Chiến lược phòng ngừa và kiểm soát xơ vữa động mạch

Tổng quan

Xơ vữa động mạch là một bệnh lý mạn tính đặc trưng bởi sự tích tụ của các mảng xơ vữa (plaque) trong lòng động mạch, dẫn đến hẹp và xơ cứng thành mạch. Quá trình này diễn tiến từ từ trong nhiều năm và là yếu tố nguy cơ hàng đầu của các biến cố tim mạch nghiêm trọng như nhồi máu cơ tim và đột quỵ.

Các yếu tố nguy cơ có thể điều chỉnh đóng vai trò quan trọng trong sự khởi phát và tiến triển của bệnh, bao gồm chế độ ăn, mức độ hoạt động thể chất và việc sử dụng thuốc lá. Việc thay đổi lối sống kết hợp với theo dõi định kỳ các chỉ số sinh học có thể giúp làm chậm tiến triển bệnh và giảm thiểu nguy cơ biến chứng.

1. Cai thuốc lá

Hút thuốc lá là yếu tố nguy cơ độc lập và mạnh mẽ đối với xơ vữa động mạch. Khói thuốc chứa hàng trăm chất độc hại, gây tổn thương nội mô mạch máu, thúc đẩy quá trình viêm và tăng khả năng hình thành huyết khối. Cai thuốc lá là biện pháp can thiệp có hiệu quả cao trong việc cải thiện sức khỏe tim mạch và giảm tỷ lệ tử vong liên quan đến bệnh tim.

Khuyến nghị:

• Ngưng sử dụng tất cả các dạng thuốc lá (thuốc lá điếu, thuốc lá điện tử, thuốc lào…).

• Tham khảo ý kiến bác sĩ để lựa chọn các biện pháp hỗ trợ cai thuốc như liệu pháp thay thế nicotine hoặc thuốc điều trị hành vi nghiện.

2. Chế độ ăn uống lành mạnh cho tim mạch

Một chế độ ăn hợp lý giúp kiểm soát các yếu tố nguy cơ như tăng huyết áp, rối loạn lipid máu và đái tháo đường.

Nguyên tắc dinh dưỡng:

• Tăng cường tiêu thụ:

  • Rau củ và trái cây tươi, đông lạnh hoặc bảo quản không đường.

  • Ngũ cốc nguyên hạt: yến mạch, gạo lứt, bánh mì nguyên hạt.

  • Thực phẩm giàu protein nạc: thịt gia cầm bỏ da, cá (đặc biệt cá béo như cá hồi), đậu nành và các loại đậu.

  • Sản phẩm sữa ít béo: sữa tách béo, sữa chua không đường.

  • Chất béo không bão hòa: dầu ô liu, dầu hướng dương, bơ thực vật không hydrogen hóa, các loại hạt.

• Hạn chế tối đa:

  • Chất béo bão hòa và trans: thịt mỡ, thực phẩm chiên rán, bơ động vật, dầu dừa, dầu cọ.

  • Đường và carbohydrate tinh chế: bánh kẹo, nước ngọt, bánh mì trắng.

  • Natri: giảm muối trong chế biến và hạn chế thực phẩm chế biến sẵn.

  • Rượu bia: nếu sử dụng, chỉ nên dùng ở mức độ rất hạn chế.

3. Hoạt động thể chất thường xuyên

Vận động thể lực giúp cải thiện chức năng nội mô mạch máu, tăng cường chuyển hóa lipid và glucose, hỗ trợ giảm cân và điều hòa huyết áp.

Khuyến nghị hoạt động thể chất cho người trưởng thành:

• Tối thiểu 150 phút/tuần vận động mức độ trung bình (đi bộ nhanh, đạp xe nhẹ).

• Hoặc tối thiểu 75 phút/tuần vận động cường độ mạnh (chạy bộ, aerobic, bơi lội).

• Có thể chia nhỏ thành các buổi 10–15 phút để đảm bảo tính khả thi.

• Khuyến khích hoạt động tăng cường sức cơ 2 ngày/tuần.

4. Theo dõi các chỉ số nguy cơ tim mạch

Việc theo dõi định kỳ các thông số sinh học quan trọng giúp đánh giá nguy cơ và chỉ định điều trị thích hợp.

Chỉ số cần theo dõi:

Lưu ý: Các mục tiêu điều trị cần được cá nhân hóa tùy theo bệnh lý nền và nguy cơ tim mạch tổng thể.

Kết luận

Xơ vữa động mạch là bệnh lý có thể phòng ngừa và kiểm soát hiệu quả thông qua thay đổi lối sống và điều trị các yếu tố nguy cơ. Việc tuân thủ một chế độ ăn uống lành mạnh, duy trì hoạt động thể chất đều đặn, cai thuốc lá, và theo dõi các chỉ số sinh học là nền tảng của chiến lược chăm sóc tim mạch bền vững. Việc phối hợp chặt chẽ với bác sĩ trong quản lý bệnh là cần thiết nhằm hạn chế tiến triển bệnh và ngăn ngừa biến chứng.