Thoái hóa điểm vàng là gì?
Thoái hóa điểm vàng là nguyên nhân hàng đầu gây suy giảm thị lực nghiêm trọng và không thể hồi phục ở những người trên 60 tuổi xảy ra khi phần trung tâm nhỏ của võng mạc (mô thần kinh cảm nhận ánh sáng ở phía sau mắt) gọi là hoàng điểm bị thoái hóa.
Phân loại
Có hai loại thoái hóa điểm vàng do tuổi tác:
Dạng khô
Dạng thoái hóa điểm vàng "khô" được đặc trưng bởi sự hiện diện của các mảng tích tụ màu vàng - gọi là drusen - tại điểm vàng. Với số lượng drusen nhỏ có thể không gây ra thay đổi về thị lực; tuy nhiên khi chúng tăng kích thước và tăng số lượng, chúng có thể dẫn đến mờ mắt hoặc hạn chế tầm nhìn ở người mắc phải.
Trong các giai đoạn tiến triển hơn của thoái hóa điểm vàng khô, lớp tế bào nhạy cảm với ánh sáng trong hoàng điểm mỏng dần dẫn đến teo hoặc chết mô. Ở bệnh thoái hóa điểm vàng khô, bệnh nhân có thể có điểm mù ở trung tâm thị giác. Trong giai đoạn tiến triển, bệnh nhân mất thị lực vùng trung tâm.
Dạng ướt
Dạng thoái hóa điểm vàng ướt được đặc trưng bởi sự phát triển của các mạch máu bất thường từ màng đệm bên dưới hoàng điểm. Điều này được gọi là tân mạch hắc mạc. Những mạch máu này rò rỉ máu và chất dịch vào võng mạc gây biến dạng thị lực làm cho các đường thẳng bị bẻ cong cũng như xuất hiện các điểm mù và mất thị lực trung tâm. Những mạch máu bất thường này chảy máu lâu ngày, dần dần hình thành vết sẹo dẫn đến mất thị lực trung tâm vĩnh viễn.
Thống kê lâm sàng, hầu hết bệnh nhân bị thoái hóa điểm vàng đều có dạng khô có thể xuất hiện một số triệu chứng của mất thị lực trung tâm. Tuy nhiên, dạng thoái hóa điểm vàng khô có thể dẫn đến dạng ướt. Mặc dù chỉ có khoảng 10% những người bị thoái hóa điểm vàng dạng khô tiến triển thành dạng ướt, nhưng những trường hợp này chiếm phần lớn những ca bị mất thị lực nghiêm trọng do căn bệnh này.
Điều rất quan trọng đối với những người bị thoái hóa điểm vàng là phải theo dõi thị lực của minh đồng thời kiểm tra sức khỏe mắt thường xuyên.
Các yếu tố nguy cơ cho thoái hóa điểm vàng là gì?
Thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi phổ biến hơn ở người lớn tuổi đặc biệt là ở những người lớn trên 60 tuổi.
Thoái hóa điểm vàng có thể do di truyền, có nghĩa là nó có thể được truyền từ cha mẹ sang con cái. Nếu ai đó trong gia đình đã mắc hoặc có các dấu hiệu của thoái hóa điểm vàng, bạn có thể có nguy cơ mắc bệnh thoái hóa điểm vàng cao hơn.
Hút thuốc, huyết áp cao, cholesterol cao, béo phì và da trắng, nữ và có màu mắt nhạt cũng là những yếu tố nguy cơ gây thoái hóa điểm vàng.
Các triệu chứng của thoái hóa điểm vàng là gì?
Ở giai đoạn đầu, thoái hóa điểm vàng có thể không có triệu chứng và có thể không được phát hiện cho đến khi tiến triển hoặc ảnh hưởng đến cả hai mắt.
Dấu hiệu đầu tiên của thoái hóa điểm vàng thường là mờ mắt với một vài điểm mờ hay mờ ở giữa tầm nhìn của bạn. Điểm này có thể trở nên lớn hơn hoặc tối hơn theo thời gian.
Các triệu chứng thoái hóa điểm vàng bao gồm:
- Giảm chất lượng của tầm nhìn với độ mờ và khó khăn khi đọc sách thiếu ánh sáng, lái xe, v.v.
- Vùng tối, mờ ở trung tâm của tầm nhìn
- Giảm hoặc thay đổi màu sắc.
Nếu bạn gặp bất kỳ triệu chứng nào trong số này, hãy gặp bác sĩ chuyên khoa mắt càng sớm càng tốt.
Làm thế nào được chẩn đoán thoái hóa điểm vàng?
Thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi có thể được phát hiện trong khám mắt định kỳ. Một trong những dấu hiệu sớm nhất của thoái hóa điểm vàng là sự hiện diện của drusen.
Bác sĩ cũng có thể yêu cầu nhìn vào lưới Amsler – công cụ giúp phát hiện những thay đổi nhỏ trong tầm nhìn. Một số đường thẳng có thể bị bẻ cong hoặc một số đường không nhìn thấy. Đây có thể là dấu hiệu của thoái hóa điểm vàng.
Nếu bác sĩ của bạn phát hiện thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi, bạn có thể có được yêu cầu thực hiện chụp động mạch hoặc OCT (Chụp bằng ánh sáng quét).
Trong chụp động mạch, thuốc nhuộm được tiêm vào tĩnh mạch ở cánh tay. Hình ảnh được chụp khi thuốc nhuộm đến mắt qua các mạch máu của võng mạc. Nếu có sự xuất hiện của các mạch máu mới, xuất huyết hoặc chảy dịch trong hoàng điểm, các bức ảnh sẽ hiển thị vị trí chính xác của chúng. OCT có thể nhìn thấy dịch hoặc máu bên dưới võng mạc mà không cần sử dụng thuốc nhuộm.
Phát hiện sớm bệnh thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi là rất quan trọng vì có những phương pháp điều trị có thể làm chậm hoặc giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh.
(Hình: Chụp OCT)
Những phương pháp điều trị có sẵn cho thoái hóa điểm vàng?
Hiện tại không có cách điều trị thoái hóa điểm vàng, nhưng có các phương pháp điều trị có thể ngăn ngừa vấn đề mất thị lực nghiêm trọng hoặc làm chậm sự tiến triển của bệnh đáng kể. Một số phương pháp như:
Thuốc chống tạo mạch.
Những loại thuốc này (Aflibercept, Avastin, Eyelea, Lucentis, Macugen) ngăn chặn sự phát triển của các mạch máu mới và chảy dịch, máu từ các mạch máu bất thường trong mắt gây ra thoái hóa điểm vàng ướt.
Điều trị này giúp cải thiện tình trạng bệnh và nhiều bệnh nhân đã thực sự lấy lại được thị lực đã bị mất. Việc điều trị có thể cần phải được lặp lại trong các lần tái khám.
Trị liệu bằng laser.
Ánh sáng laser năng lượng cao đôi khi có thể được sử dụng để phá hủy các mạch máu bất thường đang phát triển trong thoái hóa điểm vàng.
Liệu pháp laser quang động.
Một trị liệu gồm hai bước trong đó một loại thuốc nhạy cảm với ánh sáng (Visudyne) được sử dụng để điều trị các mạch máu bất thường. Thuốc tiêm vào máu được hấp thụ bởi các mạch máu bất thường trong mắt. Sau đó, tia laser lạnh được chiếu vào mắt để kích hoạt thuốc, phá hủy các mạch máu bất thường.
Cải thiện tầm nhìn.
Các thiết bị có ống kính đặc biệt hoặc hệ thống điện tử tạo ra hình ảnh phóng to của các vật thể giúp những người bị giảm thị lực do thoái hóa điểm vàng có thể sử dụng tối đa tầm nhìn còn lại.
Để phòng ngừa thoái hóa điểm vàng:
Một nghiên cứu lớn được thực hiện bởi Viện mắt quốc gia thuộc Viện sức khỏe quốc gia, được gọi là AREDS (Nghiên cứu về bệnh mắt liên quan đến tuổi) Hoa Kỳ, cho thấy đối với một số người, vitamin C, E, beta-carotene, kẽm và đồng có thể làm giảm nguy cơ mất thị lực ở bệnh nhân thoái hóa điểm vàng mức độ trung bình đến cao.
Tuy nhiên, các thành phần của chất bổ sung thị lực có thể thay đổi khi hoàn thành nghiên cứu AREDS2. Nghiên cứu này đã tiến hành thử nghiệm thêm các vitamin và khoáng chất khác vào chất bổ sung nhằm cải thiện kết quả của AREDS như axit béo omega-3 (dầu cá), và sự kết hợp của hai carotenoids, lutein và zeaxanthin, được tìm thấy trong các loại rau lá xanh và rau quả có màu sắc cao. Nghiên cứu cho thấy:
- Beta-carotene không làm giảm nguy cơ tiến triển của AMD.
- Thêm omega-3 vào công thức AREDS không làm giảm nguy cơ tiến triển của AMD.
- Công thức AREDS vẫn được có tác dụng bảo vệ thị lực với hàm lượng kẽm thấp.
- Những người dùng công thức với lutein và zeaxanthin và những người có thể không dùng đủ trong chế độ ăn uống của họ cho thấy sự cải thiện hơn nữa với công thức AREDS mới.
- Những người dùng lutein và zeaxanthin thay vì beta-carotene có nhiều lợi ích hơn.
Lời khuyên cho những người bị thoái hóa điểm vàng là gì?
Hiếm khi một người mất toàn bộ thị lực do thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi. Tuy thị lực trung tâm kém, nhưng người mắc phải vẫn có thể thực hiện nhiều hoạt động hàng ngày bình thường.
Dạng thoái hóa điểm vàng ướt là nguyên nhân hàng đầu gây mất thị lực không hồi phục. Khi cả hai mắt bị ảnh hưởng chất lượng cuộc sống bị giảm đáng kể.
Dạng khô của thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi là phổ biến hơn nhiều và có xu hướng tiến triển chậm hơn.
Ngay cả sau khi điều trị thoái hóa điểm vàng ướt, tình trạng này có thể tái phát và cần phải điều trị lặp đi lặp lại. Những người bị thoái hóa điểm vàng phải kiểm tra thị lực của chính bản thân thường xuyên và làm theo các khuyến nghị của bác sĩ nhãn khoa.
Điều trị thành công và kịp thời sẽ làm chậm tốc độ giảm thị lực và thường cải thiện thị lực.
Xem thêm: Triệu chứng của thoái hóa điểm vàng
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
