Nếu không mắng con, chúng ta có thể làm gì ?

Khi trẻ nhỏ khóc lóc hoặc thanh thiếu niên đóng sầm cửa, cha mẹ thường đối mặt với hai nhiệm vụ khó khăn: giữ bình tĩnh và hỗ trợ con tự làm dịu cảm xúc, đồng thời xây dựng kỹ năng đối phó với những thách thức trong tương lai. Đây chính là trọng tâm của khả năng đồng điều chỉnh (co-regulation), một công cụ nuôi dạy con yêu cầu sự kiên nhẫn và thực hành. Vậy đồng điều chỉnh bao gồm những gì và làm thế nào để hỗ trợ trẻ và thanh thiếu niên khi họ đang vật lộn với những cảm xúc mạnh mẽ?

Theo Lauren Marchette, nhà tâm lý học trẻ em, thanh thiếu niên và gia đình, giảng viên tâm thần học tại Trường Y Harvard: “Đồng điều chỉnh là một quá trình hỗ trợ, mang tính tương tác và năng động”. Thông qua sự tương tác ấm áp và đáp ứng, cha mẹ giúp trẻ học cách điều chỉnh cảm xúc tốt hơn khi đối mặt với những thách thức không thể tránh khỏi trong cuộc sống. “Cốt lõi của đồng điều chỉnh là kết nối với trẻ đang gặp khó khăn và đánh giá xem trẻ cần gì trong lúc đó để có thể tự làm dịu cảm xúc”.

Tuy nhiên, trước khi cha mẹ giúp con, họ cần hiểu và có thể mở rộng khả năng nhận biết và điều chỉnh cảm xúc của chính mình. Cảm xúc thường dễ lây lan, dù đó là sự buồn bực hay cảm giác bình tĩnh. “Phần khó khăn của đồng điều chỉnh là người lớn phải nhận biết cảm xúc của mình và điều chỉnh chúng trong những khoảnh khắc khó khăn, để có thể giúp trẻ phát triển kỹ năng này”, bà Marchette chia sẻ. “Điều này là rất quan trọng để trẻ phát triển mối quan hệ lành mạnh, và ảnh hưởng đến cách trẻ làm việc, học tập, cũng như sống trong cuộc đời”.

Giống như việc học xây tháp, chơi thể thao, hoặc giải một bài toán, trẻ cũng cần học các kỹ năng cảm xúc, chẳng hạn như nhận biết và xử lý cảm giác tức giận hoặc lo lắng. Kỹ năng này, được gọi là tự điều chỉnh cảm xúc (self-regulation), là nền tảng của sức khỏe tinh thần trong cuộc sống. Khi thực hành đồng điều chỉnh một cách nhất quán, cha mẹ giúp trẻ phát triển các kỹ năng tự điều chỉnh, bao gồm:

- Nhận biết cảm xúc và khả năng đặt tên cho chúng.

- Tự xoa dịu bản thân khi đối mặt với cảm giác khó chịu.

- Đặt mình vào vị trí của người khác, hay còn gọi là sự đồng cảm.

- Kỹ năng xã hội như luân phiên, kiên nhẫn.

- Khả năng tập trung và duy trì sự chú ý khi cần thiết.

- Giải quyết vấn đề và tư duy linh hoạt.

- Quản lý thời gian và lập kế hoạch.

Đồng điều chỉnh (co-regulation) giúp trẻ dần dần học cách:

- Đối mặt với căng thẳng.

- Kiềm chế mong muốn được thỏa mãn ngay lập tức.

- Tránh đưa ra quyết định vội vàng.

- Lập kế hoạch và kiên trì thực hiện.

- Giải quyết vấn đề và thích nghi với thách thức.

- Chấp nhận những rủi ro lành mạnh.

Một số nghiên cứu cho thấy kỹ năng tự điều chỉnh tốt có liên quan đến những kết quả tích cực hơn trong cuộc sống, chẳng hạn như thu nhập cao hơn và tỷ lệ sử dụng chất kích thích hay bạo lực thấp hơn.

Mọi trẻ đều được lợi khi có thể đối mặt với thất vọng và quản lý phản ứng cảm xúc của mình. Nhưng khả năng đồng điều chỉnh đặc biệt quan trọng đối với những trẻ hoặc thanh thiếu niên sống trong gia đình đang gặp khó khăn kinh tế, lạm dụng chất kích thích, ly hôn, hoặc các tình huống căng thẳng khác.

Đồng điều chỉnh không phải là một kỹ năng độc lập, mà dựa trên mối quan hệ ấm áp, đáp ứng, cùng với việc thiết lập cấu trúc và giới hạn cho trẻ. “Trẻ sẽ có lợi khi sống trong môi trường có các thói quen nhất quán, dễ đoán, với kỳ vọng và hậu quả rõ ràng”, Marchette chia sẻ.

Khi trẻ trải qua cơn bão cảm xúc, cách đồng điều chỉnh sẽ khác nhau tùy vào từng hoàn cảnh. Tuy nhiên, các bước cơ bản thường bao gồm:

- Tạm dừng và tự điều chỉnh cảm xúc của chính mình (ví dụ, hít thở sâu).

- Xác nhận cảm xúc của trẻ, quan sát phản ứng của trẻ.

- Quyết định cách phản hồi, bao gồm lời nói hoặc hành động như một cái chạm nhẹ.

Ví dụ, mẹ của Eric, một học sinh lớp 6, nghe thấy tiếng động lớn khi cậu bé làm bài tập viết trong phòng. Khi bước vào, mẹ thấy Eric ném đồ vật và hét lên, “Con dở tệ! Con ghét học viết!”. Thay vì phản ứng ngay lập tức, mẹ Eric hít thở sâu, đến bên con, đặt tay lên vai và nhẹ nhàng nói: “Mẹ hiểu bài tập này làm con thấy rất khó chịu”. Sau khi xác nhận cảm xúc của Eric, bà đề nghị cả hai cùng nghỉ giải lao bằng cách uống một cốc nước mát.

Qua những khoảnh khắc như vậy, trẻ không chỉ học cách xoa dịu bản thân mà còn cảm thấy được thấu hiểu và hỗ trợ, tạo nền tảng cho kỹ năng cảm xúc mạnh mẽ trong tương lai.