Những thông tin cần biết về cơn thiếu máu não thoáng qua

Nguyên nhân của cơn thiếu máu não thoáng qua

Cơn thiếu máu não thoáng qua có nguồn gốc xuất hiện tương tự như đột quỵ do thiếu máu cục bộ - loại đột quỵ phổ biến nhất hiện nay. Trong một cơn đột quỵ thiếu máu cục bộ điển hình, một cục máu đông sẽ chặn ở mạch máu, gây tắc nghẽn mạch máu và làm gián đoạn khả năng cung cấp máu đến một phần của não bộ. Đối với cơn thiếu máu não thoáng qua, tình trạng này không giống như đột quỵ khi thời gian tắc nghẽn mạch máu là ngắn hơn và không gây tổn thương vĩnh viễn.

Nguyên nhân cơ bản của tình trạng này được cho là sự tích tụ mảng bám – xơ vữa động mạch (do các chất béo chứa cholesterol) trong động mạch hoặc trong một/nhiều nhánh mạch cung cấp oxy và chất dinh dưỡng cho não. Mảng bám cũng có thể khiến giảm lưu lượng máu qua mạch, hoặc dẫn đến sự phát triển của cục máu đông. Một cục máu đông di chuyển từ một nơi khác đến não (phổ biến nhất là cục máu đông hình thành từ tim) cũng có thể gây ra cơn thiếu máu não thoáng qua.

Triệu chứng của cơn thiếu máu não thoáng qua

Các cơn thiếu máu não thoáng qua thường kéo dài trong vòng vài phút. Hầu hết các dấu hiệu và triệu chứng sẽ biến mất trong một vài giờ, và hiếm khi kéo dài đến 24 giờ. Các dấu hiệu của tình trạng này có đặc điểm giống như những dấu hiệu xuất hiện sớm của cơn đột quỵ, bao gồm cả sự khởi phát đột ngột của:

Yếu, tê hoặc liệt ở mặt, cánh tay, chân (thường là 1 bên cơ thể)
Nói ngọng, nói méo chữ hoặc nói không đủ chữ khiến người khác không hiểu
Mất thị giác hoặc xuất hiện tình trạng nhìn đôi ở cả 2 mắt
Chóng mặt, mất khả năng thăng bằng hay phối hợp

Một số triệu chứng có thể xuất hiện kèm theo tùy thuộc vào vùng não bộ bị tổn thương, và các triệu chứng cũng có thể tái phát. Vì những dấu hiệu này thường xảy ra sớm trước vài giờ hoặc vài ngày trước 1 cơn đột quỵ, do vậy cần đặc biệt lưu ý và cần hỗ trợ y tế khẩn cấp để có thể ngăn chặn các biến chứng nguy hiểm xảy ra.

Yếu tố nguy cơ nào dẫn đến cơn thiếu máu não thoáng qua?

Có những yếu tố có thể dẫn đến xuất hiện cơn thiếu máu não thoáng qua, bao gồm cả những yếu tố mà bản thân chúng ta có thể thay đổi được và những yếu tố không thể thay đổi được. Một số yếu tố trở thành nguy cơ đối với đột quỵ và không thể can thiệp được bao gồm:

Tiền sử gia đình (tỉ lệ mắc cao hơn nếu trong gia đình có người người từng gặp phải tình trạng này hoặc từng đột quỵ)
Tuổi tác (tuổi càng cao nguy cơ càng cao, đặc biệt là từ 55 tuổi trở đi)
Giới tính (nam giới có nguy cơ mắc phải cao hơn so với nữ giới)
Nếu đã từng gặp phải cơn thiếu máu não thoáng qua, khả năng bị đột quỵ sẽ cao hơn
Bệnh hồng cầu hình liềm. Đột quỵ là một biến chứng thường gặp của bệnh hồng cầu hình liềm – một rối loạn di truyền còn có tên khác là thiếu máu hồng cầu hình liềm. Các tế bào máu hình liềm mang ít oxy hơn và cũng có xu hướng bị mắc kẹt trong thành động mạch, cản trở lưu lượng máu đến não.

Các yếu tố nguy cơ có thể kiểm soát được sẽ bao gồm lối sống, các tình trạng sức khỏe hiện tại và sự lựa chọn của bản thân. Tất nhiên, chúng ảnh hưởng ít hơn nhưng không có nghĩa là không thể, và cũng không khẳng định rằng chúng có thể dẫn đến cơn thiếu máu não thoáng qua hay đột quỵ.

Huyết áp cao. Nguy cơ đột quỵ tăng lên khi huyết áp cao hơn 140/90mmHg. Điều trị tình trạng tăng huyết áp sẽ phụ thuộc vào độ tuổi và các yếu tố khác đi kèm, chẳng hạn như có kèm theo bệnh đái tháo đường…
Tăng Cholesterol. Sử dụng ít thực phẩm nhiều cholesterol và chất béo, đặc biệt là chất béo bão hòa và chất béo no có thể làm giảm các mảng bám trong động mạch. Nếu không thể kiểm soát mức cholesterol cơ thể thông qua thay đổi chế độ ăn uống, thuốc statin hoặc một số loại thuốc giảm cholesterol khác sẽ cần được sử dụng.
Bệnh tim mạch: bao gồm suy tim, khuyết tật tại tim, nhiễm trùng tim…
Bệnh động mạch cảnh, bệnh động mạch ngoại biên (PAD)
Đái tháo đường. Đái tháo đường làm tăng mức độ nghiêm trọng của xơ vữa động mạch – gây hẹp các động mạch do tích tụ chất béo
Nồng độ homocysteine cao có thể khiến các động mạch dày lên và hình thành sẹo, khiến cục máu đông dễ xuất hiện hơn.
Thừa cân, béo phì đặc biệt là béo bụng làm tăng nguy cơ đột quỵ ở cả nam và nữ.
COVID-19. Hiện có các bằng chứng cho thấy virus SARS-CoV-2 có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ.
Hút thuốc lá. Hút thuốc làm tăng nguy cơ cục máu đông, tăng huyết áp và góp phần vào sự phát triển xơ vữa động mạch.
Không hoạt động thể chất. Các nghiên cứu đã chứng minh việc tập thể dụng 30 phút với cường độ vừa phải mỗi ngày giúp giảm nguy cơ.
Tình trạng dinh dưỡng kém. Việc chế độ ăn giảm lượng chất béo và giảm muối giúp giảm nguy cơ thiếu máu não thoáng qua và đột quỵ.
Uống nhiều rượu
Sử dụng ma túy

Chẩn đoán

Đánh giá kịp thời các triệu chứng là vô cùng quan trọng trong việc chẩn đoán nguyên nhân của cơn thiếu máu não thoáng qua và đưa ra quyết định phương pháp điều trị. Để giúp xác định nguyên nhân của tình trạng này và để đánh giá nguy cơ đột quỵ, một số phương pháp có thể được sử dụng như:

Kiểm tra thể chất. Một bài kiểm tra thể chất và kiểm tra thần kinh sẽ được triển khai. Các bài kiểm tra về tầm nhìn, chuyển động mắt, lời nói và ngôn ngữ, sức mạnh cơ bắp, phản xạ và hệ thống cảm giác của cơ thể sẽ được thực hiện. Đôi khi, bác sỹ có thể kiểm tra động mạch cảnh ở cổ để đánh giá tổn thương, nếu xuất hiện âm thanh đặc trưng của xơ vữa động mạch. Soi để tìm kiếm các mảnh cholesterol hoặc mảnh tiểu cầu (gây thuyên tắc) trong các mạch máu nhỏ của võng mạc ở phía sau mắt cũng có thể được đánh giá.
Kiểm tra các yếu tố nguy cơ của đột quỵ, bao gồm huyết áp cao, mức cholesterol cao, bệnh đái tháo đường và trong một số trường hợp, nồng độ axit amin homocysteine cao.
Siêu âm động mạch cảnh. Nếu nghi ngờ động mạch cảnh có thể là nguyên nhân, siêu âm động mạch cảnh có thể được áp dụng. Siêu âm đầu dò phân tích hình ảnh để tìm các động mạch bị thu hẹp hoặc đông máu trong động mạch cảnh.
Chụp cắt lớp vi tính (CT). Chụp CT đầu sử dụng chùm tia X để tái tạo góc nhìn 3D tổng hợp xung quanh khu vực não hoặc đánh giá các động mạch ở cổ và não.
Chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc chụp động mạch cộng hưởng từ (MRA). Phương pháp này sử dụng từ trường, tạo ra góc nhìn 3D tổng hợp của não bộ.
Siêu âm tim. Siêu âm tim theo nhiều phương pháp cho phép một cái nhìn tốt hơn về một số thứ cụ thể trong tim và mạch máu, chẳng hạn như cục máu đông.
Chụp động mạch. Phương pháp này cho hình ảnh tổng quát về các động mạch trong não thường không được nhìn thấy trên hình ảnh X-quang.

Phòng ngừa tình trạng thiếu máu não thoáng qua

Quản lý các yếu tố nguy cơ của bản thân và có một lối sống lành mạnh là cách tốt nhất để ngăn ngừa tình trạng thiếu máu não thoáng qua hay đột quỵ.

Không hút thuốc.
Hạn chế cholesterol và chất béo
Ăn nhiều trái cây và rau quả. Trái cây và quả chín chứa các chất dinh dưỡng như kali, folate và chất chống oxy hóa, tốt cho cơ thể và ngăn ngừa thiếu máu não
Hạn chế natri (hạn chế muối). Nếu gặp phải tình trạng huyết áp cao, hãy tránh thức ăn mặn và hạn chế muối trong thức ăn.
Tập thể dục thường xuyên.
Hạn chế uống rượu, bia. Rượu bia ở mức độ vừa phải là tốt nhất. Giới hạn khuyến nghị là không quá một ly mỗi ngày đối với phụ nữ và hai ly mỗi ngày đối với nam giới.
Duy trì cân nặng hợp lý, bằng cách cân bằng chế độ ăn uống và tập thể dục
Không sử dụng ma túy dưới bất cứ hình thức nào
Kiểm soát bệnh đái tháo đường bằng chế độ ăn uống, tập thể dục, kiểm soát cân nặng và thuốc theo chỉ định của bác sỹ.