Cấu tạo và chức năng của tủy sống

Tủy sống là một phần của hệ thần kinh trung ương, nằm trong ống sống, kéo dài từ hành tủy đến khoảng đốt sống thắt lưng thứ nhất hoặc thứ hai. Tủy sống đảm nhiệm hai chức năng chính: chức năng dẫn truyền và chức năng phản xạ.

1. Chức năng dẫn truyền

Chức năng dẫn truyền của tủy sống được thực hiện nhờ các bó sợi thần kinh nằm trong chất trắng, đảm nhận vai trò kết nối giữa ngoại vi và hệ thần kinh trung ương, cụ thể:

• Dẫn truyền vận động: Các xung động thần kinh từ vỏ não đi xuống theo các bó tháp và bó ngoại tháp đến sừng trước tủy sống, sau đó đến cơ vân, điều khiển các hoạt động vận động có ý thức.

• Dẫn truyền cảm giác: Bao gồm các cảm giác:

  • Đau, nhiệt độ (nóng, lạnh): dẫn truyền theo bó gai – đồi thị bên.

  • Xúc giác thô sơ, áp lực: dẫn truyền theo bó gai – đồi thị trước.

  • Xúc giác tinh vi, cảm giác bản thể có ý thức: dẫn truyền theo bó sau (cột sau).

Thông tin cảm giác từ các thụ thể ở da và niêm mạc được truyền vào tủy qua rễ sau, sau đó qua các bó cảm giác đi lên vỏ não đối bên để nhận thức.

Ví dụ lâm sàng: Khi sờ vào vật nóng, cảm thụ thể ở da sẽ truyền tín hiệu qua sợi cảm giác vào rễ sau của tủy sống, tiếp tục qua các đường dẫn truyền cảm giác lên não. Vỏ não xử lý thông tin và tạo ra xung động vận động đi xuống, gây co cơ tay để rút tay ra khỏi vật nóng.

2. Chức năng phản xạ

Chức năng phản xạ của tủy sống là chức năng xử lý thông tin tự động, không cần vỏ não tham gia, và được thực hiện chủ yếu bởi chất xám tủy sống – nơi chứa các thân tế bào thần kinh.

Các loại phản xạ của tủy sống bao gồm:

• Phản xạ trương lực cơ: Giúp duy trì trương lực cơ liên tục, bảo đảm tư thế và vận động cơ thể ổn định.

• Phản xạ gân: Xuất hiện khi có kích thích lên gân (ví dụ: phản xạ gân bánh chè). Do các đoạn tủy L2 – L4 điều khiển.

• Phản xạ da: Kích thích từ da gây phản xạ co cơ. Ví dụ như phản xạ bụng, phản xạ bìu. Chủ yếu do các đoạn tủy T11 – T12 chi phối.

• Phản xạ da lòng bàn chân: Là dấu hiệu thần kinh thường được sử dụng trong thăm khám lâm sàng (ví dụ dấu Babinski).

• Phản xạ thực vật: Liên quan đến điều hòa các hoạt động nội tạng như nhịp tim, huyết áp, tiêu hóa…

Cơ chế phản xạ tủy sống

Phản xạ tủy sống được thực hiện qua cung phản xạ, bao gồm 3 loại nơron chính:

1. Nơron cảm giác (nơron hướng tâm): tiếp nhận kích thích từ ngoại vi và truyền vào sừng sau tủy sống.

2. Nơron liên lạc (trung gian): nằm trong chất xám, làm nhiệm vụ liên kết và xử lý thông tin giữa nơron cảm giác và nơron vận động.

3. Nơron vận động (nơron ly tâm): truyền xung động ra ngoại vi, gây co cơ hoặc phản ứng thích hợp.

Tóm tắt so sánh hai chức năng chính của tủy sống