Hoạt động thể chất trong thai kỳ: Lợi ích, chỉ định và lưu ý an toàn

Duy trì thói quen luyện tập thể dục thường xuyên trong suốt thai kỳ có thể mang lại nhiều lợi ích về thể chất và tinh thần cho thai phụ. Tập luyện hợp lý giúp cải thiện tư thế, giảm đau lưng, giảm cảm giác mệt mỏi, hỗ trợ kiểm soát cân nặng, cải thiện giấc ngủ, đồng thời làm giảm nguy cơ mắc đái tháo đường thai kỳ và tăng cường sức bền cần thiết cho chuyển dạ và sinh nở.

1. Khuyến nghị chung về tập thể dục khi mang thai

Phụ nữ mang thai khỏe mạnh, không có chống chỉ định y khoa hoặc sản khoa, có thể tiếp tục hoặc bắt đầu chương trình tập luyện thể dục với cường độ vừa phải sau khi được bác sĩ sản khoa thăm khám và cho phép. Hoạt động thể chất được khuyến khích bao gồm:

• Thể dục nhịp điệu tác động thấp

• Đi bộ nhanh

• Bơi lội

• Đạp xe đạp cố định trong nhà

• Yoga và Pilates cho thai phụ

• Các bài tập rèn luyện sức mạnh cơ bản với tạ nhẹ

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), phụ nữ mang thai nên duy trì ít nhất 150 phút hoạt động thể chất cường độ vừa phải mỗi tuần, chia đều thành các phiên tập 30 phút trong 5 ngày.

2. Các yếu tố cần điều chỉnh trong thai kỳ

Nếu thai phụ đã có thói quen tập luyện thể chất trước khi mang thai, phần lớn có thể tiếp tục chương trình luyện tập với một số điều chỉnh về cường độ hoặc loại hình hoạt động. Tần suất tim nên được theo dõi (không vượt quá 140 nhịp/phút trong phần lớn trường hợp) và cần đảm bảo thai phụ không tập luyện quá sức.

Đối với những người chưa từng luyện tập thể chất đều đặn trước khi mang thai, có thể bắt đầu chương trình luyện tập nhẹ nhàng sau khi được bác sĩ sản khoa đồng ý.

3. Chống chỉ định tuyệt đối và tương đối đối với hoạt động thể chất

a. Chống chỉ định tuyệt đối:

• Bệnh tim có ảnh hưởng huyết động

• Bệnh phổi hạn chế oxy hóa

• Mang đa thai có nguy cơ chuyển dạ sớm

• Chảy máu âm đạo kéo dài trong tam cá nguyệt thứ hai hoặc ba

• Nhau tiền đạo sau 26 tuần tuổi thai

• Cổ tử cung hở, yếu

• Vỡ ối

• Tiền sản giật hoặc tăng huyết áp do thai kỳ

• Dọa sinh non hoặc đang trong chuyển dạ

b. Chống chỉ định tương đối (cần đánh giá kỹ lưỡng trước khi tập luyện):

• Thiếu máu nặng

• Loạn nhịp tim chưa được kiểm soát

• Bệnh phổi mạn tính

• Đái tháo đường type 1 kiểm soát kém

• Béo phì bệnh lý hoặc thiếu cân trầm trọng (BMI < 12)

• Thai phát triển kém trong tử cung

• Tăng huyết áp mạn chưa kiểm soát

• Rối loạn co giật hoặc cường giáp chưa ổn định

• Lối sống ít vận động hoặc thói quen hút thuốc lá nặng

4. Bài tập khuyến nghị trong thai kỳ

Các bài tập được đánh giá là an toàn và hiệu quả trong thai kỳ bao gồm:

• Bơi lội: Giúp giảm áp lực lên khớp và cột sống

• Đi bộ nhanh: An toàn và dễ thực hiện

• Đạp xe cố định trong nhà: Giúp luyện tim mạch với ít nguy cơ té ngã

• Yoga và Pilates cho thai phụ: Tăng cường độ linh hoạt, giảm stress

• Thể dục nhịp điệu tác động thấp: Do người có chuyên môn hướng dẫn

Tuy nhiên, cần tránh các hoạt động có nguy cơ té ngã, va chạm vùng bụng hoặc thay đổi tư thế đột ngột như: các môn thể thao đối kháng, nhảy xa, trượt tuyết, cưỡi ngựa, lặn biển,...

5. Tư vấn chuyên môn trước khi luyện tập

Trước khi bắt đầu hoặc tiếp tục bất kỳ chương trình luyện tập nào trong thai kỳ, thai phụ cần được bác sĩ sản khoa đánh giá tổng quát và hướng dẫn phù hợp với tình trạng cá nhân. Cần ngừng tập luyện và thăm khám ngay nếu có các dấu hiệu như: chảy máu âm đạo, đau bụng, chóng mặt, khó thở, đau ngực, rỉ ối hoặc giảm cử động thai.

Kết luận

Tập luyện thể chất là một phần quan trọng trong chăm sóc tiền sản, góp phần nâng cao sức khỏe thể chất và tinh thần của thai phụ. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và thai nhi, mọi hoạt động thể chất cần được cá nhân hóa và thực hiện dưới sự theo dõi và tư vấn chuyên môn phù hợp.