Biến chứng và bệnh lý đi kèm trong viêm khớp dạng thấp

Viêm khớp dạng thấp (Rheumatoid arthritis – RA) là một bệnh lý tự miễn mạn tính, đặc trưng bởi tình trạng viêm khớp đối xứng và có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan ngoài khớp. Bệnh phổ biến ở nữ giới gấp 2–3 lần so với nam giới và nếu không được điều trị sớm và đúng, RA có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng và các bệnh đi kèm.

1. Viêm khớp dạng thấp và bệnh tim mạch

Bệnh lý tim mạch (Cardiovascular disease – CVD) là một trong những biến chứng ngoài khớp phổ biến và nghiêm trọng nhất ở bệnh nhân RA. Các nghiên cứu ghi nhận:

• Người bệnh RA có nguy cơ mắc bệnh tim thiếu máu cục bộ, nhồi máu cơ tim, đột quỵ, suy tim, bệnh động mạch ngoại biên, và rung nhĩ cao hơn so với dân số chung.

• Tình trạng viêm hệ thống mạn tính và rối loạn lipid máu là những yếu tố góp phần thúc đẩy xơ vữa động mạch ở bệnh nhân RA.

• RA làm gia tăng mức độ nghiêm trọng và tỷ lệ tái phát của hội chứng mạch vành cấp.

Khuyến nghị lâm sàng: Cần đánh giá và kiểm soát các yếu tố nguy cơ tim mạch ở bệnh nhân RA, bao gồm tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu và hút thuốc lá, song song với kiểm soát hoạt tính bệnh.

2. Bệnh lý nhiễm trùng

Bệnh nhân RA có nguy cơ nhiễm trùng cao hơn do:

• Rối loạn điều hòa miễn dịch nội tại của bệnh.

• Tác dụng ức chế miễn dịch của các thuốc điều trị như corticosteroid, methotrexate và các thuốc sinh học.

Các nhiễm trùng thường gặp gồm: nhiễm trùng đường hô hấp, nhiễm trùng tiểu, lao phổi tiềm ẩn, và viêm phổi kẽ.

3. U lympho và ung thư

RA làm tăng nguy cơ u lympho không Hodgkin, có thể liên quan đến:

• Hoạt tính viêm hệ thống kéo dài và không kiểm soát.

• Sử dụng kéo dài các thuốc điều hòa miễn dịch.

Tỷ lệ mắc ung thư hạch ở người bệnh RA cao gần gấp đôi so với người không mắc bệnh.

4. Tổn thương cơ quan ngoài khớp

RA có thể gây viêm tại nhiều cơ quan khác ngoài hệ vận động, bao gồm:

5. Biến chứng huyết học và nội tiết

• Thiếu máu mạn tính do viêm

• Giảm bạch cầu và lách to trong hội chứng Felty

• Rối loạn chức năng thận thứ phát do thuốc điều trị RA

• Loãng xương, đặc biệt ở bệnh nhân dùng corticosteroid kéo dài

6. Tác động đến thai kỳ

Phụ nữ mang thai mắc RA có nguy cơ:

• Sinh non

• Thai nhẹ cân

• Biến chứng do dùng thuốc điều trị không phù hợp trong thai kỳ

7. Rối loạn tâm thần – nhận thức

Người bệnh RA có thể gặp các vấn đề sức khỏe tâm thần như:

• Lo âu, trầm cảm, do ảnh hưởng của bệnh mạn tính và giảm chất lượng sống

• Rối loạn lưỡng cực, hiếm gặp nhưng có thể tăng ở bệnh nhân RA

• Suy giảm nhận thức trong giai đoạn tiến triển bệnh

8. Bệnh lý đồng mắc khác

Một số bệnh có liên quan dịch tễ học hoặc sinh lý bệnh với RA bao gồm:

• Hen phế quản: có mối liên hệ dịch tễ với tăng nguy cơ mắc RA

• Bệnh nha chu: viêm nha chu mạn tính được coi là yếu tố nguy cơ khởi phát RA ở một số nghiên cứu

• Rối loạn chuyển hóa: hội chứng chuyển hóa, tăng acid uric

Kết luận

Viêm khớp dạng thấp là một bệnh hệ thống phức tạp, không chỉ ảnh hưởng đến khớp mà còn liên quan mật thiết đến nhiều cơ quan khác và làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh lý tim mạch, nhiễm trùng, ung thư và suy giảm chức năng đa cơ quan. Việc kiểm soát hoạt tính bệnh, sàng lọc biến chứng sớm, và quản lý toàn diện người bệnh đóng vai trò then chốt trong nâng cao tiên lượng và chất lượng sống cho bệnh nhân RA.