Bệnh đa xơ cứng (Multiple Sclerosis - MS): Tổng quan cảnh lâm và điều trị

1. Khái quát chung

Bệnh đa xơ cứng (MS) là một bệnh tự miễn mãn tính, gây tổn thương bao myelin bao quanh sợi thần kinh trung ương (CNS), làm rối loạn dẫn truyền xung điện giữa não và các bộ phận khác trong cơ thể. Bệnh thường ặp vào độ tuổi 20–40, và phụ nữ bị ảnh hưởng nhiều hơn nam giới (gấp đôi tỷ lệ).

2. Cơ chế bệnh sinh

MS được xem là bệnh qua trung gian tự miễn. Tế bào lympho T và B tấn công bao myelin, gây viêm, thoái hóa sừa và mất chức năng thần kinh. Quá trình mất myelin làm lộ ra sợi trục, dẫn đến dồn dạp xung điện không đồng bộ.

3. Triệu chứng lâm sàng

Triệu chứng có thể phân loại thành:

• Triệu chứng nguyên phát:

  • Rối loạn vận động: yếu tay/chân, gặp khó khăn khi đi lại.

  • Rối loạn cảm giác: đau, ngứa, tê bì, cảm giác “kim châm”.

  • Rối loạn thị lực: nhìn mờ, song thị, viêm dây thần kinh thi.

  • Rối loạn tiếng nói, nuốt: nói líu, khó phát âm, khó nuốt.

  • Rối loạn tiếng thở: thở nông, mệt cơ hô hấp.

  • Rối loạn tiểu hóa: táo bón, tiêu chảy, tiểu khó, nhiễm khuẩn đường tiết niệu.

  • Triệu chứng thần kinh cao cấp: chóng mặt, rối loạn trí nhớ, trầm cảm, thay đổi cá tính, co giật.

• Triệu chứng thứ phát:

  • Nhiễm trùng tiểu do cơ bàng quang yếu.

  • Mất trương lực cơ do bệnh tiến triển.

  • Loãng xương do dùng corticosteroid và hạn chế vận động.

  • Rối loạn chức năng tình dục: khó đạt cực khoái, ảnh hưởng giao hợp.

4. Các hệ thống cơ quan bị ảnh hưởng

• Thần kinh trung ương: tổn thương myelin dẫn đến gián đoạn dẫn truyền xung điện.

• Mắt và tai: viêm dây thần kinh thi, giảm thính lực.

• Tiếng nói, hô hấp: rối loạn phát âm, thở nông.

• Tiêu hóa, tiết niệu: tiểu khó, táo bón, đối loạn chức năng ruột, bàng quang.

• Cơ xương khớp: loãng xương, yếu cơ, mất điều hướng.

• Tuần hoàn: nguy cơ cao bệnh tim mạch do thiếu vận động.

• Miễn dịch: hoạt động tự miễn gây viêm lan tỏi.

• Sinh sản: mang thai có thể tạm thời giảm triệu chứng MS.

5. Điều trị

Hiện chưa có phương pháp chữa khỏi MS. Các hướng tiếp cận bao gồm:

• Thuốc miễn dịch: interferon-beta, glatiramer acetate, natalizumab, fingolimod.

• Kiểm soát triệu chứng: corticosteroid (giảm viêm), thuốc giảm đau, giãn cơ, chống co giật.

• Vật lý trị liệu: hỗ trợ vận động, nuốt, nói, hô hấp.

• Bổ sung dinh dưỡng: vitamin D, canxi.

• Hỗ trợ tâm lý: tư vấn tâm lý, liệu pháp hành vi.

6. Kết luận

Bệnh đa xơ cứng là một bệnh tự miễn phức tạp, ảnh hưởng nhiều hệ thống trong cơ thể. Chẩn đoán sớm và can thiệp đúng giúc cải thiện tiên lượng và chất lượng cuộc sống của người bệnh.