1. Quý vị có thực sự cần giảm cân? Khái niệm thừa cân và béo phì
– Đầu tiên quý vị cần phải hiểu rõ là mình có thực sự cần giảm cân. Một số quý vị mặc dù không hề thừa cân, nhưng đôi khi quý vị vẫn muốn có thân hình mỏng manh giống các siêu mẫu hay diễn viên. Khi đó, giảm cân chưa chắc là tốt cho quý vị. Còn nếu quý vị muốn giảm cân thì cần biết mình thuộc dạng thừa cân (overweight) hay béo phì (obese) vì cách chữa cũng như rủi ro sức khỏe khác nhau so với 2 loại bệnh này.
– Với người khỏe mạnh, chỉ số BMI (Body Mass Index, chỉ số khối cơ thể) bình thường là 18.5-24.9. BMI được tính dựa trên cân nặng và chiều cao dựa vào công thức Weight (cân nặng in kg)/ Height (chiều cao in m2). Định nghĩa thừa cân là chỉ số BMI trên 25 trong khi béo phì là chỉ số BMI trên 30. Trong khi đó, thiếu cân hoặc suy dinh dưỡng là chỉ số BMI dưới 18.
– Việc đầu tiên quý vị cần làm là biết chỉ số BMI. Lưu ý là chỉ số BMI chỉ là ước tính, có thể không chính xác với ước đoán lượng mỡ trong cơ thể. Để tính lượng mỡ, chúng ta cần dùng các công thức khác.
2. Tính chỉ số mỡ trong người bằng cách nào
– Có nhiều cách ước tính số lượng mỡ trong cơ thể. Dưới đây là một cách tính đơn giản (1) dựa trên công thức của Hải Quân Hoa Kỳ. Công thức tính phần trăm mỡ dựa vào nam/nữ, chỉ số BMI, và tuổi như sau:
Phần trăm mỡ của nam = (1.2 x BMI) + (0.23x tuổi) – 16.2
Phần trăm mỡ của nữ = (1.2 x BMI) + (0.23x tuổi) – 5.4
Với người khoẻ mạnh, phần trăm của mỡ là 18-25% của nam, nữ là 25-31%. Khi phần trăm mỡ của nam trên 26% và nữ trên 31% là bắt đầu béo phì.
3. Thừa cân tăng rủi ro nhiều bệnh nguy hiểm như ung thư và tim mạch
– Các nghiên cứu chỉ ra chỉ cần giảm 10% cân nặng ở người béo phì thì đã giảm rủi ro các bệnh tim mạch (4) do giảm được nồng độ mỡ xấu, giảm chỉ số ha1c, dẫn đến giảm rủi ro bệnh cao mỡ, tiểu đường, và cao máu. Ngoài ra tập thể dục còn cải thiện sức khoẻ tinh thần, tăng khả năng tình dục, và tăng sự tự tin trên vóc dáng. Ngược lại, thừa cân và béo phì tăng rủi ro về tim mạch và ung thư.
4. Giảm cân bằng thuốc chữa tiểu đường là gì?
– Tháng 4, 2021, FDA chấp thuận dùng thuốc chữa tiểu đường Semaglutide (Ozempic, Wegovy) dạng chích để chữa thừa cân, mở thêm cách chữa trị hiệu quả cho bệnh nhân thừa cân có BMI trên 27 (3). Thuốc Semaglutide là thuốc chữa tiểu đường có từ lâu, thuộc họ hormone glucagon-like peptide-1 (GLP-1).
– Thuốc này chữa tiểu đường bằng cách tăng liều insulin trong cơ thể sau mỗi khi ăn. Lưu ý là GLP-1 tồn tại khá ngắn trong cơ thể, chỉ vài phút và sẽ bị các enzyme khác trung hoà. Thuốc GLP-1 được chỉnh sửa để kháng với enzyme khiến thuốc này tồn tại lâu hơn, khoảng vài giờ đồng hồ, kích thích cơ thể sản xuất nhiều insulin hơn để giảm lượng đường trong máu.
– Cách GLP-1 giảm cân không phải chỉ dựa vào chữa tiểu đường mà chủ yếu dựa vào ảnh hưởng của thuốc này lên não. Các thụ thể (receptor) của cảm giác ăn no trên não sẽ nhận tín hiệu từ thuốc này. Vì vậy, người dùng thuốc này sẽ cảm giác đã ăn no, bớt thèm ăn, và tự ý không muốn ăn nữa. Cách giảm cân này so ra gần giống với cách chúng ta giảm cân tự nhiên bằng cách hạn chế ăn uống.
– FDA chấp thuận thuốc Semaglutide dựa trên nhóm nghiên cứu đối chứng với trên 4,100 bệnh nhân thừa cân/béo phì theo dõi trên 68 tuần cho thấy nhóm dùng thuốc giảm 12.4% so với nhóm giả dược.
– Tác dụng phụ hay gặp của thuốc này là ói mửa, tiêu chảy, buồn nôn, đau bụng, đau bao tử, tụt đường huyết, viêm bao tử hay viêm ruột. Nguy hiểm nhất là tăng rủi ro phát triển ung thư tuyến giáp C-cell (rủi ro rất thấp) và viêm tuyến tụy cấp tính (Pancreatitis). Vì vậy, thuốc này không nên dùng với những bệnh nhân có tiền sử ung thư tuyến giáp hay loại ung thư nội tiết MEN2 (Multiple Endocrine Neoplasia Syndrome type 2)
– Các loại thuốc họ GLP-1 chữa tiểu đường có thể dùng chữa giảm cân là Exenatide (Byetta), Long acting Exenatide (Bydureon), Dulaglutide (Trulicity), Lixisenatide (Adlyxin)
5. Hiểu đúng về cơ thể để có chế độ giảm cân hiệu quả
– Không phải ai cũng có thể giảm cân giống nhau, đơn giản là do cách cơ thể mỗi người hấp thụ thức ăn và chuyển hoá chất dinh dưỡng khác nhau tùy vào giới tính, tuổi tác, và gen di truyền. Có người ăn 100g mỡ và hấp thụ vào 50 gram trong khi có người ăn cũng 100 gram mỡ mà chỉ hấp thụ 10 gram. Do lượng hấp thụ khác nhau nên rủi ro tăng cân khác nhau. Có người ăn vào chỉ mất 1 ngày để thức ăn thải ra ngoài trong khi người khác mất 2 ngày. Vì vậy, thời gian lượng đồ ăn ở lại trong hệ tiêu hoá khác nhau dẫn đến hấp thụ khác nhau.
– Các bệnh nền sẽ ảnh hưởng đến chế độ hấp thu dinh dưỡng khác nhau. Ví dụ như tiểu đường sẽ tăng rủi ro thừa cân và dễ hấp thụ mỡ vào máu hơn.
– Tốt nhất quý vị nên gặp BS để được tư vấn về cách giảm cân đúng cách. Chữa trị các bệnh mãn tính sẽ giúp giảm cân hiệu quả hơn.
6. Tập thể dục là cách giảm cân tốt nhất
– Dù dã có nhiều thuốc chữa trị tăng cân, tập thể dục vẫn là cách giảm cân hiệu quả nhất. Thứ nhất tập thể dục giúp đốt các calories thừa trong người, tăng lượng cơ bắp và giảm mỡ. Tập thể dục còn giúp tim phổi khoẻ mạnh, tinh thần sảng khoái (xem video/bài các hormone hạnh phúc của tôi). Tập thể dục không có tác dụng phụ như uống thuốc. Tuy nhiên, tập thể dục cần thời gian, sự kiên nhẫn, và tính kỷ luật.
– Kết hợp tập thể dục với thuốc giảm cân có thể là cách nhanh nhất để giảm cân.
7. Tóm lại
– Quý vị có thể dùng thuốc chữa đường họ GLP-1 để giảm cân, nhưng cần sự tư vấn và theo dõi với BS. Không nên dùng thuốc cho các quý vị có tiền sử ung thư tuyến giáp hay MEN2
– Hiểu đúng về cơ thể mình, cách cơ thể ăn uống và tiêu hoá để có cách giảm cân hiệu quả
– Cách giảm cân tốt nhất là tập thể dục thường xuyên.
Bs Wynn Tran, Los Angeles, Hoa Kỳ
