Mất thính lực là tình trạng giảm khả năng nghe, có thể ảnh hưởng đến một hoặc cả hai tai, với mức độ từ nhẹ đến sâu. Dựa vào vị trí tổn thương và cơ chế bệnh sinh, mất thính lực được chia thành ba nhóm chính:
Định nghĩa
Mất thính lực thần kinh giác quan là dạng mất thính lực phổ biến nhất, xảy ra khi có tổn thương tại ốc tai (tai trong) hoặc dây thần kinh tiền đình–ốc tai (VIII), dẫn đến rối loạn hoặc gián đoạn quá trình dẫn truyền tín hiệu âm thanh từ tai đến vỏ não thính giác.
Nguyên nhân
Bẩm sinh: Do đột biến gen (hội chứng hoặc không hội chứng), nhiễm trùng bào thai (toxoplasmosis, rubella, herpes simplex virus).
Mắc phải:
Lão hóa (presbycusis)
Tiếp xúc với tiếng ồn lớn kéo dài (nghề nghiệp hoặc môi trường sống)
Nhiễm trùng: quai bị, viêm màng não
Bệnh lý tai trong: hội chứng Meniere
U dây thần kinh số VIII (schwannoma)
Tác dụng phụ của thuốc độc với tai (aminoglycoside, cisplatin, thuốc lợi tiểu quai)
Bệnh tự miễn (lupus ban đỏ hệ thống, viêm tuyến giáp Hashimoto)
Chấn thương sọ não
Triệu chứng lâm sàng
Nghe không rõ lời nói, đặc biệt là trong môi trường ồn ào
Mất thính lực tần số cao: khó nghe giọng nói phụ nữ/trẻ em
Cảm giác nghe thấy âm thanh nhưng không hiểu lời
Tiếng nói của người khác nghe như lầm bầm
Có thể kèm theo ù tai
Tăng hoặc giảm nhạy cảm với âm thanh (hyperacusis hoặc recruitment)
Điều trị
Không có phương pháp điều trị nội khoa hoặc phẫu thuật phục hồi các tế bào lông tại ốc tai hoặc dây thần kinh đã bị tổn thương. Các phương pháp hỗ trợ:
Máy trợ thính: phù hợp với mất thính lực mức độ nhẹ đến nặng
Cấy ốc tai điện tử: áp dụng cho mất thính lực sâu hoặc khi máy trợ thính không hiệu quả
Thiết bị hỗ trợ khác: điện thoại có phụ đề, đồng hồ báo rung, máy báo hiệu bằng ánh sáng
Định nghĩa
Mất thính lực dẫn truyền xảy ra khi âm thanh không thể dẫn truyền hiệu quả qua tai ngoài và tai giữa để đến tai trong. Nguyên nhân có thể tạm thời hoặc vĩnh viễn, phụ thuộc vào bản chất tổn thương.
Nguyên nhân
Tai ngoài:
Tắc nghẽn do ráy tai
Dị vật ống tai
Viêm tai ngoài
Chồi xương (exostosis)
Dị tật tai nhỏ bẩm sinh
Tai giữa:
Thủng màng nhĩ
Xơ nhĩ (màng nhĩ dày và xơ hóa)
Viêm tai giữa cấp/tái phát
Tắc vòi Eustachian
Xơ cứng tai (otosclerosis)
Cholesteatoma
Khối u tai giữa
Gián đoạn chuỗi xương con do chấn thương hoặc bệnh lý
Triệu chứng lâm sàng
Nghe kém, chủ yếu do giảm cường độ âm thanh
Cải thiện khi tăng âm lượng tivi, điện thoại
Cảm giác đầy tai, áp lực trong tai
Nghe giọng nói của chính mình to hơn bất thường (autophony)
Có thể kèm theo đau tai hoặc tiết dịch tai nếu có viêm nhiễm
Điều trị
Nội khoa: Thuốc kháng sinh, thuốc chống viêm, lấy dị vật, lấy ráy tai
Ngoại khoa: Vá màng nhĩ, phẫu thuật điều chỉnh chuỗi xương con, cắt cholesteatoma
Hỗ trợ: Máy trợ thính dẫn truyền xương hoặc thiết bị cấy ghép
Định nghĩa
Mất thính lực hỗn hợp là sự kết hợp giữa mất thính lực thần kinh giác quan và dẫn truyền trong cùng một tai.
Nguyên nhân
Chấn thương tai nghiêm trọng (nổ, va đập)
Viêm tai giữa kéo dài gây tổn thương cả tai giữa và ốc tai
Kết hợp giữa mất thính lực tuổi già và tắc nghẽn ống tai do ráy tai
Sau phẫu thuật tai giữa hoặc tai trong
Triệu chứng
Triệu chứng là sự tổng hợp của hai loại mất thính lực nêu trên:
Nghe kém cả về âm lượng và độ rõ
Có thể kèm ù tai, chóng mặt nếu có tổn thương tai trong
Điều trị
Đánh giá thành phần chiếm ưu thế: Nếu yếu tố dẫn truyền chiếm ưu thế, điều trị nội/ngoại khoa có thể cải thiện rõ. Nếu thần kinh giác quan chiếm ưu thế, cần sử dụng máy trợ thính hoặc cấy ốc tai điện tử.
Phối hợp đa phương pháp: Có thể cần kết hợp điều trị nội khoa, ngoại khoa và hỗ trợ bằng thiết bị nghe.
Mất thính lực một bên
Là tình trạng giảm hoặc mất thính lực hoàn toàn ở một tai. Có thể xảy ra bẩm sinh hoặc mắc phải. Nguyên nhân tương tự các loại mất thính lực nêu trên. Tùy theo nguyên nhân và thời gian phát hiện mà phương pháp điều trị sẽ khác nhau: máy trợ thính một bên, máy trợ thính dẫn truyền chéo (CROS), hoặc cấy ốc tai.
Mất thính lực đột ngột
Là tình trạng mất thính lực xảy ra đột ngột trong vòng 72 giờ, thường ở một bên tai. Đây là cấp cứu tai mũi họng, cần được đánh giá và điều trị khẩn cấp để tối ưu hóa khả năng phục hồi. Phác đồ thường bao gồm:
Corticosteroid đường toàn thân hoặc tiêm trong tai giữa
Điều trị nguyên nhân nếu xác định được (nhiễm virus, rối loạn miễn dịch, thiếu máu cục bộ)
Hỗ trợ tâm lý và theo dõi chặt chẽ
Việc phân loại và chẩn đoán chính xác các dạng mất thính lực đóng vai trò quan trọng trong điều trị hiệu quả và dự phòng tiến triển bệnh. Phối hợp liên ngành giữa bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng, chuyên gia thính học và phục hồi chức năng là cần thiết để đảm bảo can thiệp toàn diện và cải thiện chất lượng sống cho người bệnh.