Thiểu năng tuần hoàn não (suy giảm tuần hoàn máu não) là tình trạng lượng máu lên não giảm, làm giảm sự cung cấp oxy và các chất dinh dưỡng nuôi não khiến cho tế bào thần kinh thiếu năng lượng để hoạt động, từ đó ảnh hưởng tới các hoạt động chức năng của não.
Theo Thư viện Y khoa Quốc gia Mỹ, nếu các tế bào não bị thiếu oxy trong hơn một đến vài phút, các tổn thương nghiêm trọng có thể xảy ra, dẫn đến mô não bị chết. Loại chết mô não này gọi là nhồi máu não hoặc đột quỵ do thiếu mãu não cục bộ.
Thiểu năng tuần hoàn não hay suy giảm tuần hoàn máu não được đánh giá là tình trạng nghiêm trọng nhất so với suy giảm tuần hoàn máu ở những cơ quan khác. Bởi biến chứng nguy hiểm nhất có thể xảy ra là tai biến mạch máu não hay còn gọi là đột quỵ não. Các cơn thiếu máu não cục bộ có thể khiến bệnh nhân bị đột quỵ não dẫn đến tử vong hoặc khuyết tật cần sự chăm sóc suốt đời, tạo gánh nặng cho gia đình, xã hội.
Các di chứng sau đột quỵ do thiếu máu não thường rất nặng nề và cần thời gian rất dài để phục hồi như: phù nề não sau đột quỵ, viêm phổi (bệnh nhân đột quỵ tai biến mạch máu não thường gặp khó khăn trong việc nuốt, từ đó dẫn đến hiện tượng thức ăn, đồ uống dễ đi vào phổi gây viêm phổi); đau tim, trầm cảm.
Người bị đột quỵ cũng gặp các di chứng nghiêm trọng khác do thiếu máu não như: Mất khả năng vận động, phải nằm hoặc ngồi yên tại chỗ trong thời gian dài gây viêm loét; co cứng chi (mất khả năng vận động, tay, chân bị yếu hoặc liệt); nghẽn mạch máu (mất khả năng vận động hoặc hạn chế vận động khiến cục máu đông hình thành trong tĩnh mạch chân); nhiễm trùng đường tiết niệu; giảm nhận thức (mất trí nhớ), động kinh, rối loạn thị giác; mất chức năng nói, khó nói, nói không đầy đủ, nói từ vô nghĩa, không hiểu người khác nói gì.
Trường hợp thiếu máu não nhẹ, người bệnh cũng bị giảm sút khả năng hoạt động, lao động và làm việc, khả năng tư duy, phán đoán, xử lý công việc và tính toán, giảm sút trí nhớ nếu không được điều trị. Thiếu máu não cũng làm suy nhược thần kinh, suy nhược cơ thể. Những điều này dẫn đến giảm chất lượng cuộc sống, mệt mỏi, giảm sự hứng thú, lạc quan.
Triệu chứng
Các triệu chứng của thiểu năng tuần hoàn não có thể từ nhẹ đến nặng, có thể kéo dài từ vài giây đến vài phút.Theo Thư viện Y khoa Quốc gia Mỹ, thiểu năng tuần hoàn não thường có các triệu chứng:
- Đau đầu: triệu chứng này thường gặp (chiếm 90%), cũng là triệu chứng xuất hiện sớm nhất. Tính chất đau lan tỏa, co thắt hoặc khu trú vùng chẩm gáy – trán.
- Chóng mặt: có cảm giác hơi loạng choạng khi đi hoặc đứng, bồng bềnh như say sóng, hoa mắt, tối sầm mặt lại nhất là khi chuyển đột ngột từ tư thế nằm (ngồi) sang đứng.
- Dị cảm: cảm giác tê bì ở đầu ngón tay, chân, cảm giác như kiến bò. Có cảm giác như "ve kêu", lùng bùng trong tai, ảnh hưởng đến sinh hoạt, giấc ngủ và sức khỏe của người bệnh.
- Rối loạn về giấc ngủ: mất ngủ, khó vào giấc, giảm chất lượng giấc ngủ.
- Rối loạn về sự chú ý: giảm sự chú ý, hay đãng trí hoặc chỉ chú ý đến một việc nào đó mà không còn phù hợp với hoàn cảnh lúc này nữa.
- Rối loạn về cảm xúc: dễ cáu, dễ xúc động.
- Rối loạn trí nhớ: giảm trí nhớ gần, khả năng sắp xếp lại theo trình tự giảm.
Hầu hết các triệu chứng của thiểu năng tuần hoàn não biến mất trong một giờ, dù có thể kéo dài đến 24 giờ. Tuy nhiên rất có thể đây là những triệu chứng của đột quỵ, cần đến bệnh viện kiểm tra nếu xuất hiện các triệu chứng trên.
Nguyên nhân
Nghiên cứu của Viện Y tế Quốc gia Mỹ cho thấy thiếu máu lên não có liên quan đến nhiều nguyên nhân khác nhau. Trong đó, có thể là do: bệnh về máu; các cục máu đông hoặc xơ vữa động mạch; mảng bám tích tụ mạch làm cản trở lưu thông máu; bệnh tim (nhịp tim không đều, đau tim), huyết áp thấp.
Người có bệnh lý nền như đái tháo đường; rối loạn chuyển hóa lipid, béo phì; huyết áp và cholesterol cao, rung tâm nhĩ cũng có thể gặp tình trạng thiểu năng tuần hoàn não, làm tăng nguy cơ đột quỵ do thiếu máu não.
Thiểu năng tuần hoàn não thường gặp ở người trung niên và cao tuổi (40 trở lên), đặc biệt ở những người lao động trí óc thường xuyên đối diện với áp lực công việc. Chế độ ăn uống không hợp lý nhiều chất đạm, chất béo, đồ ăn nhanh cũng dẫn đến nguy cơ tăng cholesterol, mỡ trong máu gây xơ vữa và hẹp động mạch não. Ngoài ra, ô nhiễm môi trường, lối sống mất cân bằng (lười vận động, không thể dục, thức khuya) cũng là nguyên nhân gây ra thiểu năng tuần hoàn não.
Điều trị và phòng ngừa
Việc điều trị thiểu năng tuần hoàn não tập trung vào nguyên nhân gây bệnh như duy trì mức huyết áp mục tiêu, dùng thuốc chống xơ vữa động mạch hoặc dùng thuốc tăng lưu lượng máu não theo chỉ dẫn của bác sĩ, điều chỉnh mức glucose máu (nếu tăng). Ngoài ra, bệnh nhân cần điều trị các bệnh tim mạch (nếu có) hoặc nếu hẹp do xơ vữa động mạch não thì nong mạch, đặt stent theo chỉ định của bác sĩ.
Việc phòng ngừa thiếu máu não giúp tránh được các biến chứng, nhất là đột quỵ. Các chuyên gia khuyến cáo mọi người nên thực hiện chế độ lao động, làm việc và nghỉ ngơi thư giãn hợp lý hoặc chơi thể thao, đi du lịch để giảm thiểu stress. Cần hạn chế sử dụng liên tục các sản phẩm công nghệ như tivi, laptop, smartphone.
Tạo thói quen ăn uống khoa học, ăn nhiều rau củ, trái cây, chất xơ, hạn chế chất đạm, chất béo. Cần đến bác sĩ để được thăm khám sớm khi gặp phải các triệu chứng trên để ngăn chặn hoặc cải thiện tình trạng suy giảm tuần hoàn máu não.
Ngoài ra, để hỗ trợ tăng cường lưu thông máu, cải thiện tuần hoàn máu não, người bệnh có thể tham khảo các sản phẩm hoạt huyết thông mạch chiết xuất từ thảo dược thiên nhiên như hồng hoa, đương quy, bạch quả...
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
