Liệu pháp thôi miên trong chăm sóc sức khỏe

Liệu pháp thôi miên (hypnotherapy) là một phương pháp can thiệp tâm lý hỗ trợ, sử dụng trạng thái thôi miên – một dạng tập trung cao độ và thư giãn có hướng dẫn – nhằm thúc đẩy những thay đổi tích cực trong nhận thức, cảm xúc và hành vi của người bệnh. Phương pháp này được thực hiện bởi các nhà trị liệu được đào tạo chuyên môn và ngày càng được quan tâm trong y học hiện đại nhờ vào khả năng hỗ trợ trong nhiều tình trạng sức khỏe.

1. Hỗ trợ giảm đau cấp và mạn tính

Thôi miên đã được chứng minh là một phương pháp hỗ trợ giảm đau hiệu quả trong nhiều tình huống lâm sàng. Cơ chế tác dụng chủ yếu thông qua việc tạo trạng thái thư giãn sâu, giúp người bệnh chuyển hướng sự chú ý khỏi cảm giác đau và điều chỉnh nhận thức về mức độ đau.

Một tổng quan hệ thống phân tích 18 nghiên cứu cho thấy liệu pháp thôi miên có hiệu quả giảm đau từ mức độ trung bình đến cao đối với các nhóm bệnh nhân bị bỏng, ung thư, đau đầu và đau do bệnh tim. Ngoài ra, các nghiên cứu thực nghiệm cũng chứng minh rằng thôi miên làm giảm ngưỡng cảm nhận đau ở người khỏe mạnh khi tiếp xúc với đau kích thích (như nhúng tay vào nước đá).

Một phân tích tổng hợp khác công bố năm 2019 trên Neuroscience and Biobehavioral Reviews phân tích 85 thử nghiệm lâm sàng cho thấy thôi miên có hiệu quả rõ rệt trong việc giảm đau thực nghiệm ở phần lớn đối tượng nghiên cứu.

2. Giảm lo âu và cải thiện điều tiết cảm xúc

Thôi miên có thể giúp bệnh nhân đạt được trạng thái thư giãn và bình ổn cảm xúc. Ở trạng thái này, liệu pháp hướng dẫn người bệnh điều chỉnh nhận thức về các yếu tố gây lo âu và phát triển khả năng kiểm soát suy nghĩ tiêu cực.

Một nghiên cứu sử dụng hình ảnh cộng hưởng từ (fMRI) ghi nhận thay đổi trong hoạt động các vùng não liên quan đến tập trung và điều tiết cảm xúc ở những người có khả năng thôi miên cao, cho thấy cơ sở sinh học của hiệu quả điều trị.

Một phân tích tổng hợp năm 2019 trên International Journal of Clinical and Experimental Hypnosis xem xét 17 thử nghiệm về thôi miên điều trị lo âu (gồm lo âu y khoa, nha khoa và lo âu tổng quát) kết luận rằng liệu pháp thôi miên đặc biệt hiệu quả khi kết hợp với liệu pháp hành vi nhận thức (CBT).

3. Hỗ trợ cai thuốc lá

Liệu pháp thôi miên đã được sử dụng như một biện pháp bổ trợ trong điều trị cai thuốc lá. Phương pháp này tác động đến niềm tin và hành vi của người hút thuốc thông qua việc thay đổi nhận thức về lợi ích và tác hại của hành vi hút thuốc.

Một số nghiên cứu và tổng quan hệ thống cho thấy thôi miên có thể có hiệu quả trong giảm tần suất hút thuốc, song các đánh giá khắt khe hơn chỉ ra rằng bằng chứng hiện tại còn hạn chế về mặt thiết kế nghiên cứu và tính lặp lại. Tuy nhiên, với mức độ rủi ro thấp và gần như không ghi nhận tác dụng phụ, liệu pháp thôi miên vẫn là một lựa chọn đáng cân nhắc khi kết hợp với các phương pháp điều trị truyền thống, sau khi được bác sĩ đánh giá.

4. Cải thiện rối loạn giấc ngủ

Thôi miên có thể giúp điều chỉnh các niềm tin và hành vi sai lệch gây ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ, chẳng hạn như lo lắng quá mức về việc không thể ngủ. Một đánh giá năm 2018 trên Journal of Clinical Sleep Medicine cho thấy trong 24 nghiên cứu, khoảng 58% báo cáo cải thiện giấc ngủ nhờ thôi miên.

Tuy nhiên, phần lớn các nghiên cứu có chất lượng thấp và dân số nghiên cứu thường có nhiều rối loạn đi kèm như PTSD, đau mạn, hội chứng ruột kích thích (IBS), nên chưa thể kết luận chắc chắn về hiệu quả thôi miên trên từng nhóm đối tượng. Do đó, cần thêm các thử nghiệm lâm sàng chất lượng cao để đánh giá hiệu quả thôi miên trong điều trị rối loạn giấc ngủ nguyên phát.

5. Điều trị hỗ trợ rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD)

Liệu pháp thôi miên có thể giúp người bệnh PTSD tiếp cận và tái cấu trúc lại những ký ức đau buồn trong trạng thái được kiểm soát, từ đó giảm triệu chứng xâm nhập (flashbacks) và hành vi tránh né.

Một phân tích tổng hợp gồm 6 nghiên cứu với tổng số 391 bệnh nhân PTSD ghi nhận rằng thôi miên giúp cải thiện đáng kể các triệu chứng PTSD, đặc biệt là trong việc kiểm soát hồi tưởng và cải thiện chất lượng giấc ngủ.

Một nghiên cứu khác so sánh hiệu quả của liệu pháp thôi miên với zolpidem trong điều trị mất ngủ cho bệnh nhân PTSD cho thấy 88,2% người dùng thôi miên báo cáo giấc ngủ được cải thiện so với 26,6% ở nhóm dùng thuốc. Liệu pháp thôi miên được cho là có thể khôi phục cảm giác kiểm soát – điều thường bị đánh mất sau sang chấn – và hỗ trợ quá trình phục hồi tâm lý một cách bền vững.

Kết luận

Liệu pháp thôi miên, khi được thực hiện bởi các chuyên gia có chứng chỉ, là một công cụ trị liệu tâm lý tiềm năng trong việc hỗ trợ giảm đau, lo âu, cai thuốc lá, cải thiện giấc ngủ và điều trị rối loạn căng thẳng sau sang chấn. Dù đã có một số bằng chứng khoa học ủng hộ hiệu quả lâm sàng của thôi miên, vẫn cần thêm các nghiên cứu có thiết kế chất lượng cao để củng cố vị trí của liệu pháp này trong y học thực chứng.

Người bệnh nên tham khảo ý kiến chuyên gia y tế trước khi áp dụng liệu pháp thôi miên như một phần của kế hoạch điều trị toàn diện.