Nhận diện các hiểu lầm phổ biến về bệnh tim mạch

1. Bệnh tim mạch là nguyên nhân tử vong hàng đầu và có thể phòng ngừa được

Theo số liệu năm 2022 của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), cứ mỗi 36 giây lại có một người tử vong do bệnh tim mạch tại Hoa Kỳ. Tuy nhiên, đáng chú ý là có đến khoảng 80% các trường hợp tử vong do bệnh tim mạch có thể phòng ngừa được thông qua can thiệp sớm và thay đổi lối sống. Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) dự báo rằng đến năm 2035, ít nhất 45% dân số trưởng thành Hoa Kỳ sẽ mắc ít nhất một thể bệnh tim mạch.

Tuy nhiên, trong cộng đồng vẫn tồn tại nhiều hiểu lầm phổ biến về bệnh tim mạch. Việc nhận diện và hiệu chỉnh các quan niệm sai lệch này là cần thiết để nâng cao hiệu quả phòng ngừa và kiểm soát bệnh.

2. Hiểu lầm: Bệnh tim mạch chỉ ảnh hưởng đến nam giới

Sự thật: Mặc dù tỷ lệ mắc bệnh tim mạch ở nam giới có xu hướng cao hơn ở giai đoạn đầu đời, nhưng sau thời kỳ mãn kinh, nguy cơ ở nữ giới tăng nhanh do sự suy giảm estrogen – một hormone có vai trò bảo vệ hệ tim mạch. Hậu quả là tỷ lệ bệnh tim mạch ở nữ giới cao tuổi tương đương, thậm chí cao hơn so với nam giới. Đáng lưu ý, tỷ lệ tử vong do bệnh tim mạch ở phụ nữ còn cao hơn so với ung thư vú – nguyên nhân tử vong đứng hàng thứ hai ở nữ giới.

3. Hiểu lầm: Người có vóc dáng gầy không có nguy cơ mắc bệnh tim mạch

Sự thật: Vóc dáng không phản ánh toàn diện nguy cơ tim mạch. Có khoảng 25% người có chỉ số khối cơ thể (BMI) bình thường vẫn có rối loạn lipid máu hoặc tăng huyết áp. Ngược lại, một tỷ lệ không nhỏ người thừa cân có thể có các chỉ số sinh hóa trong giới hạn bình thường. Điều này khẳng định rằng các chỉ số huyết học và chuyển hóa cần được theo dõi độc lập với ngoại hình.

4. Hiểu lầm: Người trẻ không cần quan tâm đến bệnh tim mạch

Sự thật: Các yếu tố nguy cơ tim mạch như hút thuốc, lối sống ít vận động, chế độ ăn nhiều muối và chất béo bão hòa, căng thẳng kéo dài... có thể bắt đầu từ tuổi trẻ và tích lũy theo thời gian. Việc dự phòng từ sớm thông qua giáo dục sức khỏe, sàng lọc yếu tố nguy cơ và thực hành lối sống lành mạnh là biện pháp hiệu quả nhất để làm giảm tỷ lệ mắc bệnh tim mạch trong tương lai.

5. Hiểu lầm: Rượu (đặc biệt là rượu vang đỏ) có lợi cho tim mạch

Sự thật: Một số nghiên cứu quan sát cho thấy rượu vang đỏ có thể có tác dụng tăng cholesterol HDL và hoạt tính chống oxy hóa. Tuy nhiên, lợi ích này không đủ để khuyến nghị tiêu thụ rượu vì nhiều bằng chứng cũng chỉ ra rằng rượu làm tăng nguy cơ loạn nhịp tim, tăng huyết áp, đột quỵ và bệnh gan. Các tổ chức y tế không khuyến khích sử dụng rượu như một biện pháp bảo vệ tim mạch.

6. Hiểu lầm: Chỉ số cholesterol máu bình thường đồng nghĩa với không có nguy cơ bệnh tim mạch

Sự thật: Mặc dù tăng cholesterol toàn phần và LDL-cholesterol là yếu tố nguy cơ chính của xơ vữa động mạch, vẫn có đến gần 50% các trường hợp nhồi máu cơ tim xảy ra ở người có chỉ số cholesterol trong giới hạn cho phép. Điều này cho thấy cần tiếp cận đánh giá nguy cơ tim mạch một cách toàn diện, bao gồm tuổi, tiền sử gia đình, hút thuốc, huyết áp, đường huyết, lối sống... chứ không dựa vào cholesterol đơn thuần.

7. Hiểu lầm: Có tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch đồng nghĩa với chắc chắn sẽ mắc bệnh

Sự thật: Yếu tố di truyền có ảnh hưởng đáng kể đến nguy cơ mắc bệnh tim mạch, đặc biệt trong các rối loạn lipid máu di truyền như tăng cholesterol máu gia đình. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với kết cục chắc chắn. Các nghiên cứu cho thấy một lối sống lành mạnh có thể làm giảm đến 46% nguy cơ mắc bệnh tim mạch ở những người có yếu tố di truyền. Ngoài ra, việc sử dụng thuốc hạ lipid máu, chẳng hạn như statin, có thể làm giảm đáng kể nguy cơ biến cố tim mạch ở nhóm này.

8. Hiểu lầm: Phẫu thuật đặt stent hoặc bắc cầu mạch vành hiệu quả hơn điều trị nội khoa

Sự thật: Trong nhiều trường hợp bệnh động mạch vành ổn định, các nghiên cứu lớn cho thấy điều trị nội khoa tích cực (kiểm soát lipid máu, huyết áp, đường huyết; thay đổi lối sống) có hiệu quả tương đương với can thiệp xâm lấn (stent hoặc phẫu thuật bắc cầu) trong việc làm giảm nguy cơ tử vong và nhồi máu cơ tim. Phẫu thuật chỉ được chỉ định khi điều trị nội khoa thất bại hoặc trong các tình huống cấp cứu như hội chứng vành cấp.

Kết luận

Nhận diện và điều chỉnh các quan niệm sai lầm về bệnh tim mạch là bước quan trọng trong chiến lược phòng ngừa hiệu quả. Việc duy trì lối sống lành mạnh, sàng lọc định kỳ và phối hợp chặt chẽ với cơ sở y tế chuyên khoa là nền tảng giúp kiểm soát nguy cơ và bảo vệ sức khỏe tim mạch bền vững. Mỗi cá nhân – bất kể giới tính, tuổi tác hay vóc dáng – đều cần chủ động trong chăm sóc và phòng ngừa bệnh lý tim mạch.