Tác động của acid béo Omega-3 và Omega-6 đến sự phát triển não bộ thai nhi

Chế độ dinh dưỡng trong thai kỳ đóng vai trò thiết yếu đối với sự phát triển toàn diện của thai nhi. Trong đó, não bộ là một trong những cơ quan phát triển sớm và nhanh nhất ngay từ trong tử cung, và có mức độ nhạy cảm đặc biệt với sự thiếu hụt vi chất dinh dưỡng, đặc biệt là acid béo không bão hòa chuỗi dài thuộc nhóm Omega-3 và Omega-6.

Nghiên cứu tại Đại học Y Tohoku (Nhật Bản): Định lượng tác động của Omega-3 và Omega-6

Một nghiên cứu gần đây do nhóm của Giáo sư Noriko Osumi tại Trường Đại học Y Tohoku (Nhật Bản) đã tiến hành trên mô hình chuột để đánh giá tác động phân tử và tế bào của tỷ lệ acid béo Omega-3/Omega-6 trong khẩu phần ăn của chuột mẹ đến sự phát triển não bộ phôi thai.

Nghiên cứu công bố trên tạp chí Stem Cells này đã cung cấp bằng chứng cho thấy sự mất cân bằng giữa Omega-3 và Omega-6 trong khẩu phần có thể dẫn đến:

Giảm kích thước não bộ của thế hệ chuột con
Biểu hiện hành vi bất thường như tăng lo âu ở tuổi trưởng thành, ngay cả khi sau sinh được nuôi bằng khẩu phần dinh dưỡng đầy đủ

Cơ chế tác động ở mức tế bào gốc thần kinh

Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng:

Omega-3 (đặc biệt là DHA và EPA, chủ yếu từ cá biển) là acid béo thiết yếu, không thể tự tổng hợp trong cơ thể và đóng vai trò cấu trúc quan trọng trong màng tế bào thần kinh, thị giác và chức năng nhận thức.
Trong khi đó, Omega-6 (có nhiều trong dầu thực vật như dầu hướng dương, ngô) khi được tiêu thụ quá mức có thể tạo ra oxide lipid – sản phẩm chuyển hóa gây lão hóa sớm và tổn thương tế bào gốc thần kinh.

Ở nhóm chuột mẹ ăn khẩu phần giàu Omega-6 nhưng thiếu Omega-3, nhóm nghiên cứu ghi nhận:

Sự gia tăng tốc độ biệt hóa và thoái hóa của tế bào gốc thần kinh trong giai đoạn phát triển phôi
Tổn thương chức năng thần kinh kéo dài ở thế hệ con, không thể đảo ngược dù có điều chỉnh dinh dưỡng sau sinh

Tỷ lệ Omega-6/Omega-3 và tác động thực tế

Khuyến cáo của nhóm nghiên cứu nhấn mạnh rằng tỷ lệ lý tưởng giữa Omega-6 và Omega-3 trong khẩu phần nên là 1:1, tuy nhiên khẩu phần ăn tiêu chuẩn của người dân tại Hoa Kỳ hiện nay có tỷ lệ trung bình lên tới 16:1, làm tăng đáng kể nguy cơ mất cân bằng chuyển hóa lipid.

Việc hạn chế tiêu thụ cá biển do lo ngại nhiễm độc thủy ngân cũng là một trong các nguyên nhân khiến mức hấp thu Omega-3 bị suy giảm.

Khuyến nghị lâm sàng

Dựa trên kết quả nghiên cứu và dữ liệu dịch tễ hiện có, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã đưa ra khuyến cáo cho phụ nữ có thai và đang cho con bú:

Nên tiêu thụ 8–12 oz cá biển/tuần (tương đương ~226–340g)
Ưu tiên các loại cá giàu Omega-3 nhưng hàm lượng thủy ngân thấp như cá hồi, cá thu Đại Tây Dương, cá trích, cá mòi
Nếu không thể đáp ứng qua thực phẩm, có thể xem xét bổ sung Omega-3 dạng viên nang (DHA/EPA) theo hướng dẫn của bác sĩ

Kết luận

Nghiên cứu của GS. Osumi và cộng sự là một trong những công trình đầu tiên làm rõ mối liên hệ nhân quả giữa tỷ lệ Omega-6/Omega-3 và sự phát triển não bộ phôi thai ở mức phân tử và tế bào. Những kết quả này làm nổi bật tầm quan trọng của việc thiết lập chế độ dinh dưỡng cân bằng acid béo thiết yếu trong thai kỳ, nhằm tối ưu hóa sự phát triển thần kinh của thai nhi và giảm thiểu nguy cơ rối loạn hành vi kéo dài.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP