Phản ứng da do tiêm vaccine
Hầu hết các phản ứng da liên quan tới vaccine là hậu quả của phản ứng viêm thông thường của cơ thể với dị nguyên. Những phản ứng viêm này không liên quan đến dị ứng nên hầu hết bệnh nhân có thể tiêm liều vaccine tiếp theo một cách an toàn. Một nguyên nhân ít phổ biến của phản ứng da là dị ứng với vaccine hoặc thành phần của vaccine.
Phản ứng viêm của da
|
Vaccin / thành phần |
Phản ứng da |
Nguyên nhân |
|
Hầu hết các loại vaccin |
Phản ứng tại vị chí tiêm như sưng, đỏ và/hoặc đau xuất hiện tới 80% sau tiêm vaccine tuỳ thuộc vào loại vaccine. Những phản ứng tại chỗ thường xuất hiện trong vòng vài giờ sau tiêm, chúng thường nhẹ và không cần điều trị. |
Phản ứng viêm thông thường của cơ thể với dị nguyên. |
|
Vaccine sởi, quai bị và Rubela (MMR) |
Phát ban thoáng qua nhiều nhất 5% số người được tiêm vaccine. |
Vaccine chứa virus sống giảm độc lực, thường là vaccine có chứa virus sởi giảm độc lực |
|
Vaccine thuỷ đậu |
Sang thương thuỷ đậu có thể xuất hiện tại vị trí tiêm khoảng 3% trường hợp. Trong 3% khác các sang thương có thể rõ ràng hơn. Phát ban zona hiếm gặp sau khi tiêm vaccine thuỷ đậu. |
Một vaccine sống giảm độc lực khác có thể là nguyên nhân gây ra bệnh do vaccin đó chủng ngừa. |
|
Độc tố uốn ván và bạch hầu |
Phản ứng quá mẫn (còn gọi là Arthus-type) – phản ứng tại chỗ hiếm và nghiêm trọng (sưng, đỏ và đau). Đây không phải là dị ứng. |
Được cho là do nồng độ kháng thể quá cao, thường gây ra do quá nhiều độc tố. |
|
Nhôm hydroxit |
Xuất hiện các nốt dưới da (các cục nhỏ dưới da) ở 19% bệnh nhân. Những nốt này thường mất sau vài tháng. Đây không phải là dị ứng. |
Phản ứng không đặc hiệu với dị nguyên |
|
Độc tố uốn ván và bạch hầu |
Mề đay lan toả, phù mạch và phát ban không đồng nhất gặp ở 5-13% người được tiêm. |
Những nghiên cứu chỉ ra rằng hầu hết các phản ứng từ nhẹ đến trung bình là do sự hoạt hoá không đặc hiệu của tình trạng viêm hệ thống bị kích hoạt bởi lượng lớn thành phần vi khuẩn trong vaccin. Mũi tiêm thứ 2 của vaccine gây ra phản ứng trên thường được dung nạp tốt. |
Phản ứng dị ứng
Viêm da tiếp xúc dị ứng
Viêm da tiếp xúc dị ứng tại chỗ có thể gây ra bởi những thành phần của vaccine. Lịch sử ghi nhận viêm da là do neomycin và thomersal. Thiomersal không còn được xuất hiện trong vaccin ở New Zealand nữa nhưng có thể được sử dụng trong một số vaccin ở những nơi khác.
Dị ứng do tiếp xúc được xác định bằng test thuốc dưới da bằng các chất có nguy cơ gây dị ứng trong vaccine.
Viêm da sau tiêm vaccine cúm
Bệnh nhân trên bị viêm da vùng tay từ lâu và tiến triển thành viêm da toàn thân nghiêm trọng ngay sau khi được tiêm mũi vaccine ngừa cúm đầu tiên.
Phản vệ
Phản vệ là phản ứng dị ứng nghiêm trọng với tần suất xuất hiện khoảng 1/1.000.000 liều vaccine. Phản ứng dị ứng này gây bởi chính kháng nguyên trong vaccine hoặc những thành phần khác của vaccine như protein động vật, kháng thể, chất bảo quản hoặc chất ổn định; gelatin, trứng, gà hoặc/và men.
Phản ứng phản vệ thường xuất hiện trong khoảng 4 giờ sau tiêm vaccin và liên quan đến nhiều hệ thống trong cơ thể như mày đay, phù mạch, khó thở và huyết áp thấp. Phản vệ nghiêm trọng có thể đe doạ tính mạng. Nếu xuất hiện phản ứng phản vệ phải ngay lập tức hồi sức cấp cứu. Sau đó, bệnh nhân nên được test dưới da kiểm tra dị ứng (dưới sự giám sát y tế cẩn thận) và không nên tiêm liều vaccine tiếp theo. Một xét nghiệm máu có tên RAST hoặc EAST có thể dùng để loại trừ dị ứng với trứng.
Mề đay do thuốc mà không có phản vệ cũng có thể gây ra do vaccine.
Hồng ban đa dạng
Hồng ban đa dạng đôi khi gây ra bởi vaccine. Hồng ban đa dạng đặc trưng bởi các sang thương hình bia ở bàn tay, bàn chân và cẳng chân. Phản ứng này được báo cáo sau khi tiêm phòng các vaccine sởi/quai bị/ rubella, bạch hầu/ho gà, uốn ván, viêm gan A/B, HPV và viêm màng não.
Hội chứng Stevens-Johnson/nhiễm độc hoại tử thượng bì cũng được báo cáo xuất hiện sau tiêm chủng, tuy nhiên rất hiếm. Đây là những tình trạng rất nghiêm trọng khi mà da và niêm mạc bị sưng phù và trợt loét.
Nhiễm virus
Tiêm vaccine nhằm mục đích phòng ngừa bệnh do virus gây ra. Các bệnh nhân đang điều trị liệu pháp ức chế miễn dịch nên tránh vaccine sống. Trong trường hợp này virus có thể lan rộng. Ví dụ như vaccin ngừa bệnh Zona cấm dùng ở những bệnh nhân này vì nguy cơ bệnh Zona lan toả và có thể gây tử vong.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
