Trường hợp ghi nhận: Dụng cụ tử cung sai vị trí (DCTC) ở một phụ nữ 23 tuổi với test thử thai dương tính mặc dù đã đặt DCTC.
A. Siêu âm qua ngã âm đạo mặt phẳng đứng dọc cho thấy DCTC không đúng vị trí trong đoạn dưới tử cung và cổ tử cung. B. Thai trong tử cung được nhìn thấy trong lòng tử cung. C. Siêu âm qua ngã âm đạo cho thấy mối liên hệ giữa vòng tránh thai nằm thấp trong cổ tử cung (mũi tên) và túi thai trong lòng tử cung (đầu mũi tên). Vòng tránh thai đã được tháo ra mà không xảy ra biến chứng. Kết quả là việc mang thai là một ca sinh thường, đủ tháng mà không có biến chứng bất lợi nào.
Được mô tả lần đầu tiên sử dụng cho con người vào năm 1909 bởi Tiến sĩ Richard Richter, dụng cụ tử cung (IUD) là hình thức tránh thai có thể ngừng sử dụng theo ý muốn phổ biến nhất hiện nay, với hơn 168 triệu người sử dụng trên toàn thế giới . Tuy nhiên, vẫn có sự khác biệt lớn giữa các vùng trong việc sử dụng các vòng tránh thai. Tám mươi ba phần trăm người sử dụng DCTC trên toàn thế giới sống ở Châu Á . Việc sử dụng vòng tránh thai ở Hoa Kỳ theo truyền thống thấp hơn nhiều so với nhiều nước châu Âu nhưng đang tăng dần. Thống kê gần đây nhất ước tính rằng 5% phụ nữ tránh thai ở Hoa Kỳ chọn đặt vòng tránh thai (tăng từ 0,8% năm 1995). Hầu hết các vòng tránh thai được đưa vào mà không có hướng dẫn bằng hình ảnh. Siêu âm đóng một vai trò thiết yếu trong việc đánh giá vị trí của DCTC và đánh giá các biến chứng.
Việc di lệch DCTC là đề cập đến bất kỳ trường hợp nào có sự xoay từ vị trí ngang bình thường ra xa đáy tử cung và/ hoặc di chuyển đến đoạn dưới tử cung hoặc cổ tử cung. Các nghiên cứu ban đầu đã xác định sự sai vị trí là khoảng cách hơn 3 mm giữa vòng tránh thai và đáy tử cung, đã có lúc được cho là có liên quan đến nguy cơ rơi vòng cao. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng phần lớn các vòng tránh thai thấp sẽ chuyển sang vị trí cơ bản trong vòng vài tháng.
Dụng cụ tử cung bằng đồng bị dịch chuyển đã làm giảm hiệu quả tránh thai; tuy nhiên, vòng tránh thai giải phóng hormone thay thế có hiệu quả tương đương với vòng tránh thai được đặt đúng vị trí . Một nghiên cứu bệnh chứng cho thấy những bệnh nhân mang thai với DCTC bằng đồng có tỷ lệ sai vị trí vòng tăng đáng kể so với những bệnh nhân mang DCTC bằng đồng không mang thai (64% so với 11%) . Bất kỳ sự giảm hiệu quả nào của vòng tránh thai do bị sai vị trí đều phải được cân nhắc với khả năng mang thai thực sự nếu dụng cụ tử cung bị sai vị trí được tháo ra mà không có biện pháp tránh thai thay thế.
Một nghiên cứu hồi cứu gần đây đã báo cáo tỷ lệ có thai tăng gấp hai lần ở những bệnh nhân đặt vòng tránh thai không đúng vị trí, nhưng tất cả đều do các vòng tránh thai bị tháo ra. Không có trường hợp mang thai nào xảy ra khi đặt DCTC sai vị trí tại chỗ. Dù vậy, những phát hiện về dụng cụ tử cung không đúng vị trí cần được thông báo cho bác sĩ.
Vòng tránh thai có thể bị vôi hóa và với cấu trúc của xương trên đánh giá siêu âm
Đôi khi, các cấu trúc trong tử cung hồi âm tán xạ có thể bị nhầm với vòng tránh thai. Các mảnh xương của thai nhi còn sót lại là di chứng hiếm gặp của sẩy thai tự nhiên hoặc bỏ thai. Các phát hiện siêu âm bao gồm các cấu trúc bóng dội âm tuyến tính hoặc góc trong khoang tử cung hoặc cơ tử cung. Trong trường hợp không có tiền sử rõ ràng, phát hiện này có thể bị hiểu nhầm là vòng tránh thai trên siêu âm.
Trên thực tế, phần thai nhi bị giữ lại được cho là hoạt động giống như vòng tránh thai, gây vô sinh thứ phát, đây có thể là triệu chứng biểu hiện duy nhất. Chuyển sản xơ nội mạc tử cung là một hiện tượng có liên quan và không kém phần hiếm gặp, với sự phát triển của xương trưởng thành trong nội mạc tử cung, mà cơ chế bệnh sinh còn nhiều tranh cãi. Các giả thuyết phổ biến bao gồm: tác động gây sự tăng ức chế từ xương thai nhi tồn lưu hoặc sự chuyển sản thực sự của mô nội mạc tử cung thứ phát sau viêm mãn tính. Đây cũng có thể là nguyên nhân gây vô sinh thứ phát và bị nhầm với vòng tránh thai.
Chụp X quang và chụp cắt lớp vi tính rất hữu ích trong việc xác nhận sự lạc chỗ của DCTC hoặc đánh giá xem có thủng, di chuyển trong phúc mạc và các biến chứng như áp xe hoặc chấn thương ruột hay không. Siêu âm cũng hữu ích trong việc xử trí các biến chứng như thất bại trong việc tránh thai (mang thai) và phát hiện các mảnh vỡ và vôi hóa.
Nguồn tham khảo: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4484292/
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
