Còi xương ở trẻ do thiếu vitamin D

Cách phát hiện trẻ bị còi xương

Biểu hiện sớm của bệnh còi xương là trẻ hay quấy khóc, nôn trớ, ngủ không yên giấc, ra mồ hôi trộm, rụng tóc phía sau đầu.

Nếu không điều trị, sau vài ba tuần dần dần xuất hiện các triệu chứng ở xương. Tùy theo lứa tuổi khi trẻ bị còi xương các biến đổi ở xương thường khác nhau.

– Ở trẻ nhỏ có thể sờ thấy xương sọ mềm, do tư thế nằm nên đầu dễ bị méo, đầu bẹt phía sau hoặc một bên. Thóp rộng chậm liền, bờ thóp mềm, đầu to có bướu, răng mọc chậm, men răng xấu.

– Trẻ lớn hơn thường có biến đổi ở xương lồng ngực, có chuỗi hạt sườn. Các xương chỉ xuất hiện vòng cổ tay, cổ chân. Các cơ nhão làm cho trẻ chậm biết lẫy, bò, ngồi, đứng, đi.

Trẻ bị còi xương

Nếu không điều trị kịp thời sẽ để lại di chứng ở hệ xương. Lồng ngực biến dạng, ngực dô phía trước như ngực gà, gù vẹo cột sống, chân tay cong, chân vòng kiềng (chữ O) hoặc chân chữ bát (chữ X), khung chậu hẹp.

Các biến dạng của xương làm giảm chiều cao của trẻ, hạn chế chức năng hô hấp, thay đổi dáng đi và ảnh hưởng xấu đến sinh đẻ sau này đối với trẻ gái. Ngoài ra, trẻ còn bị xanh xao thiếu máu và hay bị viêm phổi tái đi tái lại nhiều lần.

Nguyên nhân còi xương

Còi xương là do thiếu vitamin D. Khi thiếu Vitamin D sẽ làm giảm hấp thụ canxi ở ruột, cơ thể huy động canxi ở xương vào máu gây rối loạn quá trình khoáng hoá xương.

Vitamin D là vitamin tan trong chất béo và có trong thức ăn động vật như gan, cá, trứng, sữa… nhưng nguồn cung cấp chủ yếu là do cơ thể tổng hợp vitamin D từ chất tiền vitamin D ở dưới da dưới tác động quang hóa của tia cực tím ánh sáng mặt trời.

Các yếu tố nguy cơ gây còi xương:

Thiếu ánh sáng mặt trời

Do yếu tố địa lý, khí hậu, mùa đông, vùng núi sương mù, phong tục tập quán kiêng cữ giữ trẻ trong nhà, nhà ở chật chội, ô nhiễm môi trường đều hạn chế sự tiếp xúc da với ánh sáng mặt trời.

Tình trạng thiếu vitamin D ở người mẹ trong thời gian mang thai

Trẻ sơ sinh chủ yếu dựa vào lượng vitamin D dự trữ thu được qua nhau thai, trong sữa mẹ. Do đó nếu thiếu vitamin D, canxi ở người mẹ mang thai dễ làm cho trẻ bị còi xương sớm.

Thiếu vitamin D sẽ gây còi xương ở trẻ

Do chế độ dinh dưỡng của trẻ

Trẻ nuôi nhân tạo bằng sữa bò dễ bị còi xương hơn trẻ bú mẹ, mặc dù hàm lượng vitamin D trong cả 2 loại sữa đều thấp (10 – 20 đơn vị/100ml) nhưng vitamin D trong sữa mẹ dễ hấp thu hơn, tỷ lệ canxi/phospho thích hợp. Tuy nhiên, không thể dựa vào nguồn sữa mẹ duy nhất để phòng chống còi xương.
Cho trẻ ăn bổ sung sớm bột, mắm, muối, mì chính, trẻ dễ bị còi xương vì trong bột có nhiều acid phytic làm giảm hấp thu vitamin D, canxi ở ruột.

Tình trạng dinh dưỡng của trẻ

Trẻ sinh nhẹ cân (dưới 2500 mg) hay bị còi xương do cơ thể không dự trữ đủ muối khoáng và vitamin D trong thời kỳ bào thai, đồng thời hệ thống men tham gia chuyển hoá vitamin D còn yếu.
Trẻ suy dinh dưỡng thường hay rối loạn hấp thu các chất dinh dưỡng kể cả vitamin D, canxi, đồng thời thiếu hụt men trong chuyển hóa vitamin D.
Bệnh tật: Tiêu chảy kéo dài, nhiễm ký sinh trùng đường ruột, viêm gan tắc mật… đều có ảnh hưởng đến hấp thụ vitamin D dễ bị còi xương.

Phòng và điều trị còi xương

Còi xương là một bệnh có thể phòng tránh được và ít tốn kém vì nước ta quanh năm đều có ánh nắng mặt trời. Ngoài ra, cần lưu ý những điều sau:

– Trong thời gian mang thai, người mẹ nên tắm nắng bằng cách đi dạo ngoài trời để tiếp nhận vitamin D, đồng thời ăn uống đủ chất để phòng tránh sinh non, suy dinh dưỡng bào thai.

– Trẻ sau khi sinh cần được bú mẹ ngay, cho trẻ bú hoàn toàn trong 6 tháng đầu, từ 6 tháng trở lên bắt đầu cho ăn bổ sung, chú ý cho thêm dầu mỡ, rau xanh.

– Phòng ở của trẻ cần thoáng mát có nhiều ánh sáng. Từ tháng đầu sau sinh cả mẹ và con cần được tắm nắng, chú ý không để trẻ bị nhiễm lạnh hoặc quá nóng, chỉ cần để hở hai cẳng chân cho da của trẻ tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Trẻ lớn hơn có thể tắm nắng buổi sáng, thời gian tăng dần từ 5 – 20 phút.

Để phòng chống còi xương ở trẻ cần bổ sung đủ lượng vitamin D

– Đối với những trẻ ít được tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, trẻ sinh nhẹ cân (dưới 2500 g) thì từ tuần thứ hai nên cho uống vitamin D (400 đơn vị/ngày), uống liên tục trong năm đầu.

– Nếu trẻ bị còi xương thì cho uống vitamin D 2000 – 4000 đơn vị/ngày kéo dài 6 – 8 tuần. Tránh dùng vitamin D liều cao dễ gây ngộ độc. Khi trẻ bị ngộ độc vitamin D thường biểu hiện nôn, buồn nôn, chán ăn, mệt mỏi, nhức đầu, táo bón hoặc tiêu chảy… Các triệu chứng này sẽ hết khi ngừng uống vitamin D.

Trong một số trường hợp uống quá liều vitamin D kéo dài sẽ làm tăng canxi máu và vôi hóa mạch máu gây sỏi thận.

– Trẻ còi xương do thiếu vitamin D thường thiếu cả canxi, cần cho trẻ uống thêm canxi 0,5 – 1g/ngày.

– Ngoài ra, cũng cần cho trẻ tắm nắng kết hợp với chế độ ăn đủ protein năng lượng và các vi chất dinh dưỡng để nâng cao hiệu quả điều trị còi xương./.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP