Các phương pháp hỗ trợ thanh lọc phổi và tăng cường chức năng hô hấp

1. Tổng quan

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ô nhiễm không khí là nguyên nhân gây ra khoảng 4,2 triệu ca tử vong mỗi năm trên toàn cầu. Tại Hoa Kỳ, hút thuốc lá được ước tính liên quan đến khoảng 20% tổng số ca tử vong. Phổi là cơ quan có khả năng tự làm sạch, do đó, việc ngừng tiếp xúc với các chất gây hại như khói thuốc và ô nhiễm môi trường có thể giúp cải thiện chức năng hô hấp. Một số biện pháp hành vi và can thiệp hỗ trợ đã được ghi nhận là có hiệu quả trong việc hỗ trợ loại bỏ chất nhầy, giảm viêm và tăng cường dung tích phổi.

2. Các biện pháp hỗ trợ làm sạch phổi

2.1. Liệu pháp xông hơi (Steam Therapy)

Xông hơi là phương pháp sử dụng hơi nước ấm để làm giãn đường thở, làm loãng chất nhầy và tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình tống xuất dịch tiết. Ở bệnh nhân mắc bệnh phổi mạn tính, đặc biệt là khi tiếp xúc với không khí lạnh hoặc khô, liệu pháp xông hơi có thể giúp cải thiện triệu chứng khó thở tạm thời. Tuy nhiên, hiện vẫn cần thêm các nghiên cứu để xác định rõ hiệu quả lâu dài và an toàn của biện pháp này.

2.2. Kỹ thuật ho có kiểm soát

Được áp dụng phổ biến ở bệnh nhân bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), kỹ thuật này giúp di chuyển chất nhầy từ phế quản nhỏ đến đường thở lớn hơn, hỗ trợ đẩy dịch ra ngoài thông qua phản xạ ho. Kỹ thuật bao gồm các bước:

• Ngồi thẳng, thả lỏng vai, chân đặt vững trên sàn.

• Khoanh tay trước bụng, hít sâu bằng mũi.

• Khi thở ra, nghiêng người về phía trước và ép tay vào bụng.

• Ho 2–3 lần nhẹ nhàng trong khi thở ra, giữ miệng hé mở.

• Hít lại bằng mũi, nghỉ ngơi và lặp lại khi cần thiết.

2.3. Dẫn lưu tư thế (Postural Drainage)

Là kỹ thuật sử dụng trọng lực để hỗ trợ dẫn lưu chất nhầy ra khỏi phổi. Tùy vào vị trí dịch tiết, người bệnh có thể thực hiện các tư thế như:

• Nằm ngửa: Gối dưới hông, ngực thấp hơn hông, thực hiện kiểu thở 1:2 (thở ra gấp đôi thời gian hít vào).

• Nằm nghiêng: Nghiêng bên, gối dưới hông, thực hiện thở 1:2, đổi bên.

• Nằm sấp: Gối cao dưới bụng, hai tay đỡ đầu, tiếp tục thở kiểu 1:2.

2.4. Tập thể dục thể lực

Tập luyện thường xuyên giúp tăng nhịp thở, tăng thông khí phổi và cải thiện khả năng trao đổi khí. Ngoài ra, vận động còn hỗ trợ loại bỏ khí CO₂ dư thừa và tăng cường sức bền cơ hô hấp. Với bệnh nhân hen hoặc COPD, nên tham khảo bác sĩ trước khi bắt đầu chương trình tập luyện.

2.5. Trà xanh

Trà xanh chứa nhiều polyphenol và chất chống oxy hóa, được chứng minh có khả năng giảm viêm và bảo vệ tế bào phổi khỏi tổn thương oxy hóa. Một nghiên cứu ở Hàn Quốc (2018) cho thấy, những người uống ≥2 ly trà xanh/ngày có chức năng phổi tốt hơn đáng kể so với người không uống.

2.6. Chế độ ăn chống viêm

Viêm mạn tính có thể làm nặng triệu chứng đường hô hấp. Một số thực phẩm có đặc tính chống viêm có thể hỗ trợ kiểm soát tình trạng này:

• Nghệ (curcumin)

• Rau lá xanh

• Quả việt quất, anh đào

• Quả óc chó, ô liu

• Đậu, đậu lăng

2.7. Vỗ rung ngực (Chest Percussion)

Là kỹ thuật sử dụng bàn tay khum để vỗ nhẹ vào thành ngực, thường được thực hiện bởi chuyên viên vật lý trị liệu hô hấp. Kết hợp vỗ ngực với dẫn lưu tư thế có thể gia tăng hiệu quả loại bỏ chất nhầy và cải thiện thông khí.

3. Kết luận

Mặc dù không có phương pháp nào có thể "làm sạch" phổi một cách tuyệt đối, các kỹ thuật hỗ trợ như xông hơi, dẫn lưu tư thế, ho có kiểm soát và duy trì lối sống lành mạnh có thể giúp giảm thiểu ảnh hưởng của các chất ô nhiễm, hỗ trợ chức năng hô hấp và cải thiện chất lượng cuộc sống. Việc ngừng tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ (thuốc lá, khói bụi, hóa chất) vẫn là chiến lược phòng ngừa hàng đầu trong bảo vệ sức khỏe hô hấp lâu dài.