Phụ lục chẩn đoán và điều trị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (P2)

PHỤ LỤC 7. XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH PHCN HÔ HẤP 8 TUẦN

PHỤ LỤC 8. NGHIỆM PHÁP ĐI BỘ 6 PHÚT

Mở đầu

Các nghiệm pháp đi bộ là các nghiệm pháp gắng sức nhằm đo lường trạng thái chức năng hay khả năng của người bệnh, chủ yếu là khả năng liên quan đến việc thực hiện các hoạt động thường ngày, nhằm đánh giá đáp ứng của sự phối hợp chung của tất cả các hệ cơ quan có liên quan đến gắng sức như hệ hô hấp, hệ thống tuần hoàn, chuyển hóa cơ và hệ thần kinh cơ. Nghiệm pháp đi bộ 6 phút dễ thực hiện, dễ dung nạp và phản ánh tốt nhất các sinh hoạt hàng ngày nên được chọn lựa áp dụng nhiều nhất cho các bệnh nhân có bệnh lý tim – phổi.

Chỉ định (Theo ATS 2002)

Nghiệm pháp đi bộ 6 phút thường được sử dụng trong các trường hợp sau

Chống chỉ định

Chống chỉ định tuyệt đối

Đau ngực không ổn định trong một tháng trước đây.

Nhồi máu cơ tim trong một tháng trước đây.

Chống chỉ định tương đối

Nhịp tim lúc nghỉ > 120 lần/phút .

Huyết áp tâm thu > 180 mmHg.

Huyết áp tâm trương > 100mmHg.

Các trường hợp có chống chỉ định tương đối nên được xem xét lại bởi BS chỉ định nghiệm pháp và nên được khám và xử trí bởi BS chuyên khoa tim mạch. Điện tâm đồ thực hiện trong 6 tháng gần đây nên được xem xét.

Phương tiện – Dụng cụ

Địa điểm

Hành lang thẳng có mái che, ít gió, ít người qua lại, nền gạch bằng phẳng dễ đi, chiều dài tối thiểu 30m. Nên có bờ tường dọc hai bên lối đi và vị trí thuận tiện để đến phòng cấp cứu gần nhất. Đầu và cuối đoạn đường có đặt cột mốc đánh dấu. Điểm khởi hành, chỗ vòng lại và đi tiếp đều được đánh dấu rõ trên mặt sàn. Đoạn đường đi được đánh dấu mỗi 3 mét.

Lưu ý: tùy điều kiện cơ sở vật chất, có thể chấp nhận khoảng đường đi 20 – 50 m (thay vì 30m)

Không sử dụng thảm lăn thay cho mặt sàn trong nghiệm pháp này.

Các dụng cụ cần thiết

Đồng hồ đếm ngược.

Dụng cụ đếm vòng (nếu có).

Cột mốc đánh dấu điểm đầu và cuối đoạn đường đi.

Ghế ngồi có thể di chuyển theo lối đi bộ.

Hồ sơ ghi chép (bao gồm thang điểm Borg về mệt và khó thở).

Nguồn oxy.

Máy đo huyết áp.

Máy đo SpO₂ (nếu cần).

Điện thoại hoặc các phương tiện di chuyển đến phòng cấp cứu.

Máy phá rung.

Thuốc cấp cứu: Nitrat ngậm dưới lưỡi, Nifedipin 10mg ngậm dưới lưỡi, thuốc giãn phế quản cắt cơn Salbutamol dạng hít hoặc khí dung.

Tiến hành

Chuẩn bị bệnh nhân

Người bệnh được hướng dẫn trước để mặc quần áo thích hợp.

Sử dụng giày hoặc dép thuận tiện và quen thuộc (có thể không mang giày dép nếu thích).

Có thể sử dụng gậy chống hoặc xe đi vốn đã quen thuộc.

Sử dụng thuốc men như thường lệ nếu có.

Có thể ăn nhẹ trước khi thực hiện nghiệm pháp.

Không vận động mạnh hoặc gắng sức trong vòng 2 giờ trước nghiệm pháp.

Thực hiện nghiệm pháp

Người bệnh không cần khởi động trước khi thực hiện nghiệm pháp.

Người bệnh ngồi nghỉ trên ghế gần điểm khởi hành ít nhất 10 phút. Trong lúc đó, đo mạch, huyết áp, SpO₂, kiểm tra lại các chống chỉ định và xem lại quần áo giày dép bệnh nhân có thích hợp không. Cho bệnh nhân đứng và tự ghi nhận điểm khó thở và mệt theo thang Borg.

Hướng dẫn người bệnh về cách tiến hành nghiệm pháp: cách đi dọc theo quãng đường đánh dấu, vòng lại ở đoạn đầu và cuối quãng đường không do dự, dừng lại ngay khi có tiếng chuông báo hiệu đã hết thời gian 6 phút. Cần nhấn mạnh các điểm sau:

Người bệnh cần đi nhanh đến mức có thể được nhưng không được chạy.

Trong khi đi nếu cảm thấy mệt, khó thở có thể đi chậm lại hoặc dừng lại, đứng dựa tường nghỉ mệt và có thể tiếp tục đi ngay khi có thể.

Kỹ thuật viên nên đi thử một đoạn đường cho người bệnh quan sát.

Cho người bệnh đứng tại điểm khởi hành. Vặn đồng hồ đếm ngược 6 phút, vặn dụng cụ đếm vòng (nếu có) về số 0 ngay lúc người bệnh bắt đầu đi. Lưu ý kỹ thuật viên không đi cùng với người bệnh, quan sát cẩn thận và bấm vào dụng cụ đếm vòng hoặc đánh dấu vào hồ sơ mỗi vòng người bệnh đi được. Chỉ được dùng giọng nói đều đều để hướng dẫn và thông báo cho người bệnh sau mỗi phút người bệnh đi được, tránh không khuyến khích động viên người bệnh bằng giọng nói hoặc bằng động tác hình thể trong lúc đi.

Thông báo cho người bệnh biết khi còn 15 giây cuối cùng, hô to đứng lại khi đồng hồ reo và đánh dấu vị trí người bệnh đứng. Đưa ghế lại cho người bệnh ngồi nghỉ nếu người bệnh có vẻ mệt. Đo SpO₂, nhịp tim và điểm Borg về mệt và khó thở sau nghiệm pháp.

Nếu người bệnh cảm thấy mệt và dừng lại, cho người bệnh biết có thể dựa
vào tường để nghỉ và có thể tiếp tục đi nếu bớt mệt. Không tắt đồng hồ trong lúc người bệnh nghỉ.

Chỉ định ngưng nghiệm pháp ngay lập tức nếu bệnh nhân có một hay hơn các triệu chứng sau:

Đau ngực.

Khó thở nhiều và không cải thiện sau khi dừng lại vài phút.

Đau chân kiểu co thắt.

Choáng váng, lảo đảo.

Vã mồ hôi.

Nhợt nhạt hoặc tái mét.

Nếu người bệnh dừng lại và từ chối đi tiếp trước khi hoàn tất 6 phút, hoặc có chỉ định ngưng nghiệm pháp, đưa ghế đến cho bệnh nhân ngồi, ghi vào hồ sơ khoảng đường đi được, thời điểm và lý do ngưng nghiệm pháp.

Nếu người bệnh đang thở oxy dài hạn và cần phải sử dụng oxy trong lúc thực hiện nghiệm pháp, cần ghi rõ vào hồ sơ

Liều oxy thường ngày và liều oxy lúc đi bộ (nếu khác nhau).

Loại dụng cụ cung cấp oxy.

Cách bệnh nhân mang theo dụng cụ cung cấp oxy khi thực hiện nghiệm pháp.

Ghi nhận khoảng cách đi bộ 6 phút bằng cách đếm số vòng đi được nhân với 60 mét rồi cộng với quãng đường cuối cùng.

Ghi kết quả vào mẫu báo cáo kết quả nghiệm pháp đi bộ 6 phút.

Thang điểm khó thở và mệt mỏi Borg

MẪU KẾT QUẢ NGHIỆM PHÁP ĐI BỘ 6 PHÚT

PHỤ LỤC 9: TIÊU CHUẨN CỦA ĐƠN VỊ QUẢN LÝ BPTNMT

Chức năng, nhiệm vụ của đơn vị quản lý BPTNMT

Chẩn đoán, điều trị và quản lý BPTNMT

Chẩn đoán xác định và điều trị bệnh nhân mắc bệnh phổi mạn tính

Thực hiện quản lý, nghiên cứu, báo cáo BPTNMT:

Quản lý bệnh nhân theo tuyến.

Lưu trữ hồ sơ của bệnh nhân (dạng giấy và phần mềm)

Thống kê số lượng bệnh quản lý ngoại trú, nhập viện, cấp cứu, điều trị tích cực, số lượng bệnh nhân tử vong, số lượng bệnh nhân chuyển tuyến điều trị hàng năm.

Đảm bảo đủ máy móc, trang thiết bị phục vụ chẩn đoán và các thuốc thiết yếu điều trị bệnh phổi mạn tính theo hướng dẫn của Bộ Y tế

Thực hiện các chức năng khác khi điều kiện cho phép

Thực hiện việc cai thuốc lá, thuốc lào.

Phục hồi chức năng hô hấp.

Thực hiện truyền thông về bệnh phổi mạn tính: tuyên truyền về ảnh hưởng của bệnh phổi mạn tính, các biện pháp phòng ngừa và điều trị; tuyên truyền về tác hại của thuốc lá, lợi ích cai thuốc lá và các phương pháp cai thuốc. Tổ chức truyền thông nhân ngày bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính toàn cầu, tuần lễ phòng chống tác hại thuốc lá
thế giới.

Hỗ trợ các đơn vị quản lý bệnh phổi mạn tính tuyến dưới triển khai hoạt động.

Xây dựng và phát triển các câu lạc bộ bệnh nhân bệnh phổi mạn tính để nâng cao hiểu biết của bệnh nhân, giúp bệnh nhân tự quản lý bệnh tốt hơn.

Thực hiện các hoạt động nghiên cứu khoa học: lưu trữ các dữ liệu quản lý bệnh nhân, tập hợp báo cáo số liệu và phối hợp triển khai nghiên cứu khoa học.

Tiêu chí của đơn vị quản lý BPTNMT

Đơn vị quản lý BPTNMT nên đặt tại khoa khám bệnh, có thể riêng biệt hoặc chung với phòng khám đa khoa.

Nhân sự

Ít nhất 01 bác sĩ được đào tạo về chẩn đoán, điều trị hen, BPTNMT.

Ít nhất 01 điều dưỡng/kỹ thuật viên được đào tạo về đo chức năng hô hấp.

Trang thiết bị

Trang thiết bị thiết yếu cho phòng khám quản lý bệnh phổi mạn tính

Phương tiện khám lâm sàng cơ bản.

Bàn ghế khám bệnh, thước đo chiều cao, cân, nhiệt kế, máy đo huyết áp, ống nghe.

Đèn đọc phim, đèn cực tím, tủ lưu hồ sơ.

Máy đo chức năng hô hấp

Máy đo CNHH in được 3 đường trước thử thuốc, 3 đường sau thử thuốc, tách rời nhau.

Filter lọc khuẩn.

Thuốc (Salbutamol MDI) và buồng đệm để làm test hồi phục phế quản.

Máy khí dung thuốc cấp cứu.

Thuốc thiết yếu

Tuyến y tế cơ sở (Quận/Huyện và trạm y tế xã, phường): sẽ thực hiện cấp phát thuốc và quản lý cho những bệnh nhân đã được tuyến trên chẩn đoán và chỉ định.