Chế độ ăn uống bền vững: Lợi ích cho sức khỏe và môi trường

Một nghiên cứu quy mô lớn gần đây đã đánh giá mối liên quan giữa chế độ ăn uống và các chỉ số sức khỏe cùng tác động môi trường. Kết quả cho thấy những người duy trì chế độ ăn uống bền vững với môi trường có nguy cơ tử vong thấp hơn 25% trong vòng 30 năm so với những người có chế độ ăn kém bền vững.

I. NHÓM THỰC PHẨM CÓ LỢI CHO SỨC KHỎE VÀ MÔI TRƯỜNG

Nghiên cứu xác định 5 nhóm thực phẩm có giá trị dinh dưỡng cao, đồng thời có tác động môi trường thấp, bao gồm:

1. Ngũ cốc nguyên hạt
   Bao gồm yến mạch, gạo lứt, lúa mạch, kiều mạch… có hàm lượng chất xơ, vitamin nhóm B và các khoáng chất cao.

2. Trái cây
   Là nguồn cung cấp vitamin, khoáng chất, chất chống oxy hóa và hợp chất thực vật có lợi.

3. Rau không chứa tinh bột
   Ví dụ: súp lơ, nấm, cà chua, bông cải xanh… giúp kiểm soát đường huyết và hỗ trợ chức năng tiêu hóa.

4. Quả hạch và các loại hạt
   Cung cấp acid béo không bão hòa, protein thực vật và chất chống oxy hóa.

5. Chất béo không bão hòa
   Nguồn thực phẩm gồm dầu ô liu, dầu đậu phộng, dầu hạt cải, dầu hướng dương… có lợi cho tim mạch.

Những thực phẩm có nguồn gốc thực vật này có liên quan đến việc giảm nguy cơ mắc các bệnh mạn tính như bệnh mạch vành, ung thư đại trực tràng, đái tháo đường type 2 và đột quỵ. Đồng thời, việc sản xuất và tiêu thụ các thực phẩm này ít tạo ra khí nhà kính và tiêu tốn tài nguyên thiên nhiên hơn so với các sản phẩm từ động vật.

II. BẰNG CHỨNG KHOA HỌC HỖ TRỢ CHẾ ĐỘ ĂN BỀN VỮNG

Một số phát hiện tiêu biểu từ các nghiên cứu gần đây:

• Nghiên cứu năm 2021 trên hơn 3.000 người trưởng thành cho thấy tiêu thụ ngũ cốc nguyên hạt có liên quan đến giảm nguy cơ bệnh tim mạch.

• Tổng quan hệ thống năm 2022 về các thử nghiệm đối chứng ngẫu nhiên ghi nhận rằng tăng lượng ngũ cốc nguyên hạt làm giảm các dấu ấn viêm – yếu tố liên quan đến nhiều bệnh mạn tính.

• Nghiên cứu năm 2021 phát hiện rằng tăng cường tiêu thụ trái cây và rau quả có mối liên quan đến giảm tỷ lệ tử vong chung.

• Một nghiên cứu năm 2019 chỉ ra rằng tăng lượng hạt ăn vào liên quan đến giảm tăng cân dài hạn và giảm nguy cơ béo phì ở người trưởng thành.

Tổng hợp các nghiên cứu cho thấy chế độ ăn dựa trên thực vật mang lại lợi ích rõ rệt về sức khỏe, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường.

III. HƯỚNG DẪN BẮT ĐẦU CHẾ ĐỘ ĂN UỐNG BỀN VỮNG

1. Thay đổi từng bước, bắt đầu từ quy mô nhỏ

Việc chuyển đổi hoàn toàn sang chế độ ăn có nguồn gốc thực vật có thể gặp khó khăn nếu thực hiện đột ngột. Khuyến nghị nên bắt đầu bằng tăng dần khẩu phần thực vật mỗi ngày, ví dụ: thêm một phần rau hoặc trái cây vào bữa ăn.

2. Ưu tiên thực phẩm có nguồn gốc địa phương

Thực phẩm sản xuất tại địa phương có thể giảm chi phí vận chuyển, hạn chế phát thải carbon và thường tươi mới hơn, ít cần bảo quản lâu dài.

3. Giảm thiểu lãng phí thực phẩm

Lãng phí thực phẩm không chỉ gây tổn thất tài nguyên mà còn là nguồn phát thải khí nhà kính (methane) khi phân hủy. Người tiêu dùng có thể hạn chế điều này thông qua:

• Lên kế hoạch bữa ăn hợp lý.

• Mua thực phẩm theo nhu cầu thực tế.

• Bảo quản đúng cách để kéo dài thời gian sử dụng.

4. Ưu tiên sản phẩm nông nghiệp hữu cơ

Thực phẩm hữu cơ thường sử dụng ít thuốc bảo vệ thực vật và phân bón hóa học hơn, giúp giảm ô nhiễm nguồn nước, bảo vệ hệ vi sinh vật đất và duy trì hệ sinh thái nông nghiệp bền vững hơn.

5. Tăng cường tiêu thụ protein từ thực vật

Nên chuyển dần từ protein động vật sang nguồn protein thực vật như: đậu, đậu lăng, đậu phụ (tofu), tempeh… Những loại protein này có thể đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng mà ít gây tác động môi trường hơn so với thịt đỏ hoặc thịt chế biến.

KẾT LUẬN

Chế độ ăn uống bền vững không chỉ là chiến lược cải thiện sức khỏe cộng đồng mà còn góp phần quan trọng trong việc giảm tác động tiêu cực đến môi trường toàn cầu. Việc chuyển đổi không nhất thiết phải thực hiện ngay lập tức mà có thể bắt đầu từ những thay đổi nhỏ, phù hợp với điều kiện cá nhân, nhằm hướng tới một lối sống lành mạnh và bền vững lâu dài.