Những quan niệm sai lầm thường gặp về ung thư phổi

Ung thư phổi là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu do ung thư trên toàn cầu. Mặc dù bệnh lý này khá phổ biến, song vẫn tồn tại nhiều hiểu lầm trong cộng đồng, gây ảnh hưởng đến việc nhận diện nguy cơ, phát hiện sớm và tiếp cận điều trị. Dưới đây là một số quan niệm sai lệch thường gặp, được phân tích dưới góc độ khoa học.

1. Chỉ người hút thuốc lá mới bị ung thư phổi?

Sai. Hút thuốc lá là yếu tố nguy cơ chính của ung thư phổi, tuy nhiên, không phải là yếu tố duy nhất. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), khoảng 10–20% người mắc ung thư phổi tại Hoa Kỳ chưa từng hút thuốc hoặc hút ít hơn 100 điếu thuốc trong đời. Ngoài ra, mỗi năm có khoảng 7.300 ca tử vong do ung thư phổi ở người không hút thuốc, trong đó 2.900 ca liên quan đến phơi nhiễm với khí radon – một chất phóng xạ tự nhiên.

2. Không có cách nào làm giảm nguy cơ ung thư phổi?

Sai. Có nhiều biện pháp giúp giảm nguy cơ ung thư phổi, bao gồm:

• Cai thuốc lá và tránh hút thuốc lá thụ động. Hít phải khói thuốc tại nhà hoặc nơi làm việc làm tăng 20–30% nguy cơ ung thư phổi ở người không hút thuốc.

• Giảm tiếp xúc với chất gây ung thư nghề nghiệp như amiang, khí radon.

• Giảm ô nhiễm không khí trong và ngoài nhà.

• Duy trì sức khỏe phổi qua lối sống lành mạnh và kiểm soát bệnh lý phổi mạn tính.

3. Chỉ người cao tuổi mới mắc ung thư phổi?

Không hoàn toàn chính xác. Mặc dù hơn một nửa số ca ung thư phổi xảy ra ở người trên 65 tuổi, số ca ở người dưới 50 tuổi đang có xu hướng gia tăng, đặc biệt ở nữ giới chưa từng hút thuốc. Các yếu tố di truyền, đột biến gen và môi trường có thể đóng vai trò trong các trường hợp này.

4. Sống tại thành phố ô nhiễm nguy hiểm hơn hút thuốc lá?

Không thể so sánh trực tiếp. Nhiều nghiên cứu cho thấy phơi nhiễm kéo dài với khí NO₂, SO₂, các hạt bụi mịn (PM2.5, PM10) có thể làm tăng nguy cơ ung thư phổi. Người có nghề nghiệp tiếp xúc thường xuyên với ô nhiễm không khí (như tài xế đường dài) có tỷ lệ mắc và tử vong do ung thư phổi cao hơn. Tuy nhiên, hút thuốc lá vẫn là yếu tố nguy cơ mạnh nhất, và sự kết hợp giữa hút thuốc và ô nhiễm không khí làm tăng nguy cơ ung thư theo cấp số nhân.

5. Đã hút thuốc nhiều năm thì không thể cai thuốc và cũng không còn ý nghĩa?

Sai. Lợi ích của việc ngừng hút thuốc xuất hiện ngay lập tức và tích lũy theo thời gian, bất kể độ tuổi và thời gian hút thuốc trước đó. Cai thuốc giúp:

• Giảm đáng kể nguy cơ ung thư phổi và các bệnh khác (tim mạch, loãng xương, đái tháo đường)

• Cải thiện chức năng hô hấp

• Tăng tuổi thọ và chất lượng sống

• Giảm chi phí y tế và sinh hoạt

6. Hút cần sa không làm tăng nguy cơ ung thư phổi?

Không có đủ bằng chứng kết luận. Mối liên hệ giữa hút cần sa và ung thư phổi vẫn còn tranh cãi. Nhiều người sử dụng cần sa cũng đồng thời hút thuốc lá, gây khó khăn trong phân tích độc lập tác động của từng chất. Tuy nhiên, khói cần sa chứa nhiều chất gây ung thư tương tự thuốc lá (như benzen, acetaldehyde), nên vẫn cần thận trọng và nghiên cứu thêm.

7. Nếu đã mắc ung thư phổi thì không cần cai thuốc lá?

Sai. Tiếp tục hút thuốc sau khi chẩn đoán ung thư phổi làm giảm hiệu quả điều trị, tăng nguy cơ tái phát, biến chứng và tử vong. Ngược lại, cai thuốc sau chẩn đoán giúp cải thiện tiên lượng và kéo dài thời gian sống.

8. Phẫu thuật ung thư phổi làm tế bào ung thư lan rộng?

Hoàn toàn sai. Phẫu thuật không làm lan rộng ung thư mà là một phương pháp điều trị triệt căn, đặc biệt hiệu quả ở giai đoạn sớm. Với các giai đoạn tiến triển, điều trị tân bổ trợ bằng hóa trị hoặc liệu pháp miễn dịch trước mổ có thể giúp thu nhỏ khối u, giảm nguy cơ tế bào ung thư di căn, và cải thiện kết quả phẫu thuật.

9. Mắc ung thư phổi chắc chắn có triệu chứng?

Không đúng. Nhiều bệnh nhân ung thư phổi, đặc biệt ở giai đoạn đầu, không có triệu chứng hoặc chỉ có biểu hiện nhẹ như ho, mệt mỏi. Do đó, sàng lọc bằng chụp CT liều thấp ở nhóm nguy cơ cao (người hút thuốc lâu năm, có tuổi) rất quan trọng trong việc phát hiện sớm bệnh.

10. Mắc ung thư phổi đồng nghĩa với giai đoạn cuối?

Không hoàn toàn. Mặc dù đa số trường hợp được phát hiện ở giai đoạn muộn, khoảng 60% người bệnh được phát hiện sớm có thể điều trị khỏi. Thêm vào đó, các tiến bộ trong điều trị đích và liệu pháp miễn dịch đã cải thiện đáng kể tiên lượng cho bệnh nhân ung thư phổi giai đoạn tiến xa hoặc di căn.

11. Hút thuốc lá là yếu tố nguy cơ duy nhất của ung thư phổi?

Sai. Ngoài thuốc lá, còn nhiều yếu tố nguy cơ khác bao gồm:

• Yếu tố di truyền: tiền sử gia đình mắc ung thư phổi

• Phơi nhiễm nghề nghiệp: amiang, radon, bụi silic

• Ô nhiễm không khí: đặc biệt là các hạt bụi mịn PM2.5

• Chiếu xạ vùng ngực

• Bệnh phổi mạn tính: như COPD, xơ hóa phổi

Kết luận

Việc nhận diện đúng các yếu tố nguy cơ và loại bỏ những quan niệm sai lầm là bước quan trọng trong dự phòng, sàng lọc và điều trị hiệu quả ung thư phổi. Tư vấn sức khỏe cần được cá thể hóa và dựa trên bằng chứng khoa học nhằm cải thiện kết cục điều trị và chất lượng sống của người bệnh.