trên mặt và các vùng trên cơ thể, các lựa chọn có thể áp dụng là:
- Cạo râu;
- Tẩy lông;
- Sử dụng các thuốc chuyên dụng.
Cạo hay tẩy lông là phương pháp tạm thời. Để có kết quả lâu dài hơn có thể cân nhắc phương pháp triệt lông bằng điện phân hoặc laser.
Khi nào cần hỗ trợ từ y tế?
Những cá nhân có dấu hiệu của testosterone cao nên nói chuyện với bác sĩ để tìm ra nguyên nhân vì nếu không điều trị có thể làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề về tim và gan cũng như các tình trạng nghiêm trọng khác.
Một nghiên cứu năm 2020 cho thấy testosterone cao có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2, PCOS, ung thư vú và ung thư nội mạc tử cung ở phụ nữ. Nó cũng có thể làm tăng nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt ở nam giới nhưng có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 ở họ.
Tóm lược
Testosterone cao ở nam và nữ có thể gây ra nhiều triệu chứng, bao gồm mọc lông mặt và cơ thể, vô sinh…
Ở nam giới, nguyên nhân gây testosterone cao thường xuyên nhất là do sử dụng steroid đồng hóa hoặc bổ sung testosterone. Khác với phụ nữ thường là kết quả của một tình trạng bệnh lý.
Những người có các triệu chứng của testosterone cao nên đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị nhằm tránh các nguy cơ như vô sinh, ung thư và các vấn đề khác.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
