Dậy thì sớm ở bé gái: nguyên nhân và cách phòng ngừa

Như thế nào là dậy thì sớm?

Dậy thì sớm là khi cơ thể của trẻ bắt đầu thay đổi để trở thành người trưởng thành quá sớm. Tuổi dậy thì sớm khởi phát trước 8 tuổi ở bé gái và trước 9 tuổi ở bé trai.

Dậy thì bao gồm sự phát triển nhanh chóng của xương và cơ bắp, thay đổi hình dạng và kích thước cơ thể đồng thời phát triển khả năng sinh sản.

Nguyên nhân dậy thì sớm ở bé gái

Não bắt đầu quá trình sản xuất một loại hormone gọi là hormone giải phóng gonadotropin (GnRH). Khi hormone này đến tuyến yên (một tuyến nhỏ hình hạt đậu ở đáy não) sẽ dẫn đến việc sản xuất nhiều hormone trong buồng trứng ở nữ (estrogen). Estrogen có liên quan đến sự tăng trưởng và phát triển của các đặc tính tình dục nữ.

Có hai loại dậy thì điển hình là dậy thì sớm trung ương hay dậy thì sớm ngoại vi:

Dậy thì sớm trung ương

Nguyên nhân của loại dậy thì sớm này thường không thể được xác định.

Ở dậy thì sớm trung ương, quá trình dậy thì bắt đầu quá sớm. Trong một số ít trường hợp, dậy thì sớm trung ương có thể được gây ra bởi:

Một khối u trong não hoặc tủy sống (hệ thống thần kinh trung ương)
Một khiếm khuyết trong não khi sinh, chẳng hạn như tích tụ chất lỏng dư thừa (tràn dịch não) hoặc một khối u không ung thư (hamartoma)
Bức xạ đến não hoặc tủy sống
Tổn thương não hoặc tủy sống
Hội chứng McCune-Albright – một bệnh di truyền hiếm gặp ảnh hưởng đến xương, màu da và gây ra các vấn đề về nội tiết tố
Tăng sản thượng thận bẩm sinh – một nhóm các rối loạn di truyền liên quan đến sản xuất hormone bất thường của tuyến thượng thận
Suy giáp – một tình trạng mà tuyến giáp không sản xuất đủ hormone

dậy thì sớm

Dậy thì sớm ngoại vi

Dậy thì sớm ngoại vi có mức độ phổ biến ít hơn so với dậy thì sớm trung ương và không có sự tham gia của hormone trong não (GnRH). Thay vào đó, nguyên nhân là giải phóng estrogen vào cơ thể vì các vấn đề với buồng trứng, tuyến thượng thận hoặc tuyến yên.

Ở cả bé gái và bé trai, những điều sau đây có thể dẫn đến dậy thì sớm ngoại biên:

Một khối u ở tuyến thượng thận hoặc trong tuyến yên tiết ra estrogen hoặc testosterone
Hội chứng McCune-Albright, một rối loạn di truyền hiếm gặp ảnh hưởng đến màu da, xương và gây ra các vấn đề về nội tiết tố
Tiếp xúc với các nguồn estrogen hoặc testosterone bên ngoài, chẳng hạn như kem hoặc thuốc mỡ

Ở bé gái, dậy thì sớm ngoại vi cũng có thể liên quan đến:

U nang buồng trứng
Khối u buồng trứng

Các yếu tố làm tăng nguy cơ dậy thì sớm của trẻ bao gồm:

Con gái có nhiều khả năng phát triển dậy thì sớm hơn con trai
Trẻ thừa cân đáng kể có nguy cơ phát triển dậy thì sớm cao hơn.
Tiếp xúc với hormone giới tính: Tiếp xúc với kem hoặc thuốc mỡ chứa estrogen hoặc các chất khác có chứa các hormone này (như thuốc của người lớn hoặc thực phẩm bổ sung), có thể làm tăng nguy cơ phát triển dậy thì sớm
Dậy thì sớm có thể là một biến chứng của hội chứng McCune-Albright hoặc tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh – điều kiện liên quan đến việc sản xuất bất thường các nội tiết tố nam (androgen). Trong một số ít trường hợp, dậy thì sớm cũng có thể liên quan đến chứng suy giáp.
Đã nhận được xạ trị của hệ thống thần kinh trung ương. Điều trị bức xạ cho khối u, bệnh bạch cầu hoặc các tình trạng khác có thể làm tăng nguy cơ dậy thì sớm.

Ảnh hưởng của dậy thì sớm đối với bé

Chiều cao thấp

Trẻ em dậy thì sớm có thể phát triển nhanh chóng và cao nhanh hơn so với các bạn cùng trang lứa. Nhưng vì xương của chúng trưởng thành nhanh hơn bình thường sẽ kéo theo việc ngừng phát triển sớm hơn bình thường. Điều này có thể khiến trẻ có chiều cao thấp khi trưởng thành.

Tâm lý trẻ bị ảnh hưởng

Trẻ sẽ cảm thấy ngại ngùng, xấu hổ, bị bạn bè trêu vì những thay đổi trên cơ thể khi dậy thì sớm dẫn đến trẻ bị tự ti, trầm cảm và tạo nên di chứng tâm lý đến khi trẻ trưởng thành.

Quan hệ tình dục sớm

Ham muốn tình dục có thể đến sớm hơn đối với trẻ dậy thì sớm do sự phát triển sinh lý quá sớm. Điều này có thể khiến trẻ dễ bị các đối tượng xấu lợi dụng gây hậu quả như mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục, mang thai sớm…

Kết quả học tập bị ảnh hưởng

Trẻ dễ bị lơ là, bỏ bê việc học do những biến đổi tâm sinh lý trong thời gian dậy thì. Thời điểm này bố mẹ cần chú ý và khuyên nhủ, động viên kịp thời để theo sát tình hình của con.

Tăng nguy cơ mắc hội chứng buồng trứng đa nang

Nếu chu kỳ kinh nguyệt bắt đầu quá sớm (trước 8 tuổi) ở bé gái sẽ làm tăng nguy cơ phát triển thành chứng rối loạn nội tiết tố và gây hội chứng buồng trứng đa nang khi trưởng thành.

Làm thế nào để nói chuyện với trẻ về dậy thì sớm?

Bé có thể có rất nhiều câu hỏi về những gì đang xảy ra với cơ thể.. Bạn cùng lớp có thể nói những điều gây tổn thương đối với trẻ. Điều quan trọng là cha mẹ cần dành thời gian để lắng nghe những mối quan tâm của con và trả lời các câu hỏi một cách tế nhị nhưng thành thật.

Cha mẹ nên giải thích rằng mọi người đều trải qua tuổi dậy thì vào một thời điểm khác nhau. Một số bạn bắt đầu sớm và một số bạn bắt đầu muộn hơn nhiều. Tuy nhiên, cần nhấn mạnh rằng tất cả những thay đổi cơ thể này sẽ xảy ra với tất cả mọi người và thời điểm cũng khác nhau đối với mỗi người.

Cha mẹ hãy nhớ rằng dậy thì sớm sẽ khiến trẻ có cảm giác tình dục sớm. Hãy hiểu về sự tò mò và nhầm lẫn của trẻ về những thay đổi do việc sản xuất sớm các hormone liên quan đến tình dục. Cha mẹ cần đặt ra ranh giới rõ ràng về các hành vi lành mạnh và giáo dục giới tính từ sớm cho trẻ.

Khuyến khích trẻ tham gia vào các môn thể thao, nghệ thuật và các hoạt động khác, để giúp trẻ tự tin hơn.

Đừng ngần ngại đưa trẻ đến bác sĩ hoặc nhà tâm lý trị liệu vì rất có thể trẻ sẽ dễ tâm sự với họ hơn là với cha mẹ.

Phòng ngừa dậy thì sớm bằng cách nào?

Một số yếu tố nguy cơ cho dậy thì sớm bắt đầu từ bệnh lý bên trong cơ thể nên không thể tránh khỏi. Nhưng có thể nguyên nhân phát triển dậy thì sớm là do chế độ ăn uống sinh hoạt không phù hợp. Vì thế cần có giải pháp để phòng ngừa như sau:

Tránh xa nguồn estrogen và testosterone bên ngoài – chẳng hạn như thuốc theo toa cho người lớn hoặc bổ sung chế độ ăn uống có chứa estrogen hoặc testosterone
Khuyến khích trẻ duy trì cân nặng khỏe mạnh
Tăng cường cho trẻ vận động
Thay đổi chế độ dinh dưỡng hợp lý