Chứng đau nửa đầu do căng thẳng

I. Tổng quan

Đau nửa đầu (migraine) là một rối loạn thần kinh mạn tính đặc trưng bởi các cơn đau đầu có tính chất tái diễn, thường khu trú một bên đầu, kèm theo các triệu chứng như buồn nôn, nôn, sợ ánh sáng (photophobia), sợ âm thanh (phonophobia). Một trong các yếu tố khởi phát phổ biến được xác định là căng thẳng tâm lý, với khoảng 80% người bệnh ghi nhận có mối liên quan giữa căng thẳng và cơn đau nửa đầu.

II. Triệu chứng lâm sàng

1. Dấu hiệu của căng thẳng

Người bệnh thường có các biểu hiện không đặc hiệu trước khi xuất hiện cơn đau nửa đầu, bao gồm:

• Đau cơ, đau ngực

• Mệt mỏi, cáu gắt

• Tăng huyết áp

• Rối loạn tiêu hóa (đau bụng)

• Cảm giác buồn bã, lo âu hoặc trầm cảm

• Giảm hứng thú với các hoạt động thường ngày

2. Các giai đoạn của cơn đau nửa đầu

a. Giai đoạn tiền triệu (prodrome):

Xuất hiện trước cơn đau đầu từ vài giờ đến 1–2 ngày, với các dấu hiệu:

• Mệt mỏi

• Thay đổi khẩu vị, thèm ăn

• Rối loạn tâm trạng

• Ngáp nhiều

• Đau cơ, tăng nhạy cảm với ánh sáng

b. Giai đoạn hào quang (aura): (gặp ở một số bệnh nhân)

Gồm các rối loạn thoáng qua như:

• Rối loạn thị giác: thấy ánh sáng lóe, hình thù, điểm mù

• Cảm giác ngứa râm ran ở mặt, tay hoặc chân

• Rối loạn ngôn ngữ, nói khó

• Mất thị lực tạm thời

c. Giai đoạn đau đầu:

Cơn đau có thể kéo dài từ vài giờ đến vài ngày nếu không điều trị. Triệu chứng thường gặp:

• Đau kiểu mạch đập, thường một bên đầu

• Buồn nôn, nôn

• Tăng nhạy cảm với ánh sáng, âm thanh, mùi

• Chóng mặt, khó tập trung

d. Giai đoạn hậu chứng (postdrome):

Sau cơn đau, người bệnh có thể cảm thấy:

• Mệt mỏi, kiệt sức

• Khó tập trung

• Tâm trạng thay đổi (từ hưng phấn đến trầm uất)

III. Hướng dẫn điều trị

1. Điều trị triệu chứng (cắt cơn)

a. Thuốc không kê đơn (OTC):

• Paracetamol, ibuprofen, naproxen

• Kết hợp thuốc có chứa acetaminophen, aspirin và caffeine (lưu ý: nguy cơ đau đầu do lạm dụng thuốc)

b. Thuốc kê đơn:

• Triptan: sumatriptan, rizatriptan, almotriptan

• Ergotamin: ergotamin + caffeine (Cafergot, Migergot)

• Ubrogepant (Ubrelvy) – điều trị cơn đau cấp

• Rimegepant (Nurtec ODT) – dùng trong điều trị và dự phòng

c. Các thuốc hỗ trợ:

• Thuốc chống nôn (metoclopramide, domperidone)

• Corticosteroids: chỉ định trong cơn nặng, không dùng thường xuyên

2. Điều trị dự phòng

Chỉ định:

• ≥3 cơn đau nửa đầu mỗi tuần

• Đáp ứng kém với điều trị cắt cơn

• Ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống

Nhóm thuốc phòng ngừa:

• Thuốc chẹn beta: propranolol

• Thuốc chống trầm cảm: amitriptyline, venlafaxine

• Thuốc đối kháng CGRP: rimegepant, atogepant

• Thuốc chống động kinh: topiramate

• Botulinum toxin A: tiêm định kỳ vùng đau

IV. Các biện pháp hỗ trợ và không dùng thuốc

• Giảm căng thẳng: yoga, thiền, massage

• Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT): cải thiện đối phó với stress và kiểm soát cơn đau

• Phản hồi sinh học (biofeedback): nhận diện và điều chỉnh phản ứng cơ thể với stress

• Ngủ đủ giấc: duy trì giờ ngủ đều đặn

• Tập thể dục thường xuyên: tăng endorphin, giảm tần suất cơn đau

• Nghỉ ngơi trong phòng tối, yên tĩnh khi khởi phát cơn đau

V. Khuyến nghị

• Người bệnh cần theo dõi nhật ký đau đầu để xác định yếu tố khởi phát và đáp ứng điều trị.

• Cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa thần kinh khi có cơn đau đầu không điển hình, kháng trị hoặc có biểu hiện thần kinh khu trú.

• Không tự ý lạm dụng thuốc giảm đau, đặc biệt nhóm NSAID, do nguy cơ loét dạ dày, tổn thương gan thận và đau đầu do lạm dụng thuốc.

Kết luận:

Đau nửa đầu do căng thẳng là một bệnh lý mạn tính có thể kiểm soát hiệu quả nếu được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Việc phối hợp giữa thuốc, thay đổi lối sống và quản lý stress đóng vai trò then chốt trong cải thiện chất lượng cuộc sống và phòng ngừa tái phát.