Hạ đường huyết là tình trạng giảm nồng độ glucose huyết tương xuống dưới 70 mg/dL. Đây là biến chứng thường gặp ở người bệnh đái tháo đường (ĐTĐ) type 1 và type 2 do sự mất cân bằng giữa cung – cầu glucose, đặc biệt trong bối cảnh điều trị bằng insulin hoặc thuốc hạ đường huyết.
Ở người bình thường, insulin giúp đưa glucose từ máu vào tế bào để sử dụng làm năng lượng.
Trong ĐTĐ type 1: tụy không sản xuất đủ insulin.
Trong ĐTĐ type 2: có tình trạng đề kháng insulin, khiến glucose không được sử dụng hiệu quả, dẫn đến rối loạn điều hòa đường huyết.
3.1. Giai đoạn sớm:
Cảm giác đói, bứt rứt
Run tay, vã mồ hôi
Tim đập nhanh, lo lắng
Chóng mặt, đau đầu
Mờ mắt, khó tập trung
3.2. Giai đoạn nặng:
Lú lẫn, thay đổi hành vi
Co giật
Mất ý thức
Hôn mê do hạ đường huyết
Một số người có thể không nhận biết được các dấu hiệu cảnh báo, dẫn đến tình trạng hạ đường huyết không nhận thức được – một nguy cơ nghiêm trọng cần can thiệp sớm.
Liên quan đến điều trị:
Sử dụng insulin quá liều
Sử dụng thuốc sulfonylurea, meglitinide
Lối sống:
Bỏ bữa, ăn không đủ carbohydrate
Vận động thể lực cường độ cao không kèm điều chỉnh ăn uống
Uống rượu khi đói
Nguyên nhân khác:
Bệnh lý gan, thận, tuyến thượng thận
U tế bào tiết insulin (insulinoma)
Thuốc: aspirin liều cao, quinine, pentamidine, sulfonamid
Chẩn đoán xác định dựa vào:
Lâm sàng: các triệu chứng trên nền yếu tố nguy cơ
Đường huyết ≤ 70 mg/dL khi có triệu chứng
Xét nghiệm bổ sung: HbA1c, chức năng gan – thận, xét nghiệm insulin, C-peptide nếu nghi ngờ nguyên nhân nội sinh.
Nếu phát hiện sớm và xử trí đúng, hạ đường huyết thường hồi phục nhanh (≤ 15 phút).
Tuy nhiên, hạ đường huyết tái diễn hoặc kéo dài có thể gây:
Tổn thương thần kinh
Ngưng tim khi ngủ
Sa sút trí tuệ ở người cao tuổi
Tăng nguy cơ tai nạn giao thông, té ngã
7.1. Xử trí cấp cứu
Khi đường huyết < 70 mg/dL:
Uống 15g carbohydrate hấp thu nhanh (4 viên glucose, ½ ly nước ngọt có đường, 1 muỗng canh mật ong...)
Theo dõi lại sau 15 phút, lặp lại nếu đường huyết chưa đạt
Trong trường hợp hôn mê hoặc không thể uống:
Tiêm bắp glucagon (1 mg)
Dạng hít glucagon mũi (FDA phê duyệt từ 2019)
Glucose truyền tĩnh mạch (Dextrose 10–50%) nếu tại cơ sở y tế
7.2. Điều chỉnh thuốc
Giảm liều insulin hoặc thuốc hạ đường huyết
Xem xét chuyển sang thuốc ít gây hạ đường huyết (metformin, DPP-4i, SGLT-2i)
7.3. Điều chỉnh chế độ ăn
Chia nhỏ bữa, ăn đúng giờ
Hạn chế ăn đường đơn, tăng cường chất xơ hòa tan và protein
Không bỏ bữa, đặc biệt là khi dùng insulin
7.4. Tập luyện
Tập thể dục đều đặn, cường độ vừa phải
Kiểm tra đường huyết trước – trong – sau tập luyện
Mang theo đồ ăn nhanh khi tập để xử trí kịp thời
Tuân thủ điều trị
Tự theo dõi đường huyết thường xuyên (SMBG hoặc CGM)
Ghi nhật ký ăn uống và hoạt động thể lực
Huấn luyện người thân xử trí hạ đường huyết
Trang bị glucagon tại nhà
Tránh dùng rượu hoặc có chế độ ăn phù hợp khi dùng rượu
Nếu không xử trí kịp thời, hạ đường huyết có thể dẫn đến:
Mất trí nhớ
Bệnh lý thần kinh
Nguy cơ tim mạch: loạn nhịp, đột tử
Hạ đường huyết không nhận thức được → nguy cơ co giật, tử vong
Một số nghiên cứu cho thấy chó có thể được huấn luyện để phát hiện tình trạng hạ đường huyết thông qua hơi thở (nhận biết chất chỉ thị isoprene), hỗ trợ cảnh báo sớm cho người bệnh.